رشد بالاي سپرده ديداري و كوتاه مدت نسبت به نقدينگي و منابع بانك ها، 56 درصد نقدينگي معادل 725 هزار ميليارد تومان پول داغ در دست مردم

خبراقتصادي - محسن شمشيري: 725هزارمیلیارد تومان پول داغ يا نقد و در دست مردم در حال گردش است که شامل حجم پول با 162هزارمیلیارد تومان(128هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 34هزارمیلیارد تومان اسکناس) به اضافه 563 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت، است که معادل بیش از 56 درصد نقدینگی کشور است

گزيده آمارهاي بانكي ارديبهشت 96 نشان مي دهد كه در دو ماه اول سال 96 رشد بالاي 31 درصدي تسهيلات دهي سال 95 كاهش يافته و در طول يكسال منتهي به ارديبهشت مانده تسهيلات دهي بانك ها 22 درصد رشد داشته است. رقم مانده تسهیلات بانک‌ها نیز معادل 73.4‌درصد سپرده بانک‌ها و 71.5‌درصد نقدینگی کشور است و نشان دهنده كاهش رشد تسهيلات دهي نسبت به رشد نقدينگي وسپرده هاي بانكي و همچنين از رشد تسهيلات دهي سال 95 كمتر بوده است و بانك ها سرعت تسهيلات دهي را در سال 96 كاهش داده اند 

درحال حاضر 725هزارمیلیارد تومان پول داغ يا نقد و در دست مردم در حال گردش است که شامل حجم پول با 162هزارمیلیارد تومان(128هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 34هزارمیلیارد تومان اسکناس) به اضافه 563 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت، است که معادل بیش از 56 درصد نقدینگی کشور است و هر لحظه می‌تواند به بازارهای مختلف وارد شده و نوسان‌های مختلف را در شاخص‌های اقتصادی به همراه داشته باشد

 با وجود رشد 24.1 درصدي نقدينگي، رشد23.7 درصدي شبه پول و رش 26.9 درصدي پول، رشد پول شامل حساب ديداري يا جاري و اسكناس نسبت به رشد سپرده هاي مدت دار بيشتر بوده است و تمايل مردم به نگهداري پول به صورت نقد بيشتر شده است

رشد 33درصدی سپرده دیداری بانک‌ها در مقایسه با رشد 24.7‌درصدی سپرده غیردولتی، رشد 24.1‌درصدی نقدینگی، رشد 6.9‌درصدی اسکناس، رشد 23.7درصدی شبه‌پول، رشد 26.9‌درصدی پول، رشد 6.3 درصدی سپرده بلندمدت از همه بالاتر بوده و تنها از رشد 43.6درصدی سپرده کوتاه‌مدت در یک‌سال منتهی به ارديبهشت96 کمتر بوده و نشان می‌دهد که سپرده‌گذاران در سال 95 تمایل داشته‌اند پول خود را به‌صورت نقد و در دسترس یا در حساب جاری نگهداری یا در حساب کوتاه‌مدت حفظ کنند

سپرده بلندمدت رشد 6.3‌درصدی در یک ‌سال داشته و برای نخستین‌بار در چند سال اخیر سهم بلندمدت از سپرده درازمدت به 46.3درصد یعنی کمتر از سپرده کوتاه‌مدت رسیده و سپرده‌های کوتاه‌مدت نیز با رشد 43.6 درصد سهم 53.6 درصدي از سپرده درازمدت داشته است

 رشد بالای 43 درصدي كوتاه مدت نسبت به رشد 24.1‌درصدی نقدینگی، رشد 23.7‌درصدی شبه پول، رشد23.5‌درصدی سپرده مدت‌دار و رشد24.7‌درصدی سپرده غیردولتی نشان می‌دهد كه حجم قابل توجهي از نقدينگي و سپرده هاي كشور جذب سپرده كوتاه مدت شده تا هر زمان كه صاحبان سپرده و منابع تشخيص دادند براي خريد، خروج سپرده از بانك و خريد سهام، ارز، خودرو، زمين و مسكن و ساير دارايي ها و يا واردات و صادرات، خريد و فروش و... از آن استفاده كنند. به عبارت ديگر، كاهش نرخ سود بلندمدت به 15 درصد و سود 19 تا 20 درصدي و بالاتر از آن در اوراق و صندوق هاي سرمايه گذاري و... باعث شده كه مردم تمايل به نگهداري پول در حساب جاري و حساب كوتاه مدت را افزايش دهند.

برخی کارشناسان می‌گویند که در چند ماه اخیر به دلیل تمایل به خروج سپرده‌ها از موسسات غیرمجاز و برخی بانک‌ها به دنبال بحران و تلاطم در جریان موسسات غیرمجاز، رشد اقتصادي بدون نفت 3.3 درصدي اقتصاد كشور در سال 95، سپرده‌گیری با نرخ بالای 20درصد توسط برخی بانک‌ها و موسسات غیرمجاز، نوسانات نرخ ارز در پاییز و زمستان 95، رشد اقتصادی و گردش مالی بیشتر در بازار و... تمایل سپرده‌گذاران به نگهداری پول خود در حساب کوتاه‌مدت بیشتر شده و تحت تاثیر کاهش نرخ سود بانکی، رونق نسبی در برخی بازارها، اتفاقات پس از برجام، نیاز واحدهای اقتصادی به نقدینگی، نوسانات بازار ارز و سکه و... مقصد سپرده‌های بانکی از بلندمدت به سمت کوتاه‌مدت منتقل شده و رشد حساب کوتاه‌مدت بیش از نقدینگی و بلندمدت و کل سپرده‌های بانکی بوده است.

براین اساس پیش‌بینی می‌شود که سهم سپرده کوتاه‌مدت در ماه‌های خرداد تا مرداد 96همچنان افزایش یابد. همچنین درحال حاضر 725هزارمیلیارد تومان پول داغ يا نقد و در دست مردم در حال گردش است که شامل حجم پول با 162هزارمیلیارد تومان(128هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 34هزارمیلیارد تومان اسکناس) به اضافه 563 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت، است که معادل بیش از 56 درصد نقدینگی کشور است و هر لحظه می‌تواند به بازارهای مختلف وارد شده و نوسان‌های مختلف را در شاخص‌های اقتصادی به همراه داشته باشد

همچنین رشد بالای سپرده‌های دیداری و کوتاه‌مدت نسبت به نقدینگی، رشد کمتر سپرده بلندمدت نسبت به رشد نقدینگی، کاهش سهم قرض‌الحسنه به 4.6 درصد کل سپرده غیردیداری بانک‌ها، افزایش بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی و بدهی دولت به بانک‌ها، افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و رشد بالای تسهیلات‌دهی در سال 95 مهم‌ترین تحولات پولی و بانکی کشور در 14ماهه سال 95 تا ارديبهشت 96 بوده که در گزارش گزیده آمارهای پولی و بانکی ارديبهشت 96 که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، خودنمایی می‌کند و نشان می‌دهد که شاخص‌های پولی و بانکی نیز متاثر از رشد اقتصادی و بهبود فضای اقتصاد پس از برجام مسیر متفاوتی را طی کرده‌اند.

عملکرد بخش پولی و بانکی در ارديبهشت 96 نشان می‌دهد که 70.5‌درصد بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی را بدهی دولت به بانک‌ها تشکیل می‌دهد که البته شامل اوراق مشارکت بخش دولتی نیز می‌شود. به عبارت دیگر از رقم 230.8هزارمیلیارد تومان بدهی بخش دولتی در ارديبهشت 96معادل 162.8هزارمیلیارد تومان بدهی دولت به بانک‌ها بوده است.

وضعیت بدهی دولت به بانک‌ها که به رقم 162.8هزارمیلیارد تومان رسیده و وضعیت بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی که به 102هزارمیلیارد تومان رسیده نیز حکایت از تاثیر کسری بودجه و منابع دولت دارد که منجر به افزایش بدهی دولت به بانک‌ها شده و در مقابل، بانک‌ها نیز برای تامین منابع خود مبالغ بیشتری به بانک مرکزی بدهکار شده‌اند و به صورت همزمان هر دو بدهی رو به افزایش گذاشته است. به عبارت دیگر دولت، بانک‌ها و بانک مرکزی وارد یک چرخه باطل بدهی شده‌اند که مشخص نیست در چه نقطه‌یی این چرخه از هم گسیخته می‌شود.

وضعیت بدهی دولت به بانک‌ها و بانک مرکزی نشان می‌دهد که در ارديبهشت 96 مانده بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی به 230هزار و860میلیارد تومان رسیده که شامل بدهی دولت به سیستم بانکی به میزان 200هزارمیلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی به سیستم بانکی به میزان 30.85هزارمیلیارد تومان بوده است. در ترکیب بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی، رشد مستمر بدهی دولت به بانک‌ها، مهم‌ترین بخش را تشکیل می‌دهد که اکنون به 162.86هزارمیلیارد تومان رسیده و 70.5‌درصد کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی را تشکیل می‌دهد به گونه‌یی که از بدهی 166.66هزارمیلیارد تومانی بخش دولتی به بانک‌ها، بدهی دولت به بانک‌ها 162.86هزارمیلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی به بانک‌ها 3.8هزارمیلیارد تومان است. 

روند طبیعی در افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی، استفاده از تنخواه بودجه در نیمه اول هر سال و بازپرداخت آن از سوی دولت در نیمه دوم باعث شده در ارديبهشت 96بدهی دولت به بانک مرکزی به 37.15هزارمیلیارد تومان برسد که کمتر از ماه‌های قبل بوده و معادل 16‌درصد کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی است. اما بدهی دولت به بانک‌ها طی 3سال اخیر از 62 هزار میلیارد تومان در خرداد ماه 92 به 162.86هزارمیلیارد تومان در ارديبهشت 96 رسیده و طی 3سال معادل 100هزارمیلیارد تومان یا معادل 161درصد رشد کرده است. بر این اساس این پرسش اساسی وجود دارد که تحت تاثیر چه عواملی رشد بدهی دولت به بانک‌ها همچنان رو به افزایش است و تسهیلات تکلیفی دولت به بانک‌ها، مسکن مهر، طرح‌های صنعتی و... تا چه حد بار مالی برنامه‌های دولت را به بانک‌ها تحمیل کرده و چه بخش‌هایی بیشترین درخواست تسهیلات بانکی را از سوی دولت به بانک‌ها ارائه کرده است.

کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی دریک سال منتهی به ارديبهشت 96 معادل 22.8‌درصد رشد کرده است همچنین بدهی دولت به سیستم بانکی معادل 26.3درصد رشد کرده و به رقم 200هزارمیلیارد تومان رسیده است.

رشد بدهی دولت به بانک مرکزی نیز 13.7‌درصد در طول یک ‌‌سال بوده است و نشان می‌دهد که بدهی دولت به بانک مرکزی بیشتر تحت تاثیر تنخواه گردان بودجه است و دولت در بدهی به بانک مرکزی با انضباط و وسواس عمل کرده است.

 این درحالی است که رشد بدهی دولت به بانک‌ها 29.6درصد در یک سال منتهی به ارديبهشت 96 بوده است. همچنین میزان بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی با رقم 64هزارمیلیارد تومان 7.5درصد در یک ‌سال رشد یافته و سهم دولت از این بدهی‌ 37هزار و 150میلیارد تومان و سهم شرکت‌ها و موسسات دولتی 27هزار و 50میلیارد تومان است. رشد بدهی دولت به بانک مرکزی در یک‌ سال منتهی به ارديبهشت 96 معادل 13.7درصد و بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی 0.1- ‌درصد بوده است.

بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز که در بهمن ماه به رقم 115.49هزارمیلیارد تومان رسیده بود به 102هزارمیلیارد تومان در ارديبهشت 96رسید که رشد 14.7درصد در طول یک‌‌ سال داشته است. در بخش بدهی‌های بانک مرکزی، سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری نزد بانک مرکزی 135هزارمیلیارد تومان برآورد شده و سهم سپرده قانونی 129هزار و 260 میلیارد تومان بوده که رشد 21.6درصدی در طول یک ‌‌سال داشته است. سپرده دیداری نزد بانک مرکزی 5 هزار و 770میلیارد تومان بوده که 35.6-درصد در یک ‌سال کاهش داشته است. 

بدهی‌های ارزی بانک مرکزی شامل ثبت سفارش کالاها نیز معادل 153.87هزارمیلیارد تومان اعلام شده که رشد 1.4‌درصدی در طول یک‌‌ سال اخیر داشته است. سپرده بخش دولتی نزد بانک مرکزی در یک‌ سال با 15.3 درصد افزایش به 38 هزار و 560میلیارد تومان رسیده است. مجموع دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پایان ارديبهشت 96به رقم 338هزار و 540میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه مشابه سال قبل 0.4 درصد افزايش داشته است. سایر دارایی‌های بانک مرکزی در یک ‌سال 37.6‌درصد رشد کرده و به 7350 میلیارد تومان رسیده است. مجموع دارایی‌های بانک مرکزی 519 هزارمیلیارد تومان در پایان ارديبهشت ماه محاسبه شده است. این رقم رشد 4.7‌درصدی در یک ‌سال منتهی به ارديبهشت 96 داشته است.

در پایان ارديبهشت 96نقدینگی با رشد 12ماهه 24.1درصد به 1289هزار و90میلیارد تومان رسید. البته این رشد 24‌درصدی بیشتر حاصل رشد ضریب فزاینده بوده و کمتر به رشد پایه پولی مرتبط بوده است. ضریب فزاینده نیز به عدد 7 رسیده و نشان‌دهنده این است که از مبلغ بالغ بر 170هزار میلیارد تومان پایه پولی موجود، بانک‌ها گردش مالی و نقدینگی قابل‌توجهی داشته و باعث افزایش ضریب تکاثر یا خلق پول شده است.

همچنین حجم پول شامل حساب جاری یا دیداری و اسکناس و سکه با 161.85هزار میلیارد تومان در ارديبهشت 96 در 12ماهه 26.9درصد رشد داشته است. حجم شبه‌پول شامل سپرده درازمدت و قرض‌الحسنه نیز 1127هزار و 240 میلیارد تومان بوده که رشد 23.7درصدی در طول یک ‌‌سال اخیر داشته است.

اين موضوع نشان مي دهد كه با وجود رشد 24.1 درصدي نقدينگي، رشد23.7 درصدي شبه پول و رش 26.9 درصدي پول، رشد پول شامل حساب ديداري يا جاري و اسكناس نسبت به رشد سپرده هاي مدت دار بيشتر بوده است و تمايل مردم به نگهداري پول به صورت نقد بيشتر شده و به‌دنبال کاهش نرخ سود بانکی به 15‌درصد و رشد اقتصادی پس از برجام و سال 95 که با بخش نفت 12.5‌درصد در سال 95 برآورد شده و بدون نفت 3.3‌درصد اعلام شده است، رشد سپرده‌های دیداری یا جاری مربوط به معاملات نقد و چک نیز افزوده شده که نسبت به رشد اندک ماه‌ها و سال‌های پیش بالاتر است و نشان می‌دهد که تحت‌تاثیر رشد اقتصادی سال 95 همچنین کاهش نرخ سود بانکی، نرخ رشد پول یا حساب جاری افزایش قابل‌توجهی داشته است.

کارشناسان تزریق 17 هزار میلیارد تومان وام به بنگاه‌های کوچک و متوسط کشور، تزریق 548هزار میلیارد تومان تسهیلات به واحدهای اقتصادی و رشد تولید و بنگاه‌ها در یک‌سال منتهی به ارديبهشت 96را دلیل رشد بالای حجم پول و حساب جاری نسبت به شبه‌پول و نقدینگی ارزیابی کرده‌اند.

از سوی دیگر رقم سپرده دیداری بانک‌ها معادل 127.82هزار میلیارد تومان با رشد یک‌ ساله 33.5درصدی گزارش شده است. این رشد 33درصدی سپرده دیداری بانک‌ها در مقایسه با رشد 24.7‌درصدی سپرده غیردولتی، رشد 24.1‌درصدی نقدینگی، رشد 6.9‌درصدی اسکناس، رشد 23.7درصدی شبه‌پول، رشد 26.9‌درصدی پول، رشد 6.3 درصدی سپرده بلندمدت از همه بالاتر بوده و تنها از رشد 43.6درصدی سپرده کوتاه‌مدت در یک‌سال منتهی به ارديبهشت96 کمتر بوده و نشان می‌دهد که سپرده‌گذاران در سال 95 تمایل داشته‌اند پول خود را به‌صورت نقد و در دسترس یا در حساب جاری نگهداری یا در حساب کوتاه‌مدت حفظ کنند تا برای معاملات به کار گیرند و این موضوع متاثر از تحرک، رونق نسبی، رشد اقتصادی و کاهش نرخ سود بانکی و نیاز بنگاه‌ها به نقدینگی در دسترس همچنین تمایل به جابه‌جایی پول در شبکه بانکی و بازار پول بوده است.

در کنار این موضوع که نشان‌دهنده تحرک بیشتر سپرده‌گذاران برای گردش پول از حساب جاری به معاملات مختلف است، رشد 43.6‌درصدی سپرده کوتاه‌مدت نیز نشان می‌دهد که تمایل سپرده‌گذاران به حفظ پول به صورت قابل دسترسی بالا، جهت تصمیم‌گیری آنی، گردش بیشتر و تصمیم‌گیری سریع برای معاملات مختلف ارزی، خریدوفروش، سپرده‌گذاری در سایر معاملات و سرمایه‌گذاری‌های مختلف است.

به‌عبارت دیگر در یک ‌سال اخیر مقصد سرمایه‌گذاری‌ها در سیستم بانکی از بلندمدت به سمت حساب‌های جاری و کوتاه‌مدت تغییر کرده و رشد بالای سپرده دیداری یا حساب جاری 33.5‌درصدی و رشد سپرده کوتاه‌مدت 43.6درصدی که بالاتر از رشد نقدینگی 24.1درصدی و رشد 23.7‌درصدی شبه‌پول بوده، نشان‌دهنده خروج سپرده‌ها از بلندمدت و حرکت آن به سمت سپرده‌های دیداری و کوتاه‌مدت بوده و در شش ماه آذر 95 تا ارديبهشت 96 برای نخستین‌بار در طول 4 سال اخیر، رشد یک ‌ساله سپرده بلندمدت کمتر از رشد نقدینگی و رشد حساب جاری بوده است.

همچنین از مبلغ 1127هزارمیلیارد تومان شبه‌پول، 1051هزارمیلیارد تومان معادل 93‌درصد سپرده درازمدت بوده و رشد شبه‌پول و سپرده درازمدت بالای 23‌درصدی در طول یک ‌سال اخیر بوده است. قرض‌الحسنه هم با رقم 57610 میلیارد تومان رشد 30.8درصدی داشته و سهم آن به رقم اندک   4.6 درصد کل سپرده غیردولتی بانک‌ها رسیده است.

بدهی بخش غیردولتی یا تسهیلات بانک‌ها نیز در ارديبهشت 96 به رقم 922هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 22.8درصدی در طول یک‌سال داشته است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها نسبت به رشد نقدینگی با 24.1‌درصد و رشد سپرده‌های غیردولتی با 24.7‌درصد كمتر بوده است.

به عبارت ديگر، در دو ماه اول سال 96 شتاب و رشد بالاي 31 درصدي تسهيلات دهي سال 95 كاهش يافته و به 22 درصد رسيده است. 

براساس رشد 31درصدی تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال 95 و ادامه آن در سال 96 که معادل 548 هزار میلیارد تومان تسهیلات در سال 95 پرداخت شده رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال 95 بالاترین رقم را در سال‌های اخیر به خود اختصاص داده است. سپرده غیردولتی نیز با رقم 1255هزار میلیارد تومان رشد 24.7‌درصدی در یک‌سال داشته است. به عبارت دیگر 97.36‌درصد از نقدینگی کشور به صورت سپرده در بانک‌ها جذب شده است.

رقم مانده تسهیلات بانک‌ها نیز معادل 73.4‌درصد سپرده بانک‌ها و 71.5‌درصد نقدینگی کشور است