سهم هزينه معيشت از درآمد خانوار در سه دولت قبلي 96-1376، چه کسی سفره فقرا را کوچکتر کرد؟

اقتصاد گردان - سفره ایرانی عمدتا متشکل از 10 قلم اصلی گوشت قرمز ، گوشت مرغ ، حبوبات ، برنج ، روغن ، قند و شکر ، چای ، لبنیات ، تخم مرغ و نان است که میانگین مصرف هریک برای هر نفر ایرانی در سال به شرح ستون سوم جدول زیر است. 

یعنی مثلا بطور متوسط هر نفر ایرانی سالانه 11 کیلوگرم گوشت قرمز و 26 کیلو گرم مرغ و 117 کیلو گرم نان و ... مصرف میکند.

طبق سرشماری سال 1395 ، تعداد اعضای خانوار ایرانی بطور متوسط 3.3 نفر است . بنابر این سرانه مصرف ماهانه هر خانوار ایرانی به شرح ستون 4 جدول زیر است. یعنی بطور متوسط هر خانوار ایرانی ماهانه 3 کیلوگرم گوشت قرمز و 7 کیلو گرم گوشت مرغ و 32 کیلو گرم نان ( یا معادل روزانه 2.5 عدد نان سنگک ) و ... مصرف میکند.

بر اساس قیمتهای بازار که بطور هفتگی توسط اداره امار اقتصادی بانک مرکزی منتشر میشود ، هزینه ماهانه 10 قلم عمده سفره ایرانی را میتوان برای زمانهای مختلف محاسبه کرد. مثلا میانگین قیمت گوشت قرمز (گوساله و گوسفندی ) در مرداد ماه 1384 ( پایان دوره اصلاحات ) حدود 4800 تومان و در مرداد 1392 (پایان دوره مهرورزی ) با 6.3 برابر افزایش به حدود 30280 تومان رسید و در اردیبهشت 1396 به حدود 39900 تومان افزایش یافته است. بنابر این هزینه 3 کیلو گرم گوشت قرمز در سفره هر خانوار متوسط ایرانی از 14600 تومان در مرداد 1384 به 91600 تومان در مرداد 1392 و نهایتا به 120600 تومان در اردیبهشت 1396 رسیده است. همین محاسبات برای سایر اقلام در جدول زیر آمده است.

اندازه سفره خانوارهاي كم درآمد ايراني در 3 دولت اصلاحات، مهرورزي و اعتدال

 جمع مخارج هر خانوار برای اقلام دهگانه سفره ایرانی در مرداد ماه سال 1384 ( پایان دولت اصلاحات ) حدود 73،680 تومان بود که در مرداد ماه 1392 ( پایان دولت مهرورزی ) با 5.3 برابر شدن به رقم 393،850 تومان  رسید و هم اکنون در اردیبهشت سال 1396 ( ماههای پایانی دور اول دولت تدبیر و امید ) با رشد سالانه 7 درصد به 506،000 تومان رسیده است. مقایسه مخارج بالا به تنهایی گویای کوچک یا بزرگ شدن سفره ایرانی نیست اما بوضوح تب تورم سهمگین ایجاد شده در دوره مهرورزی دولت نهم و دهم را نشان میدهد که مردم هر روز شاهد کاهش ارزش پول خود بودند.

برای اندازه گیری سفره هر خانوار باید بررسی کرد که درآمد خانوارها بخصوص خانوارهای کم درآمد و مستضعف چقدر افزایش داشته و با آن قادر بوده اند چه مقدار از اقلام سفره خود را تامین کنند. حداقل دستمزد طبق قانون کار برای 3 سال 1384 و 1392 و 1396 به ترتیب 129،652 تومان و 557،125 تومان و 1،079،930 تومان بوده است.

  ارقام جدول نشان میدهند که در سال 1384 و پایان دولت اصلاحات حدود 57 درصد از درآمد خانوارهای کم درآمد صرف  تامین نیازهای معیشتی ضروری شده و بعبارت بهتر هر خانوار کم درآمد میتوانست با حداقل حقوق قانون کار  حدود 1.76 برابر نیاز سفره معیشت خود را تامین کند.

در پایان مهرورزی دولت دهم در مرداد1392 ، هر خانوار کم درآمد باید 71 درصد از درآمد خود را به معیشت ضروری اختصاص می داد و بعبارتی با حقوق و دستمزد خود میتوانست 1.41 برابر نیاز معیشت ضروری خود را تامین نماید. 

در پایان دور اول دولت تدبیر و امید در اردیبهشت 1396، خانوارهای کم درآمد میتوانند با اختصاص 47 درصد درآمد حداقل قانون کار ، نیازهای معیشتی ضروری خود را تامین کنند و بعبارت دیگر میتوانند با درآمد خود ، 2.13 برابر نیاز معیشتی خود را تامین کنند.

 با شرح و محاسبات بالا می توان گفت اندازه سفره خانوارهای کم درآمد ایرانی از 1.76 برابر نیاز معیشتی در پایان دوره اصلاحات با 20 درصد کاهش در دوره دولت نهم و دهم  به 1.41  در مرداد ماه 1392 تقلیل یافته و سپس با افزایش قابل ملاحظه 50% در عرض کمتر از 4 سال  به 2.13 برابر در سال 1396 افزایش یافته است. 

واضح است که سفره خانوارهای ایرانی در دولت مهرورزی کوچک و کوچکتر شده است این در حالیست که درآمدهای نفتی افسانه ای آن دولت میتوانست فقر را برای همیشه در سرزمین منتظران عدالت ریشه کن کند. .

از سوی دیگر میتوان گفت که با تدبیر ملت برای روی کار آوردن دولت اعتدال ، و تلاش برای کاهش تورم و نیز افزایش دستمزد کم درآمد ها ، سفره معیشت مستضعفان گسترده تر شده و از 1.41 در دولت دهم با 50 درصد افزایش به 2.13  در دولت اعتدال رسیده است. 

کسانی که هنوز بر طبل پوسیده پرداخت نقدی یارانه ها می کوبند و دم از حمایت فقرا می زنند باید توجه داشته باشند که دستیابی به هدف مقدس خدمت به محرومین با طناب پاره کسانی که 8 سال سفره فقرا را کوچکتر کرده اند امکانپذیر نیست و این جفا به مردم ستمکشیده است که دوباره آنان را به ورطه فقر بیشتر برگردانند.