در طول سال ۱۳۹۵، پژوهشکده پولی و بانکی مجموعهای از اقدامات پژوهشی و عملی در راستای بهبود عملکرد شرعی در نظام بانکی انجام داده است.
اقتصادگردان- فرارسیدن اسفندماه هر سال، فرصت مناسبی است تا عملکرد یکسال گذشته نهادهای مختلف مورد ارزیابی قرار بگیرد. با توجه به رسالت این خبرگزاری برای ارزیابی و آسیبشناسی وضعیت بانکداری و مالی اسلامی در کشور و همچنین میزان اقدام نهادهای مختلف در راستای تحقق شعار سال ۱۳۹۵ یعنی «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل»، در این ایام بنا داریم در قالب سلسله گزارشات و مصاحبههایی، عملکرد یکسال اخیر برخی نهادهای اقتصادی کشور را مورد ارزیابی قرار دهیم.
یکی از نهادهایی که نقش مهمی در فعالیت در عرصه بانکداری اسلامی در کشور دارد، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی و مخصوصا گروه بانکداری اسلامی آن است. امروز به سراغ وهاب قلیچ، عضو هیئتعلمی این پژوهشکده رفتیم تا گزارش عملکرد یک سال اخیر گروه بانکداری اسلامی این پژوهشکده را از وی جویا شویم.
تحویل سند راهبردی بانکداری اسلامی به بانک مرکزی
قلیچ در ابتدا اظهار کرد: گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، در سال ۱۳۹۵ هم مجموعهای از اقدامات در راستای بانکداری اسلامی از جمله انتشار کتاب، فعالیتهای پژوهشی و تحقیقاتی، برگزاری جلسات نقد و بررسی پژوهشهای بانکداری اسلامی و مسائلی از این قبیل انجام داده است.
وی ادامه داد: چند طرح پژوهشی عمده، مد نظر ما بود که عمده فعالیت همکاران ما را این طرحها به خود اختصاص داد. یکی از این طرحها، سند راهبردی بانکداری اسلامی بود که به پیشنهاد بانک مرکزی کلید خورد و ما توانستیم یک سند و نقشه راه برای پیشبرد بانکداری اسلامی در کشور طراحی کنیم که مطابق با آن و براساس دستورالعملهای این نقشه، مسیر بانکداری اسلامی در کشور را شناسایی کرده و پیش برویم.
قلیچ افزود: این سند به تأیید بسیاری از متخصصین هم رسیده است و نظرات آنان اخذ و اعمال شده است و اکنون هم برای بانک مرکزی ارسال شده تا اگر بانک مرکزی صلاح بداند، در آینده آن را ابلاغ کند.
عضو هیئتعلمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی ادامه داد: نظرات را در چند نوبت از متخصصان گرفتیم، این نظرات را اعمال کرده و نسخه نهایی را برای بانک مرکزی فرستادیم واکنون باید منتظر ماند تا بانک مرکزی آن را بعد از چکشکاری لازم ابلاغ کند.
قلیچ در پایان گفت: البته ما در تدوین این سند، نظر اعضای شورای فقهی را به صورت غیر رسمی اخذ کردهایم و نکات اصلاحی را اعمال کردهایم اما هنوز به طور رسمی به تأیید بانک مرکزی نرسیده و ابلاغ نشده است.
استانداردسازی عملیات بانکی در بانک صنعت و معدن براساس اصول شریعت
عضو هیئتعلمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی یادآور شد: موضوع دیگر، استانداردسازی و ممیزی عملیات بانکی در بانک صنعت و معدن براساس اصول شریعت بود. ما به دنبال این موضوع هستیم که بانکهای کشورمان، با موازین شرعی و اسلامی، انطباق کامل داشته باشند و این هم دستوری بود که از طرف بانک مرکزی به پژوهشکده ابلاغ شد.
وی ادامه داد: در همین راستا، برای اینکه عملیات بانکی را از حیث رعایت موازین شرعی استانداردسازی کنیم و ممیزی انجام دهیم که آیا منطبق با ضوابط شریعت هستند یا خیر، ما دو بانک را انتخاب کردیم که یکی بانک صنعت و معدن بود که پروژه آن کلید خورده و جلو رفته است.
قلیچ یادآور شد: بانک دوم که طرح آن هنوز به مرحله اجراء نرسیده است اما مذاکرات آن تقریبا نهایی شده است، بانک قرضالحسنه مهر ایران است که قصد داریم از لحاظ انطباق کامل عملیات آنها با موازین شریعت، استانداردسازی کنیم تا به عنوان دو بانکی که در کشور کاملا اسلامی هستند، مورد نظر قرار داده و آنها را سنجش کنیم.
تهیه آمارهای مربوط به بانکداری اسلامی در ایران
این کارشناس مسائل بانکداری اسلامی اظهار کرد: طرح دیگری که در یکسال اخیر در پژوهشکده پولی و بانکی انجام شده، همکاری با مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی ( IRTI) وابسته به بانک توسعه اسلامی است که برخی آمار و اطلاعات مربوط به بانکداری اسلامی در کشور را جمعآوری کرده و به IRTI گزارش دهیم.
قلیچ افزود: در سطح جهانی، از لحاظ آماری، کملطفیهایی به نظام بانکی ایران صورت گرفته است و ما در این همکاریها سعی میکنیم اطلاعاتی که نسبت به وضعیت بانکی کشورمان هست را با IRTI در میان بگذاریم.
بررسی ورشکستگی در نظام بانکی ایران
وی با اشاره به بررسی ورشکستگی در نظام بانکی ایران اظهار کرد: پروژه دیگری که در پژوهشکده پولی و بانکی در حال انجام است، پروژهای علمی درباره ورشکستگی در نظام بانکی ایران است تا بدانیم با بانکهایی که در آستانه ورشکستگی هستند چگونه رفتار شود.
قلیچ عنوان کرد: اقدام بعدی در مورد قانون عملیات بانکی بدون رباست. همانگونه که مطلعید، دولت و بانک مرکزی، لایحهای را آماده کرده و مجلس هم طرحی را آماده کرده است که فعلا این اقدامات به سرانجام نرسیده است اما ما، هم با بانک مرکزی و دولت و هم با مجلس و مرکز پژوهشهای مجلس، همکاریهایی داشتیم و نقطه نظرات خود را درباره طرح و لایحه منتقل کردیم.
ارائه پیشنهادات لازم درباره اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا
عضو هیئتعلمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی اظهار کرد: ما به بانک مرکزی پیشنهادات لازم درباره لایحه را دادیم تا انشاءالله اصلاحات لازم با اقدامات کارشناسی دقیق انجام شود.
قلیچ به فعالیت پورتال بانکداری اسلامی اشاره کرد و گفت: مورد دیگر در مورد پورتال بانکداری اسلامی است که همواره سعی کردهایم به روز باشد و امسال هم سعی کردیم، رویکرد بینالمللیتری داشته باشیم و وضعیت بانکداری اسلامی در کشورهای دیگر و خصوصا کشورهای منطقه را معرفی کنیم. تفاوتی که این پورتال در سال جاری، نسبت به سال گذشته داشته است این بود که حجم مطالبی که مربوط به بانکداری اسلامی بینالملل بود، در آن رشد پیدا کرد و بخش بزرگی از فعالیت پورتال بانکداری اسلامی را به خود اختصاص داد.
برگزاری جلسات نقد و بررسی پژوهشهای بانکداری اسلامی
عضو هیئتعلمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی یادآور شد: مورد بعدی در مورد جلسات نقد پژوهشهای بانکداری و مالی اسلامی بود که چندین جلسه را در سال گذشته برگزار کردیم و جلسات شانزدهم، هفدهم و هجدهم را برگزار کرده و به نقد و بررسی علمی بانکداری اسلامی در کشور پرداختیم. همچنین برنامهریزی جلسه نوزدهم را هم انجام دادهایم که انشاءالله در اوایل سال آینده، این جلسه را هم برگزار خواهیم کرد.
پیشنهاداتی برای تدوین سیاستهای عدالت، انتشارات در حوزه بانکداری اسلامی
قلیچ ادامه داد: نکته دیگر در مورد تدوین سیاستهای عدالت است و سعی کردیم در این حوزه ورود داشته باشیم. پژوهشکده با دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، در این مورد همکاری کرد و پیشنهادات خود درباره سیاستهای کلی عدالت را به این دبیرخانه ارسال کرد تا بعد از اینکه اقدامات لازم بر روی آن صورت گیرد، به عنوان پیشنهاد نهایی به دفتر رهبری ابلاغ شود تا انشاءالله در آینده، سیاستهای کلی عدالت هم توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شود.
وی به انتشار کتاب در مورد بانکداری اسلامی اشاره کرد و گفت: اقدام دیگر در مورد انتشار کتاب در مورد بانکداری اسلامی بود که چند عنوان کتاب در این زمینه منتشر شد. از جمله این کتب، «تجربه بانکداری بدون ربا در ایران» و «طراحی مدلهای عملیاتی اوراق بهادار(صکوک) جهت انجام عملیات بازار باز» بود که توسط پژوهشگران پژوهشکده پولی و بانکی تهیه و منتشر شد.
حضور و ارائه پژوهشها در همایشهای بانکداری و مالی اسلامی
قلیچ با اشاره به نگارش مقالات متعدد در زمینه بانکداری اسلامی عنوان کرد: اقدام دیگر پژوهشکده پولی و بانکی، نگارش و انتشار مقالات متعدد در زمینه بانکداری اسلامی است که در همایشهای مختلف از جمله بیست و هفتمین همایش بانکداری اسلامی، بیست و ششمین همایش سیاستهای پولی و ارزی، کنفرانس ملی بانکداری اسلامی و تحقق اقتصاد مقاومتی، دومین همایش مالی اسلامی و همچنین سومین همایش اقتصاد مقاومتی، ارائه شده است.
وی یادآور شد: موضوع عمده مقالات، یادداشتها و گزارشات پژوهشی که در سال ۹۵ توسط پژوهشکده پولی و بانکی انجام شده را عرض میکنم تا فضای علمی حاکم بر پژوهشکده روشن شود. موضوع چالشهای فقهی و اقتصادی اوراق مشارکت، اقتصاد مقاومتی و نقش بانکداری در تحقق، مدلهای عملیاتی صکوک برای عملیات بازار باز، نظارت شرعی، هدفگذاری تورمی در بانکداری مرکزی اسلامی و قوانین ناظر بر بانکهای اسلامی در کشورهای مختلف، از جمله مواردی هستند که در یکسال اخیر در این پژوهشکده مورد بررسیهای علمی قرار گرفتهاند.
قلیچ ادامه داد: همچنین اجتهاد چند مرحلهای در مباحث فقهی اقتصاد، ظرفیتهای خرید دِین در ارتقای بانکداری ایران، کاربرد قاعده عدل و انصاف در قراردادهای بانکی، تعزیر مالی و جریمه دولتی برای مطالبات غیرجاری بانکی، ارائه جایگزینهایی برای جریمه تأخیر تأدیه که مورد اعتراض فقهای ما هم قرار داشت و در سال ۹۵ سعی کردیم با اقدامات پژوهشی، راهکارهای جایگزینی برای حل این مشکل پیشنهاد دهیم تا در نظام بانکی اجرا شده و شبهات و اعتراضات را کاهش دهد، از جمله دیگر مواردی هستند که در سال ۹۵ در پژوهشکده پولی و بانکی مورد بررسی قرار گرفتند.
بررسی موانع حذف ربا از نظام بانکی ایران
وی به بررسی موانع حذف ربا از نظام بانکی ایران اشاره کرد و گفت: همچنین در یکسال اخیر، موانع حذف ربا از نظام بانکی و ارائه راهکارهایی برای حذف این موانع، پیشنهاد رتبهبندی بانکها براساس موازین شریعت و ظرفیت ابزارهای مالی اسلامی در تأمین مالی طرحهای عامالمنفعه و غیرانتفاعی، مورد بررسی قرار گفت.
قلیچ درباره مهمترین برنامههای پژوهشکده برای سال آینده اظهار کرد: چون برخی از این طرحهای پژوهشی به اتمام نرسیده است، عمده هدف ما اتمام این طرحها است تا از دل این طرحهای پژوهشی، مقاله یا یادداشتهای سیاستی را هم تهیه کنیم.
وی تأکید کرد: مطمئنا اتمام پروژه بانک صنعت و معدن درباره انطباق با موازین شریعت و پروژه بانک قرضالحسنه مهر ایران که مذاکرات آن انجام شده است، در سال ۹۶ پیگیری خواهد شد تا انشاءالله تا پایان سال آینده بتوانیم، از لحاظ علمی برای این دو بانک، کارهای قابل توجه انجام دهیم؛ همچنین سعی خواهیم کرد که پروژه ورشکستگی در نظام بانکی را به سرانجام برسانیم.