آنچه در بورس تهران در واپسين روزهاي باقيمانده تا پايان سال ميتوان به وضوح ديد، بيپولي و نارضايتي از وضعيتي است كه برخي از كارشناسان ريشه اصلي آن را در نظام پولي كشور و تداوم ركود كسب و كار دنبال ميكنند
اقتصاد گردان - سال 95 سرانجام به پايان رسيد، اما مشكلات و نارساييهاي ساختاري بازار سرمايه همچنان پابرجاست، از اين رو بررسي رويدادهاي سال جاري به خوبي نشان داد كه بازار سرمايه تا چه سطحي مبتلا به انواع بيماريهاست.
هر چند اين رويدادها بر انبان تجربه سهامداران افزود اما اندوخته تلخ و ناگواري براي آنها بود. بر همين اساس روند معاملاتي بازار سهام نسبت به سال پيشين آنچنان درخشان و پررنگ نبود چراكه شاخص كل بازار در واگراييهاي متعدد ريزش كرد و نتوانست حتي از سقف شاخص كل در نخستين ماه سال 95 عبور كند و از ابتداي سال تا لحظات پاياني سال 95 بازدهي منفي 6درصدي را به ثبت رساند. در بهترين حالت، بالاترين نوسان بازار سرمايه در اين سال معادل 12درصد بود (معادل دو روز نوسان در بورس)؛ چنانچه خوشاقبالترين شخص در بازار سرمايه اين نوسان را از بازار ميگرفت، باز هم نسبت به بازار اوراق بدهي 11درصد بازدهي كمتر كسب ميكرد.
بازار سهام امسال با اتفاقات جديدي روبهرو بود كه بيش از هر زمان ديگري روند معاملات را تحتالشعاع خود قرار داد و موجب شد اينبار مقامات سازمان بورس و اوراق بهادار، بهطور جديتري به اصلاح ساختارهاي ضعيف اين بازار بينديشند. هرچند برخي اقدامات سازمان بورس، نوشدارويي ديرهنگام و حتي بيتاثير در برهه كنوني بود اما باز هم آن را ميتوان راهگشاي مسيري دانست كه شايد مانع تكرار تجربههاي تلخ امسال در دورههاي آتي شود.
رخدادهاي مهم بازار در سال 95
در حالي سازمان بورس و اوراق بهادار ميزبان مديريت جديدي بود كه امسال معاملات بازار سهام، ركورد بازده منفي نسبت به سالهاي گذشته را ثبت كرد. از سوي ديگر امسال عرضه اوليه به روش بوك بيلدينگ در بازار سهام تجربه شد. شايد به واسطه همين اصلاحات زيرساختي بود كه بازار سرمايه پس از سالها توانست عضويت خود را در آيسكو، به مراحل خوبي برساند و به عنوان ناظر اين سازمان، جايگاه بينالمللي خود را تحكيم كند. اين موضوع و اثرات معاهده برجام موجب شد تا بازار سرمايه شرايط جذب يكهزار و 300 ميليارد تومان سرمايه خارجي در بازار فراهم كند كه اين رقم ميتواند در آينده و با بخشنامه جديد بانك مركزي مبني بر روشن شدن شرايط افتتاح حساب سرمايهگذاران خارجي را افزايش يابد. از ديگر اقداماتي كه در دوره جديد رييس سازمان بورس و اوراق بهادار، صورت عملي به خود گرفت، ساماندهي معاملات كدبهكدي و انتقال آن به بازار دوم بود.
محوريت شفافيت با توقف طولانيمدت نمادها
بيترديد در سال 95، بازار سهام فلج بود. غيبت نمادهاي بزرگ بازار سهام در چند ماه از اين سال، موجب شد تا ساختار معاملاتي بازار به كلي فرو بريزد و استراتژي رشد شاخص كل، صورتي ديگر بيابد، بهگونهيي كه با بسته شدن نمادهاي بزرگ بانكي، خودرويي، پالايشي و پتروشيمي و ديگر نمادهاي بزرگ، بخش زيادي از نقدينگي در گردش بازار بلوكه و منجمد شد. كاهش نقدينگي بازار به همراه تزلزل جايگاه ليدري برخي نمادهاي مهم، مزيد بر علتي بود تا شاخص بازار بنيه و قوت خود را براي جهشهاي چشمگير و مداوم از دست بدهد.
ريسك انتخابات امريكا بر بازار سهام
در سال جاري، بازار سهام بخشي از دلايل رشد يا كاهش خود را از انتخابات امريكا تغذيه ميكرد. در بحبوحه انتخابات امريكا، معاملات بازار، روند مثبتي را آغاز كرد اما در پايان انتخابات، شاخص كل بازار با ريزش هزار واحدي روبهرو شد. پيش از اين و در دورههاي قبل انتخابات امريكا چندان اثرگذاري چشمگيري بر معاملات بازار سهام نداشت اما اين دوره به دليل سياستهاي متفاوت كانديداهاي امريكا در قبال برجام، سهامداران به دقت روند اين انتخابات را بررسي ميكردند. با اين حال شايد ريسك انتخابات امريكا و حتي ريسك به قدرت رسيدن ترامپ را بتوان ريسك حيات برجام نام نهاد. هرچند در ماههاي بعد از انتخابات امريكا، ريسك برجام با حمايت كشورهاي اروپايي كاهش يافت اما اين ريسك، خسارات جبرانناپذيري را بر سرمايهگذاريهاي بورسي داشت.
سالي خوش براي معدنيها
تاثير به قدرت رسيدن دونالد ترامپ بر رياستجمهوري امريكا، تنها منجر به ريزش شاخص كل نشد بلكه از سويي ديگر، محركي قوي براي رشد شاخص گروههاي معدني و فلزي فعال در بازار سرمايه بود. وعدههاي اقتصادي رييسجمهور جديد امريكا مبني بر اصلاح زيرساختها و همچنين برنامههاي جديد دولت چين درخصوص برخي بازارهاي خود از جمله بازار مسكن، دليل كافي بود تا بازارهاي جهاني به آن واكنش نشان دهند و با محوريت اين دو موضوع، معدنيها و فلزيها با افزايش تقاضا و رشد مداوم قيمت، تكان جدي به بازار جهاني دادند. اين موضوع در بازار سهام ايران نيز بيتاثير نبود و موجب شد تا در روزهايي شاخص كل بازار سهام به تاثير از نمادهاي معدني، سبزپوش باشد. در دورههايي تنها دليل رشد بازار، افزايش قيمتهاي جهاني بود.
از زاويهيي ديگر رشد نرخ ارز پس از ايام اربعين، دليل ديگري بود تا صادرات محورهاي بورسي بتوانند در معاملات خوش بدرخشند. از اواخر آبان سال جاري تا اواسط بهمن بازار ارز دچار بحران شد و قيمت آن تا حدود 4هزار و 200 تومان افزايش يافت. رشد قيمت ارز در اين مدت موجب شد تا صورتهاي مالي معدنيها در اين مدت، با تعديلهاي مثبتي روبهرو شود كه اين موضوع بر جذابيت صورتهاي مالي آنها افزود. با اين حال در حالي نرخ ارز پس از اين بازه در قيمت، 3هزار و 800 تومان آرام گرفت كه اين مقدار بيشتر از نرخ تعادلي در ماههاي قبل بود. از اين منظر باز هم بنگاههاي صادراتمحور با تعديلهاي مثبتي روبهرو شدهاند.
بيانگيزگي براي خريد
از ديگر مشخصههاي بازار سهام در اين سال، كاهش انگيزه خريداران نسبت به افزايش دادوستدهاي بازار بود. به اعتبار اينكه ريسكهاي سيستماتيك بازار در اين دوره شدت يافت، فعالان حقيقي بازار به دو استراتژي اصلي بسنده كردند؛ نخست گروهي كه به شناسايي سودهاي مقطعي و سفتهبازي روي آوردند و با خريد سهام برخي گروهها از جمله خودروييها در سطوح حمايتي، در بازههاي مقاومتي اقدام به فروش كرده و سودهاي مقطعي براي خود رقم زدند.
اين موضوع موجب شد تا قيمت هر سهم از نمادهاي خودرويي تنها در بازههاي مشخصي تلورانس كند و توان شكستن سطوح مقاومتي را نداشته باشد. رويكرد دوم سهامداران اقبال به تكسهميها و كوچ دادن داراييهاي خود به بازار اوراق با درآمد ثابت بود. افزايش نقدينگي بازار بدهي در دورههاي اخير موجب شد تا ارزش معاملات بازار فرابورس در چندين روز بيشتر از ارزش معاملات بورس تهران باشد.
در روزهای پایانی سال 95، بورس تهران درحالي معاملات كم حجم و بيرونق را شاهد بود كه در برخي گروههاي شاخصساز، عمليات بازارگرداني سهام از سوي صندوقها و شركتهاي سرمايهگذاري در حجمي محدود با هدف تقويت نماگرهاي بورس دنبال شد.
آنچه در بورس تهران در واپسين روزهاي باقيمانده تا پايان سال ميتوان به وضوح ديد، بيپولي و نارضايتي از وضعيتي است كه برخي از كارشناسان ريشه اصلي آن را در نظام پولي كشور و تداوم ركود كسب و كار دنبال ميكنند. در اين بين گروههاي پتروشيمي و تك سهمهاي فولادي و معدني همچنان براي نوسانگيران بازار جذاب بودند. در عين حال تكسهمهاي گروه پالايشي در كنار شركتهاي دانشبنيان دورنماي جديد را براي ارزيابي نسبت قيمت بر درآمدي خود در سال 96 يافتند. بازاري كه اين روزها شايعات زيادي مبني بر محدود شدن اعتبارهاي كارگزاران از سوي بانكها در سال آينده به گوش ميرسد. اين درحالي است كه حجم و ارزش معاملات روزانه بازار سهام با آنچه در تالار شيشهيي ميگذرد، همخواني ندارد.
معاملات درون گروهي
طي معاملات ديروز نماد معاملاتي شركتهاي لامپ پارس شهاب، نورد و توليد قطعات فولادي، لعابيران، دشت مرغاب، سايپا آذين، اوراق اجاره صدانا، كشتيراني درياي خزر از سوي ناظر بازار سهام بازگشايي و در مقابل نماد معاملاتي شركتهاي سرمايهگذاري صندوق بازنشستگي كشوري، اوراق گواهي سپرده عام بانك پارسيان و اوراق اجاره گروه صنعتي بوتان متوقف شدند.
ديروز همچنين بلوك 19.98درصدي سهام مديريتي غيركنترلي بيمه سرمد متعلق به بانك صادرات به قيمت پايه هر سهم 210تومان روانه ميز فروش فرابورس شد. اين درحالي است كه بانك صادرات ايران در آخرين روز كاري سال مالي 95 ميزبان سهامداران خود براي انتخاب اعضاي هياتمديره خواهد بود. ديروز در بازار معاملات بلوكي بانك سامان كمتر از 35ميليون سهم به ارزش بيش از 3.5ميليارد تومان را روي صفر تابلو جا به جا كرد. در بازار 2 سهام نيز كه به معاملات درونگروهي سهامداران عمده اختصاص دارد 499ميليون سهم بانك ملت به ارزش بيش از 56 ميليارد تومان ميان سهامداران عمده دست به دست شد. 160ميليون سهم پالايش نفت اصفهان نيز به ارزش 44ميليارد تومان در محدوده صفر تابلو ميان سهامداران عمده منتقل شد. در پالايش نفت بندرعباس نيز ديروز 120ميليون سهم به ارزش كمتر از 57 ميليارد تومان دست به دست شد. همچنين كمتر از 97ميليون سهم گروه دارويي بركت به ارزش كمتر از 19ميليارد تومان كد به كد شد. 43.5ميليون سهم بيمه نوين اما به ارزش بيش از 4ميليارد تومان به كدهاي درونگروهي سهامدار عمده انتقال يافت.
در بانك اقتصاد نوين نيز بيش از 42ميليون سهم به ارزش بيش از 6.5 ميليارد تومان به كدهاي درونگروهي سهامدار عمده انتقال يافت. همچنين 30ميليون سهم سرمايهگذاري البرز به ارزش بيش از 11ميليارد تومان به كدهاي درونگروهي ميان سهامداران عمده انتقال يافت. ديروز همچنين كمتر از 12ميليون سهم صنايع آذرآب به ارزش بيش از 3.5ميليارد تومان در محدوده صفر تابلو از سوي سهامدار عمده كد به كد شد و كمتر از 5 ميليون سهم گروه مپنا به ارزش بيش از 3.5ميليارد تومان در محدوده صفر تابلو با معاملات انتقالي روبهرو بود. همچنين 1.5ميليون سهم شير پاستوريزه پگاه گلپايگان به ارزش بيش از دو ميليارد تومان از سوي سهامدار عمده روي صفر تابلو كد به كد شد.
رشد 98 واحدي تدپيكس
شاخص بورس در جريان دادوستدهاي ديروز بازار سرمايه ۹۸واحد رشد كرد. در جريان معاملات ديروز بازار سرمايه تعداد 1450ميليون سهم و حق تقدم به ارزش 310ميليارد تومان در 46هزار نوبت مورد دادوستد قرار گرفت و شاخص بورس با رشد 98واحدي در ارتفاع 76هزار و 737واحد قرار گرفت. بيشترين تاثير مثبت بر رشد دماسنج بازار سهام در روز گذشته به نام نمادهاي مبين، وبانك و تاپيكو شد و در مقابل نمادهاي معاملاتي خساپا، فاراك و شپنا با افت خود مانع افزايش بيشتر شاخص شدند. شاخصهاي اصلي بازار سرمايه هم روز مثبتي را پشت سر گذاشتند به طوري كه شاخص قيمت(وزني ــ ارزشي) 34واحد، كل(هموزن) 45واحد، قيمت(هموزن) 36واحد، آزاد شناور 98واحد و شاخص بازار اول و دوم به ترتيب 59 و 271واحد افزايش يافتند.
همچنين نمادهاي معاملاتي شركتهاي ساپيا، بانك ملت، پلي اكريل، پالايش نفت تهران و صنايع آذرآب پربينندهترين نمادهاي معاملاتي ديروز بورس اوراق بهادار بودند. براساس اين گزارش؛ در بازارهاي فرابورس ايران هم با معامله 416ميليون ورقه به ارزش 213ميليارد تومان در 21هزار نوبت، آيفكس 4.9واحد رشد كرد و در ارتفاع 871 واحد قرار گرفت.
رشد 4 واحدي آيفكس
فرابورس ايران آخرين روز معاملاتي هفته جاري در اسفند ماه را با دادوستد افزون بر 416ميليون ورقه بهادار به ارزش 213ميليارد تومان پشت سر گذاشت. شاخص كل رشد نزديك به 5 واحدي را تجربه كرد و خود را تا ارتفاع 871 واحدي بالا كشيد. درحالي كه «ماورن» بيش از 3واحد تاثير منفي بر شاخص فرابورس داشت، نمادهاي«ميدكو»، «هرمز»، «دماوند» و «شراز» تا سطح حداكثر 3واحد تاثير مثبت بر اين نماگر داشتند و در نهايت برآيند مثبت اين نمادها موجب رشد نزديك به 5 واحدي آيفكس شد. در مجموع بازار اول و دوم سهامداران شاهد جابهجايي 88 ميليون سهم به ارزش 35ميليارد تومان بودند. نماد«حريل» در مجموع اين دو بازار درحالي بيشترين حجم معاملات به ميزان 12ميليون سهم را شاهد بود كه نماد «اپرداز» بيشترين ارزش دادوستد اين سهام در رقم 4.4ميليارد تومان را تجربه كرد. از سوي ديگر دو نماد«بالاس» و «بپاس» درحالي نزديك به 5 درصد رشد قيمتي را شاهد بودند كه نمادهاي«ثعمرا» و «شتوكا» تا سطح 5 درصد بالاترين افت قيمتي را به نام خود ثبت كردند.
ديروز در اين دو بازار شاهد بازگشايي نماد«حخزر» نيز بوديم. به اين ترتيب نماد معاملاتي شركت كشتيراني درياي خزر پس از ارائه اطلاعات پيشبيني با محدوديت دامنه نوسان قيمت تا سقف 50 درصد روز گذشته بازگشايي شد. در همين حال بازار پايه در مجموع 3 تابلو الف، ب و ج دادوستد 321ميليون سهم به ارزش افزون بر 57.3 ميليارد تومان ثبت كرد. در اين بازار به ترتيب نماد شركتهاي توليپرس و صنعتي دريايي ايران با بالاترين حجم و ارزش معاملات روبهرو شدند. بازار اوراق با درآمد ثابت نيز ميزبان معامله 1.2ميليون سهم به ارزش 116.7ميليارد تومان بود. اوراق مشاركت ميدكو بيشترين حجم و ارزش معاملات را در اين بازار تجربه كرد.
عرضه سيمان و فولاد در تالار محصولات صنعتي و معدني
تالار محصولات كشاورزي بورس كالاي ايران در آخرين چهارشنبه معاملاتي سال 95 شاهد عرضه 32هزار تن گندم خوراكي، 4هزار تن گندم دوروم، 2هزار و 50 تن شكر، 300تن روغن و 2هزار و 800 تن جو دامي است. تالار محصولات صنعتي و معدني بورس كالاي ايران روز چهارشنبه 25 اسفند ماه ميزبان عرضه 2هزار تن سيمان تيپ 1، يك هزار و 813 تن سبد ميلگرد و سبد مخلوط، 40هزار تن شمش بلوم و 45هزار تن تختال بود.
در اين روز 5 هزار و 100تن ورق فولادي كشور كره جنوبي نيز در بازار فرعي بورس كالاي ايران عرضه شد همچنين اين بازار ميزبان عرضه 660تن رب گوجه فرنگي و 700تن خوراك دام بود. براساس اين گزارش 96هزار و 300تن انواع قير، 500 تن اوره صنعتي و 200تن كريستال ملامين در تالار فرآوردههاي نفتي و پتروشيمي را تجربه كرد. تالار صادراتي بورس كالاي ايران نيز در اين روز ميزبان عرضه 56 هزار تن انواع قير بود.