نوسان بي‌سابقه در اوضاع جهان و آثار آن بر ريسك‌هاي قديمي، كسب و كار‌هاي سنتي در مواجهه با ريسك‌هاي سايبري

اقتصادگردان-  احسان شمشيري -  به ليست بلند ريسك‌ها و خطرات كسب وكار و فضاي تجاري در جهان، ريسك فناوري، حملات سايبري و نفوذ از طريق فناوري‌هاي مختلف الكترونيكي، بانكي، بيمه‌يي و پرداخت‌هاي مالي و پولي نيز افزوده شده و چند سالي است كه اين نوع ريسك به‌شدت در حال رشد است و در نتيجه شركت‌هاي بيمه‌يي و بانكي و مالي نيز يكي از چالش‌هاي اساسي خود را مقابله با اين ريسك‌ها اعلام كرده‌اند و براي آن سرمايه‌گذاري‌هاي عظيمي جهت ايمن‌سازي فضاي مبادلات مالي اختصاص داده‌اند.

 از آنجا كه ريسك‌هاي مالي و بانكي و بيمه و نظام پرداخت به‌شدت در سال‌هاي اخير رشد كرده و از رتبه‌هاي بالاي 20 در ليست ريسك‌ها و خطرات به رتبه 6 و حتي يك ارتقا يافته، در نتيجه بانك‌ها بلافاصله وارد عمل شده و از طريق مشاركت مشتريان خود، خواستار به كارگيري دستگاه‌هاي ايمن‌ساز مبادلات بانكي، دستگاه‌هاي يك بار رمز، توكن‌هاي رمزساز، انواع رمزها و كدها و روش‌هاي مختلف براي مقابله با ريسك هستند و حتي از مشتريان خود خواسته‌اند كه به صفحه‌هاي مجازي و كاذب كه هكرها به نام بانك‌ها در مقابل آنها قرار مي‌دهند، مشكوك شوند و به راحتي اقدام به ارسال مبلغ نكنند.

اين نوع ريسك‌ها البته در كشورهاي پيشرفته كه خدمات الكترونيك بيشتر گسترش يافته بيش از كشورهاي توسعه‌نيافته، خطرساز شده است اما در كشورهايي مانند خاورميانه و ايران نيز اين نوع ريسك‌ها به اولويت‌هاي اول مقابله با ريسك‌ها تبديل شده است.

در حال حاضر در منطقه منا شامل خاورميانه، غرب آسيا و شمال آفريقا كه كشور ايران در آن واقع شده، ريسك سياسي و ريسك سايبري بسيار متداول شده است و هر دو دشمن كسب و كار و توسعه اقتصادي از جمله بانكداري الكترونيك و بيمه هستند.

ريسك سياسي هزينه انجام كسب و كار و سرمايه‌گذاري بلندمدت را افزايش مي‌دهد و تصميمات تجاري را نمي‌توان در اين شرايط عدم اطمينان شديد اتخاذ كرد. ريسك بيمه افزايش يافته و مبادلات مالي و بانكي و ساختارهاي مالي را تهديد مي‌كند. اين ريسك قبلا در رده بيست و يكم قرار داشته، اما با روندي صعودي در سال 2016 به رده نهم رسيده و با توجه به تحركات اخير در منطقه خاورميانه به نظر مي‌رسد كه احتمال بروز آن بيشتر شود.

از سوي ديگر، خطر بسيار بزرگ ديگري كه كسب و كارها، به ويژه كسب و كارهاي اينترنتي و مبتني بر فناوري را كه امروز در كشور ما و در كل جهان در حال توسعه روزافزون هستند را تهديد مي‌كند، ريسك حملات سايبري است كه چندي پيش هم يك نمونه از حملات سايبري خسارات زيادي را به سازمان‌هاي مختلف در سراسر جهان وارد كرد.

ريسك حملات سايبري هم كه قبلا در رده بيست و پنج قرار داشته، با شتابي زياد در سال 2016 خود را به رده پنج رسانده كه اين نشان از فراگير و متداول بودن آن است. البته با توجه به عدم توسعه‌يافتگي برخي كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا، اين ريسك در رده هشتم ريسك‌هاي اين منطقه قرار دارد، اما در منطقه توسعه يافته امريكاي شمالي، نخستين ريسك محسوب مي‌شود.

 يافته‌هاي يك پيمايش نشان مي‌دهد كه پيشرفت‌هاي اقتصادي، جمعيتي، ژئوپليتيك و تكنولوژي، واقعيت‌هاي جديدي را براي شركت‌ها در جهان رقم زده است. اين پيمايش دوسالانه كه توسط شركت اياوان و با عنوان پيمايش مديريت ريسك جهان در سال 2017 انتشار يافته است، تصريح مي‌كند كه روندهاي اقتصادي، جمعيتي، ژئوپليتيك و تكنولوژي جهان، ريسك‌هاي سنتي در كسب و كارهاي جهاني را دچار تحول كرده و وضعيتي ضروري و پيچيده‌يي را براي چالش‌هاي هميشگي سيستم‌هاي مالي و بانكي و بيمه‌يي رقم زده است.

 در اين پيمايش كه در سه ماهه چهارم يا سه ماهه آخر سال 2016 صورت گرفته است، 1843 پاسخ‌دهنده از ميان شركت‌هاي دولتي و خصوصي سراسر جهان شركت كردند. بررسي نتايج اين پيمايش نشان مي‌دهد، آسيب به وجهه و برند شركت‌ها، بزرگ‌ترين دغدغه كسب و كارهاست كه با گسترش رسانه‌هاي اجتماعي اوج گرفته است. ريسك سياسي و نااطميناني نيز يكي از 10ريسك برتر شناخته شده كه بر اثر اوضاع نابسامان در بخش‌هاي مختلف جهان رخ داده است. پيش‌تر اين ريسك، رتبه 15 را داشته است.

 جرايم سايبري به عنوان نخستين ريسك در كسب و كارهاي منطقه امريكاي شمالي رتبه‌بندي شده است. همچنين بر اساس نظرات مديران ريسك جهان، اين ريسك از رتبه 9 به رتبه 5 ارتقا يافته است. برآوردها و پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد، فناوري و نوآوري‌ها نيز تا سال 2021 به فهرست 11 ريسك برتر تبديل خواهد شد و با گسترش هواپيماها و خودروهاي بدون سرنشين و روبات‌هاي پيشرفته، آثار فناوري بر كسب و كارها آشكار خواهد شد.

 آمادگي براي ريسك نيز نسبت به زمان آغاز نخستين پيمايش دوسالانه يعني سال 2017، پايين‌ترين سطح را به خود اختصاص داده است. از ديگر يافته‌هاي اين پيمايش، رشد معتدل اقتصاد جهاني است كه سبب ركود اقتصادي و كاهش جبران شده و به رتبه دوم ارتقا يافته است. رقابت فزاينده در سال جاري ميلادي در رتبه سوم فهرست ريسك برتر توسط مديران ريسك جهان انتخاب شده است. آسيب به اموال و ناكارآمدي زنجيره توزيع از رتبه پيشين خود افت كرده و به ترتيب به رتبه 13 و 19 تنزل يافته‌اند.

توقف كسب وكار، به عنوان يكي از 10 ريسك برتر در منطقه منا (خاورميانه و شمال آفريقا) شناخته نشده است؛ در حالي كه اين منطقه بيشترين ريسك توقف در كسب و كار را داراست.