رد ادعاي كاهش فاصله‌هاي زير ساختي در تهران

اقتصاد گردان - آزاده كاري: محمدباقر قاليباف بعد از 12 سال حضور بر مسند شهرداري تهران، درنهايت با پيروزي قاطع اصلاح‌طلبان در شوراي اسلامي شهر تهران، بايد ساختمان خيابان بهشت را ترك و جاي خود را به شهردار منتخب اعضاي شوراي شهر پنجم بدهد.

قاليباف در دوره طولاني مديريت خود بر شهر تهران با طرح‌هايي مانند ساخت پل صدر و با صرف هزينه‌هاي بسيار براي پروژه‌هايي اينچنيني هزينه‌هاي بسياري بر شهر تهران وارد كرد. وي زماني كه كانديداي رياست‌جمهوري بود، در يكي از مناظره‌هاي انتخاباتي اعلام كرد كه با اقدام‌هاي شهرداري، شمال و جنوب شهر تهران به‌هم نزديك شده‌اند و فاصله طبقاتي كاهش يافته است. بعد از آن نيز مازيار حسيني معاون حمل‌و‌نقل و ترافيك شهرداري تهران نيز مدعي شد كه امروز در نقطه‌يي قرار داريم كه هيچ فاصله‌يي بين شمال و جنوب تهران نيست و چه بسا بسياري از امكاناتي كه در جنوب تهران در يك دهه اخير ايجاد شده، واقعا در شمال تهران وجود ندارد.

   

محمد حقاني رييس كميته محيط زيست شوراي اسلامي شهر تهران نخستين كسي بود كه به اين ادعا واكنش نشان داد و گفت: شمال شهر به جنوب شهر نزديك شده؛ نه جنوب شهر به شمال شهر.

حقّاني در اين باره گفته بود: واقعيت اين است كه فاصله طبقاتي بالاي شهر و پايين شهر مانند اختلاف طبقات خانه‌هاي دو، سه طبقه جنوب شهر و برج‌هاي چهل، پنجاه طبقه شمال شهر افزايش پيدا كرده، با اين تفاوت كه خانه‌هاي كم ارتفاع و برج‌هاي مرتفع، هر دو در كوچه‌هاي ده، دوازده متري ساخته شده‌اند.

وي با اشاره به اينكه كسي مي‌تواند ادعاي كاهش فاصله شمال شهر و جنوب شهر را داشته باشد كه بعد از مديريت 12 ساله، ميليون‌ها حاشيه‌نشين در شهرش زندگي نكنند، اظهار كرد: وقتي ايشان مي‌توانند مدعي كم كردن فاصله طبقاتي در تهران شوند كه هزاران خيابان خواب، زباله گرد و كودك خياباني در شهر وجود نداشته باشد.  حقاني با بيان اينكه با تراكم فروشي‌هاي وحشتناك و تبديل باغ‌هايي با درختان سر به فلك كشيده و جايگزيني آنها با برج‌هاي سر به فلك كشيده، شمال شهر نابود شده است، تصريح كرد: احداث برج‌هاي غول‌آسا در كوچه‌هايي كه طول كوچه كمتر از ارتفاع برج است، عبور و مرور را تقريبا در تمام ساعات روز و شب در اين مناطق با مشكل رو به رو كرده است.

وي با اشاره به اينكه در مناطق شمال شهر، ديگر نه از قنات‌هاي پر آب خبري است و نه از باغ‌هاي سرسبز و هم باغات خشك شده‌اند و هم قنوات، اظهار كرد: زماني آواي پرنده‌ها از شاخ و برگ درختان و صداي آب روان از انهار و جوي‌هاي مناطق شمال شهر به گوش مي‌رسيد، اما امروز به جز سر و صداي ساخت و ساز و بوق ممتد اتومبيل‌هاي سرگردان در معابر باريك اين مناطق، صداي ديگري به گوش نمي‌رسد.  حقّاني با بيان اينكه البته وضعيت جنوب شهر به مراتب اسفبارتر و ناگوارتر از وضعيت شمال شهر است، تصريح كرد: در جنوب شهر، مردم از فاضلاب و بوي نامطبوع آن، جانوران مضر و حشرات موذي، انواع و اقسام سد معبر در پياده روها و خيابان‌ها و آسيب‌هاي متعدد و متنوع اجتماعي، رنج مي‌برند و متاسفانه مسائل و مشكلات اجتماعي در اين مناطق موج مي‌زند.

به گفته حقاني، خوب بود شهردار تهران قبل از ادعاي كاهش فاصله شمال شهر و جنوب شهر، سري به كوچه پس كوچه‌هاي مناطق 15، 17 و 19 مي‌زدند. وي افزود: ايشان واقعا تصور مي‌كنند مردم مناطق 1، 2 و 3 از امكانات و تسهيلات شهري يكساني با مردم مناطق 16، 18 و 20 برخوردارند؟ اگر ايشان اين‌گونه فكر مي‌كنند، احتمالا جهت‌هاي جغرافيايي تهران را بايد تغيير داد.

 اجراي بيش از 50پروژه در 4 سال

به گفته عليرضا جاويد معاون فني و عمراني شهرداري تهران، طي 4سال اخير بيش از 50پروژه عمراني فرامنطقه‌يي در نقاط مختلف شهر تهران تكميل و راه‌اندازي شده است. در واقع به‌طور متوسط هر‌ماه يك پروژه بزرگ عمراني در شهر تهران به بهره‌برداري رسيده و در اختيار شهروندان قرار گرفته است. به اين ترتيب در طول 4سال گذشته، نه‌تنها طول شبكه معابر بزرگراهي پايتخت به ميزان 70كيلومتر توسعه يافته است، بلكه 14كيلومتر به طول تونل‌هاي ترافيكي افزوده شده و 92دستگاه پل و تقاطع غيرهمسطح نيز در نقاط مختلف پايتخت به بهره‌برداري رسيده است.

عليرضا جاويد مهم‌ترين پروژه‌هاي عمراني به ثمر نشسته در سال 1392را شامل تونل نيايش، بزرگراه طبقاتي صدر، درياچه شهداي خليج‌فارس، بزرگراه امام علي (ع)، پل‌هاي تقاطع چندسطحي بزرگراه‌هاي شيخ فضل‌الله و جناح، پل‌هاي ارتباطي بزرگراه شهيد باكري با آزادراه تهران- كرج و تقاطع غيرهمسطح بزرگراه شهيد بابايي با جاده تلو دانست و يادآور شد: در سال 1393 نيز تونل اميركبير به‌عنوان چهارمين تونل ترافيكي شهر تهران به بهره‌برداري رسيد و پل تقاطع بزرگراه فتح با رودخانه كن تحويل شهروندان شد.

معاون فني و عمراني شهرداري تهران با بيان آنكه قطار توسعه زيرساخت‌هاي عمراني شهر تهران در سال 1394با تعريض درجا و مقاوم‌سازي‌ پل ستارخان، بهره‌برداري از پل‌هاي شرقي- غربي تقاطع بزرگراه امام‌علي (ع) با بلوار ارتش و همچنين احداث ساختمان جديد ديوان عدالت اداري به مسير خود ادامه داد، روند تكميل پروژه‌هاي عمراني نيمه‌تمام در سال 1395را پربار توصيف و اضافه كرد: زيرگذر جواديه، مجتمع نمايشگاهي شهر آفتاب، تقاطع بزرگراه يادگار امام(ره) با خيابان امام‌خميني و تعدادي از تقاطع‌هاي غيرهمسطح بزرگراه شهيد بروجردي در نيمه نخست سال 95به بهره‌برداري رسيدند.

 همچنين ايستگاه مكمل تهويه تونل نيايش، تقاطع غيرهمسطح بزرگراه شهيد خرازي با خيابان اردستاني، محوطه‌سازي و احداث ابنيه تاج سد درياچه شهداي خليج‌فارس (گذر موج)، پل شرق به شمال تقاطع بزرگراه‌هاي نيايش و شهيد چمران و پل‌هاي تقاطع‌هاي غيرهمسطح كاروانسراسنگي 1و 2 از ديگر پروژه‌هايي است كه در سال 1395 وارد مدار خدمت رساني به شهروندان تهراني شدند.

 فروردين‌ماه سال 96 نيز 9 پروژه عمراني تكميل و راه‌اندازي شد كه از آن جمله مي‌توان به پروژه مهم احداث تصفيه‌خانه درياچه شهداي خليج‌فارس، ساختمان جديد مركز مطالعات ژئوتكنيك و مقاومت مصالح شهرداري تهران و مقاوم‌سازي‌ و بهسازي لرزه‌يي تعدادي پل و تقاطع غيرهمسطح اشاره كرد.

به گفته جاويد، چهارسال اخير مديريت شهري تهران در حالي به ماه‌ها و هفته‌هاي پاياني خود نزديك مي‌شود كه افتتاح و بهره‌برداري از پروژه‌هاي مهمي همچون ادامه غربي بزرگراه شهيد حكيم، تونل شهداي غزه و تقاطع غيرهمسطح سه‌راه تقي‌آباد در حال پيگيري نهايي است و 18تقاطع غيرهمسطح، 30كيلومتر بزرگراه و 4كيلومتر تونل ترافيكي نيز در حال احداث است كه بزرگراه شهيد نجفي رستگار، تقاطع غيرهمسطح بزرگراه شهيد خرازي با محور 45متري شهيد باقري، تقاطع غيرهمسطح بزرگراه‌هاي شهيد باقري و شهيد بابايي، ادامه بزرگراه شهيد صياد شيرازي به انضمام پل‌هاي تقاطع غيرهمسطح بلوار ارتش با بزرگراه‌هاي امام علي (ع) و شهيد صياد شيرازي، تونل ضربعلي زاده، تونل آرش- اسفنديار و... ازجمله پروژه‌هاي در حال اجراي معاونت فني و عمراني شهرداري تهران است كه اميد مي‌رود طي ماه‌هاي آتي تكميل و تحويل شهروندان شوند. مروري بر فعاليت‌هاي شهرداري تهران طي 4 سال اخير نشان از اين دارد كه شهرداري در اين مدت بيشتر به‌دنبال توسعه بزرگراه‌ها، خيابان‌ها، ساخت تقاطع‌هاي غيرهمسطح و پل‌ها بوده است. مواردي كه به گفته بسياري از كارشناسان در شهرهاي توسعه يافته منسوخ شده و ديگر اجرايي نمي‌شود. زيرا ساخت بزرگراه به معناي تشويق شهروندان به استفاده بيشتر از وسايل نقليه شخصي است. همانطور كه شاهد هستيم با دو طبقه كردن پل صدر نه‌تنها از شدت ترافيك اين بزرگراه كاسته نشد بلكه در ساعات پيك ترافيك هر دو طبقه بالا و پايين پل قفل مي‌شود و اين خود گواهي بر ناكارآمدي چنين اقداماتي است. در واقع شهرداري مي‌توانست به جاي خودنمايي در ساخت پروژه‌هايي نظير پل صدر و تونل نيايش هزينه آنها را صرف توسعه مترو و ديگر وسايل حمل و نقل عمومي كند. البته گفته مي‌شود يكي از دلايل ساخت پل صدر راحتي عبور و مرور براي برخي از آقازادگاني است كه در لواسانات زندگي مي‌كنند و به همين دليل شهروندان تهراني بدون اينكه بخواهند هزينه‌هاي رفت و آمد صاحبان ويلاهاي لوكس شرق تهران را پرداخت كردند.

هرچند عليرضا جاويد هزينه ساخت پل صدر را هزار و300 ميليارد تومان عنوان كرده اما غلامرضا انصاري عضو كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران در اين باره نظر ديگري دارد و در مصاحبه‌يي عنوان كرد كه دو طبقه كردن بزرگراه صدر 7هزار ميليارد تومان هزينه داشته است.

اين اعتبار، پول كلاني است كه براي احداث اين پروژه صرف شده درحالي كه ضرورت اجراي آن بر هيچ كس مشخص نيست و با توجه به آلودگي هوا، نياز اول شهر تهران توسعه حمل و نقل عمومي است نه احداث پل و تونل. معلوم نيست چرا در شرايطي كه پايتخت از كمبود حمل و نقل عمومي رنج مي‌برد و مجبوريم به‌دليل افزايش آلودگي هوا، پايتخت را چند روز تعطيل كنيم؛ شهرداري تهران اولويت كاري‌اش را بر تونل‌سازي و احداث پل صدر گذاشته و اين در حالي است كه به‌طور مرتب از نبود اعتبار و نداشن پول هم گلايه دارد.

 ساخت پروژه‌هاي بزرگ در شمال شهر

توجه به اظهارات جاويد مبني‌بر افتتاح 50پروژه عمراني نكته ديگري را نمايان مي‌كند. اينكه بيشتر پروژه‌هاي بزرگ عمراني غير از دو، سه مورد از جمله پل جواديه (كه از آن به‌عنوان سومين نماد شهر تهران ياد مي‌كنند و تنها پل سه پايه دنياست كه به‌لحاظ طول عرشه و ساير شاخص‌هاي فني يك پل كم‌نظير محسوب مي‌شود)، در مناطق شمالي شهر تهران انجام شده است و اين موضوع با ادعاي شهردار مبني‌بر كاهش فاصله طبقاتي شمال و جنوب شهر تهران منافات دارد.

 سهم يكسان از آلودگي هوا

البته شايد از يك نظر بتوان گفت شمال و جنوب تهران بهم نزديك شده‌اند و آن سهم اين مناطق از آلودگي هواست. اگر زماني شهروندان مناطق شمالي شهر بر آب و هواي خوب شمال شهر مي‌نازيدند اما به لطف توسعه بزرگراه هاو خيابان‌ها و نيز توليد خودروهاي بي‌كيفيت اكنون تفاوت چنداني به‌لحاظ آلوگي هوا بين مناطق شمالي و جنوبي وجود ندارد. از سوي ديگر زماني كوچه باغ‌هاي شمال تهران، زيبايي و طراوت خاصي به اين مناطق داده بود كه باز هم به لطف شهرداري و تصويب مصوبه برج - باغ‌ها بسياري از باغات شهر از بين رفته‌اند و جاي آنها را برج‌هاي و آسمان خراش‌ها گرفته‌اند.

البته نمي‌توان منكر اقدام‌هاي خوب شهرداري در جنوب شهر تهران شد اما با وجود همه كار‌هاي انجام شده در مناطق جنوبي پايتخت بسياري از فعاليت‌ها يا از مطالعه و بررسي لازم برخوردار نبوده و نسبت درستي با ويژگي‌هاي فرهنگي و اجتماعي اين مناطق نداشته است يا لزوما حركت‌هايي تبليغاتي و مقطعي بوده‌اند كه با اهداف خاص اجرا شده‌اند. البته در اين بين بايد به برخي پروژه‌ها نيز اشاره كرد كه تغييرات زيادي را در وجهه و منظر جنوب پايتخت به دنبال داشته است، احداث بوستان‌ها و توسعه فضاهاي سبز، تلاش در جهت نوسازي بافت‌هاي فرسوده و ايجاد فرهنگسرا‌ها را مي‌توان در همين راستا ارزيابي كرد.

 انتفاع از توسعه شبكه بزرگراهي

اما گذشته از اين سوالي كه وجود دارد اين است كه آيا اصولا انجام پروژه‌هاي شهري مي‌تواند باعث كاهش فاصله طبقات اجتماعي شود يا خير؟ اين سوالي بود كه دكتر حسين ايماني جاجرمي دانشيار گروه مطالعات توسعه اجتماعي دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «تعادل» به آن پاسخ داد.

به گفته دكتر ايماني، آمار مربوط به حوزه فقر در تهران، اين ادعاي شهردار تهران را رد مي‌كند. وي در اين باره گفت: البته يكسري كارها انجام شده اما بايد پرسيد اينها به‌نفع كدام يك از گروه‌هاي اجتماعي بوده است؟ وقتي شهرداري از توسعه شبكه بزرگراهي صحبت مي‌كند بايد پرسيد، آيا تمام اقشار ضعيف خودرو دارند يا اينكه ساخت بزرگراه به نفع كساني است كه خودرو دارند. وي با بيان اينكه از بين بردن فاصله طبقاتي از عهده يك مدير شهرداري ساخته نيست، عنوان كرد: از بين بردن فاصله طبقاتي متغيرهاي كلاني دارد كه شهرداري از عهده تامين آنها بر نمي‌آيد. شهرداري يك سازمان محلي است با محدوديت‌ها ومنابع محدود. البته گاهي اوقات شهرداري نسبت به وظايفي كه در حيطه اختياراتش گذاشته شده، بي‌تفاوت است.

 متغيرهاي كاهش فقر

وي با اشاره به اينكه يكي از شاخص‌هاي كاهش فقر آموزش است، عنوان كرد: همان‌طور كه مي‌دانيم شهرداري هيچ اختياري در اين زمينه ندارد. خدمات بهداشتي و درماني مولفه ديگر كاهش فقر است كه باز هم شهرداري در اين زمينه مسووليتي ندارد. اشتغال نيز يكي ديگر از متغيرهاي كاهش فقر است كه در اين مورد هم شهرداري نمي‌تواند كار زيادي انجام دهد. در واقع شاخص‌هاي از بين فاصله طبقاتي در اختيار شهرداري قرار ندارد كه اكنون شهردار ادعا مي‌كند اين فاصله را از بين برده است.

وي در پاسخ به اينكه آيا در شهرهاي توسعه يافته شهرداري اين وظيفه را بر عهده دارد يا خير عنوان كرد: در شهرهاي بزرگ دنيا، حيطه وظايف شهرداري بسيار گسترده است و مسكن، اشتغال، بهداشت، آموزش و بسياري از موارد ديگر را شامل مي‌شود. درواقع شهرداري اين شهرها در اين حيطه وظايفي دارد و اگر سايت شهرداري شهرهاي بزرگ را نگاه كنيد متوجه مي‌شويد كه در بخش مسائل اجتماعي و اقتصادي فعال هستند.

اين كارشناس ارشد توسعه شهري افزود: اكنون يكي از مسائلي كه شهردار لندن به‌عنوان وظايف خود تعريف كرده و بايد به آن بپردازد، توسعه اقتصادي است. در ايران براي شهرداري چنين جايگاهي تعريف نشده است در نتيجه نمي‌تواند ادعا كند؛ در اين زمينه كار كرده است. همان‌طور كه گفتم شهرداري تهران فقط در حيطه خدمات مي‌تواند اقدام‌هايي انجام دهد

 برخورد خشن با گروه‌هاي كم درآمد

ايماني ادامه داد: سياست‌هاي شهرداري نشان‌دهنده اين است كه با گروه‌هاي كم درآمد برخورد خشن داشته‌اند. هنوز مردم تهران برخورد خشن ماموران شهرداري با دستفروشان را از ياد نبرده‌اند. اين رفتار يعني شهرداري قصد دارد با خشونت با اين گروه آسيب‌پذير برخورد كند. اصولا به نظر نمي‌رسد كه شهرداري سياست دقيقي در حوزه‌هاي مسائل اجتماعي و اقتصادي داشته يا حتي راجع به اين موضوع فكر كرده و برنامه خاصي داشته باشد.

 ساخت مال‌ها، ‌ناقض ادعاي شهرداري

وي افزود: سياست‌هاي حمل و نقلي شهرداري نيز مورد انتقاد است. شهرداري به جاي اينكه حمل و نقل عمومي اتوبوس و مترو را توسعه دهد زيرا گروه‌هاي كم‌درآمد بيشترين استفاده‌كنندگان از وسايل حمل و نقل عمومي هستند، اقدام به ساخت پل دو طبقه كرد. ساخت مال‌ها نيز از ديگر موارد ناقض ادعاي شهردار است. گروه‌هاي كم‌درآمد كه نمي‌توانند از مال خريد كنند. ايماني افزود: به نظر من شهردار تهران با بيان اين صحبت‌ها بيشتر به دنبال توجيه عملكرد خود است ولي بايد بداند كه اين صحبت‌ها نقد مي‌شود.