تأثير بانکداري الکترونيک بر سودآوري بانک هاي خصوصي

خبراقتصادي -  محسن شمشيري: فصلنامه روند، در شماره زمستان 95 خود در گزارشي با عنوان بررسي تأثير بانکداري الکترونيک بر سودآوري بانک هاي منتخب خصوصي ايران به قلم حامد صادقي علي آباد و نرجس حيدرزاده اقدم نتيجه گرفته كه فناوري وبانكداري الكترونيك بر سودآوري بانك ها اثر مثبت و معنادار دارد اما بايد اقداماتي براي نرخ گذاري مناسب خدمات و كارمزد خدمات بانكداري در نظر گرفته شود تامنجر به جنگ قيمتي و رقابت ناسالم بين بانك ها نشود. 

 در اين گزارش كه محدوه زماني 91 – 1385 را به خاطر تغيير سيستم سنتي به سيستم متمركز بانك ها را براي بررسي بانك هاي خصوصي منتخب انتخاب كرده،  تاكيد  دارد كه بانك ها براي سودآوري بيشتر و بازدهي سهام بايد افزايش رضايت مشتريان و جذب سپرده هاي بيشتر به توسعه بانكداري الكترونيك همت كنند و ضمن آموزش موثر كاركنان و مشتريان در استفاده از ابزارهاي بانكداري الكترونيك و ايجاد امنيت براي مشتريان، به افزايش خدمات از طريق درگاه ها و پايانه ها اقدام نمايند. 

همچنين فرهنگ سازي و تبليغات مناسب براي استفاده بيشتر مشتريان،  افزايش تعداد دستگاه هاي خودپرداز، پايانه فروش، شعب و مكان يابي بهينه آنها، افزايش كيفيت ارائه خدمات با به روز رساني تجهيزات و نرم افزارها، استفاده از الگوهاي موفق جهاني و شبيه سازي در داخل كشور، بازنگري در خصوص دستورالعمل هاي دريافت كارمزد خدمات، توسط بانك مركزي و شوراي هماهنگي بانك ها و كانون بانك هاي خصوصي بايد مورد توجه قرار گيرد تا ميزان سودآوري بانك ها را افزايش دهد. 

انجام مطالعات تطبيقي در زمينه بانكداري الكترونيك در كشورهايي بانظام مشابه مانند تركيه، مالزي، كره، امارات و  كشورهاي درحال توسعه و الگوبرداري و بومي سازي آنها نيز بايد مورد توجه باشد تا با استفاده از تجارب بانك هاي موفق خارجي در اين زمينه، هزينه بانك ها براي راه اندازي خدمات به بار نشسته و سودآوري مورد انتظار به دنبال داشته باشد. 

در اين گزارش، به چند تحقيق مستقل در مورد اثر فناوري و بانكداري الكترونيك برسودآوري بانك هاي ايران در سال هاي اخير اشاره شده است. 

نسبت كارت ها با سودآوري 

در سال 1394 فرهنگي و همكاران در پژوهشي با عنوان بررسي تاثير بانكداري الكترونيك در افزايش منابع بانک ملت استان لرستان به تعداد 150 نفر،  به اين نتيجه دست يافتند که تلفن بانك، اينترنت بانک، همراه بانک، دستگاه پايانه فروش و دستگاه خودپرداز بر افزايش منابع بانک ملت تأثيرگذارند. 

صالح منش و همكاران در پژوهشي با عنوان بررسي تاثير بانكداري الكترونيك بر سودآوري بانك هاي ايران با استفاده از نظريه رفتار، ساختار و عملكرد، و در نظر گرفتن نرخ بازده دارايي ها به عنوان متغير وابسته و معرفي متغيرهاي مستقلي همچون نسبت كارت هاي صادره به دستگاه هاي خودپرداز،  نسبت امكانات به تعداد شعب و با استفاده از مدل داده هاي تابلويي،‌به تجزيه و تحليل پرداختند. يافته هاي آنها نشان مي دهد ارتباط مثبت و معناداري ميان نسبت تعداد كارت هاي دستگاه هاي خودپرداز و سودآوري وجود دارد. همچنين تعداد تسهيلات اعطايي و سودآوري رابطه مثبت و معناداري با يكديگر دارند. 

اثر فناوري بر سودآوري 

اسدزاده و كياني در سال 1391 در پژوهشي با عنوان تاثير به كارگيري دستگاه هاي خودپرداز، پايانه فروش و پايانه شعب بر سودآوري بانك هاي منتخب ملي، تجارت، رفاه، سپه، صادرات، صنعت و معدن، كارآفرين و ... در دوره 88- 1381 به اين نتيجه رسيدند كه فناوري اطلاعات و ارتباطات و زيرشاخه هاي بانكداري الكترونيكي پيش گفته، تاثير مثبتي بر عملكرد و سودآوري بانك هاي ايران داشته است.  

جنگ قيمتي نرخ خدمات

باقري در سال 1390 نيز در مقاله اي با عنوان چالش هاي بازاريابي بانكداري الكترونيك، به بررسي چالش هاي مختلف بانكداري الكترونيك و نحوه تاثير آن بر سود آوري پرداخته است. 

وي در مقاله خود اعلام مي كند  درحالي كه پياده سازي و نگهداري از زيرساخت هاي خدمات بانكداري الكترونيك از هزينه هاي اصلي بانك ها به حساب مي آيد، مي توان مدعي شد كه خدمات بانكداري الكترونيك در ايران مجاني است نخست با توجه به كاهش هزينه ها مي توان توجيه كرد كه خدمات مي تواند نجاني باشد دوم موضوع فرهنگ سازي است. شايد در روزهاي نخست فعاليت ارائه تخفيف هاي ترفيعي موثر باشد اما يكي از مصاديق جنگ قيمتي در صنعت بانكداري است كه كه سوآوري آن را به شدت تحت تاثير قرار مي دهد

اثرفناوري بر سودآوري بانكها 

امروزه فنآوري اطلاعات اثرات شگرفي بر صنعت بانکداري داشته و بانکها و مؤسسات مالي نيز حضور خود را با اهداف گوناگون در عرصه هاي تکنولوژي نوين تثبيت كرده اند. استفاده از فنآوريهاي نوين در نظام بانکداري يک ضرورت انکارناپايذير است . بنابراين، بانکي در ارائه خدمات مطلوب و تمام وقت به مشتريان و به دنبال آن کسب سود، عملکرد بهتري دارد که از ابزارهاي نوين پرداخت، بيشترين  بهره برداري را داشته باشد .

بدي نروي، با توجه به اهميت موضوع سودآوري در عمليات بانکداري، بررسي تأثير بانکداري الکترونيک بر سودآوري بانکهاي منتخب خصوصي ايران، درسال هاي 91-1385 نمونه آماري بانک هاي منتخب خصوصي ايران مورد بررسي قرار گرفته است.

 بهمنظوربررسي مانايي پايايي براي جلوگيري از رگرسيون کاذب ناشي از ارتباط روند متغيرها از آزمون "لوين لين و چو " استفاده شده که در برخي موارد براي رفع مشکل مانا نبودن متغيرها از روشهاي پايا مانا کردن از جمله لگاريتم گيري استفاده شده است. با توجه به تعريف هاي متعدد و متنوع از بانکداري الکترونيک که دربرگيرنده تمام ابزارهاي پرداخت الکترونيک است، در اين پژوهش، منظور از به کار بردن واژه بانکداري الکترونيکي، تمرکز بيشتر بر سه ابزار پرداخت الکترونيکي مهم و تأثيرگذار آن، شامل دستگاههاي خودپرداز، پايانه فروش و پايانه شعب است. براي بررسي تأثير ابزارهاي مختلف بانکداري الکترونيکي بر سودآوري بانک ها، از مدل داده هاي تابلويي استفاده شده است . 

متغيرهاي وابسته، سودآوري، بازده دارايي ها و بازده حقوق صاحبان سهام است. متغيرهاي مستقل نيز شامل بانکداري الکترونيک، شاخص هاي تمرکز بازار بانک، سهم بازار بانک و اندازه بانک است. يافته هاي اين پژوهش نشان ميدهد که اثر سازوکارهاي بانکداري الکترونيک بر سودآوري، بازده دارايي ها و بازده حقوق صاحبان سهام بانکهاي منتخب، مثبت و معناداراست

با توجه به تحولات شگرف در حوزه فناوري  اطلاعات و ارتباطات سال هاي اخير، روش هاي بانكداري سنّتي به طور کامل متحول شده و گستردگي آن تا حدي بوده که به بازارهاي پولي و مالي نيز تاثير گذاشته و مسبب فراهم شدن تسهيلاتي براي مشتريان بانک ها شده است.

بانکها به عنوان بنگاه هاي اقتصادي،  همواره در تلاش هستند تا سود را به حداكثر رسانده و هزينه ها را کاهش دهند. فن آوري اطلاعات يکي از ابزارهايي است که مي تواند بانک ها را در جهت کاهش هزينه کمک نمايند. فعاليت هاي بانکي  مانند دريافت صورت حساب،  انتقال پول  و خريد از از طريق اينتر نت، سبب کاهش هزينه ميشوند. به عنوان مثال،  استفاده از دستگاه هاي خودپرداز، به افزايش دقت در معاملات، کاهش حجم فعاليت به ازاي هر کارمند و افزايش بهره وري و سودآوري منجر خواهد شد و مهمتر از همه صرفه جويي درزمان براي مشتريان و بانک را به دنبال دارد. 

در اين خصوص با وجود پيشرفت هاي خدمات پول الكترونيكي و ابزارهاي پرداخت در کشور دراستفاده از سامانه هاي يکپارچه اطلاعاتي براي الكترونيكي كردن تعاملات  درون بانکي و بين بانکي و اتصال برخط مشتريان به بانک، سيستم  بانکي را آغاز راه قرار دارد. به همين دليل فناوري اطلاعات آنچنان که بايسته نتوانسته است باعث کاهش هزينه ها و ارزان تر شدن خدمات بانكي و نيز حذف رويه هاي سنّتي نظير توسعه شعب فيزيكي بانکها و اسکناس شود.

نظام بانکي همانند اكثر تامين كنندگان خدمات در دهه هاي اخير به سرعت به سمت سرمايه گذاري بر روي فناوري هاي نوين به عنوان راهي براي كنترل هزينه ها، جذب مشتريان جديد و تحقق انتظارات مشتريان روي آورده و استفاده از اين فناوريها را به عنوان يک ضرورت راهبردي در دستور كار قرار داده است.

 توسعه صنعت انفورماتيك باعث ايجاد تغييرات عمده اي در شکل پول و سيستم هاي خدمات در عرصه بانكداري شد و از طريق ظهور و توسعه بانكداري الكترونيكي پديده هاي جديدي با عناوين بانكداري خانگي، تلفن بانك، بانكداري از راه دور، بانکداري اينترنتي، دستگاه هاي خودپرداز،  پايانه هاي فروش، بانكداري مجازي و شعب آنلاين، پايانه شعب،  به وجود آورده است.

 يکي از  مهم ترين دلايل انجام اين پژوهش، فضاي رقابتي موجود بين بانک هاي کشوربه ويژه بانک هاي خصوصي بوده  که سرمايه عظيمي در اختيار آنهاست و ميزان سودآوري آنها بسياراست که با در نظر گرفتن سياست هاي اصل 44 و اقتصاد مقاومتي رنگ و بوي جدي تري به خود ميگيرد.

در ايران نيز همه بانکها  درك كرده اند که امروزه براي باقي ماندن در بازار رقابتي، بايد به نوعي خدمات الكترونيكي بانکي به مشتريان ارائه دهند تا بتوانند رضايت مشتريان  خود را اصل حايز اهميت در سيستم  تجارت الكترونيك فراهم آورند. 

فرضيه اصلي به شرح زير است: . استقراربانكداري الكترونيكي بر سودآوري بانك هاي منتخب خصوصي ايران تاثيرمعناداري دارد. فرضيه هاي فرعي نيز به شرح زير است: استقرار بانكداري الكترونيكي بر نرخ بازده دارايي هاي بانك هاي منتخب خصوصي ايران تاثير معناداري مثبت دارد. استقرار بانكداري الكترونيكي، بر نرخ بازده حقوق صاحبان سهام بانك هاي منتخب خصوصي ايران تاثير معناداري مثبت دارد.