افزايش رشد حساب جاري و سپرده كوتاه مدت به دنبال رشد اقتصادي، شاخص هاي پولي و بانكي در آبان 95

اقتصادگردان - محسن شمشيري:  رشد بالاي سپرده هاي ديداري و كوتاه مدت نسبت به نقدينگي، افزايش بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي و بدهي دولت به بانك ها، افزايش بدهي بانك ها به بانك مركزي، رشد بالاي تسهيلات دهي در سال 95، مهمترين تحولات پولي و بانكي كشور در 8 ماه اخير بوده كه در گزارش  گزيده آمارهاي پولي و بانكي آبان ماه 1395 كه به تازگي توسط بانك مركزي منتشر شده، خودنمايي مي كند و نشان مي دهد كه شاخص هاي پولي و بانكي نيز متاثر از رشد اقتصادي و بهبود فضاي اقتصاد پس از برجام، مسير متفاوتي را طي كرده اند.

عملكرد بخش پولي و بانكي در آبان 95 نشان مي دهد كه 68.5 درصد بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي را بدهي دولت به بانك ها تشكيل مي دهد. وضعيت بدهي دولت به بانك ها كه به رقم 143.2 هزار ميليارد تومان رسيده و وضعيت بدهي بانك ها به بانك مركزي كه به 100.94 هزار ميليارد تومان رسيده، نيز حكايت از تاثير كسري بودجه و منابع دولت دارد كه منجربه افزايش بدهي دولت به بانك ها شده و در مقابل، بانك ها نيز براي تامين منابع خود، مبالغ بيشتري به بانك مركزي بدهكار شده اند و به صورت همزمان و از اين جيب به آن جيب، هر دو بدهي روبه افزايش گذاشته است.

وضعيت بدهي دولت به بانك‌ها و بانك مركزي نشان مي‌دهد كه در آبان ماه 95 مانده بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي از مرز 200 هزار ميليارد تومان گذشته و به 209 هزار ميليارد تومان رسيده كه شامل بدهي دولت به سيستم بانكي به ميزان 177.47 هزار ميليارد تومان و بدهي شركت‌هاي دولتي به سيستم بانكي به ميزان 31.55 هزار ميليارد تومان بوده است.

در تركيب بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي، رشد مستمر بدهي دولت به بانك‌ها مهمترين بخش را تشكيل مي دهد كه اكنون به 143.2 هزار ميليارد تومان رسيده و 68.5 درصد كل بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي را تشكيل مي‌دهد، به گونه‌يي كه از بدهي 147 هزار ميليارد توماني بخش دولتي به بانك‌ها، بدهي دولت به بانك‌ها 143 هزار ميليارد تومان و بدهي شركت‌هاي دولتي به بانك‌ها 3.97 هزار ميليارد تومان است.

روند طبيعي در افزايش بدهي دولت به بانك مركزي، استفاده از تنخواه بودجه در نيمه اول هر سال و بازپرداخت آن از سوي دولت در نيمه دوم باعث شده در آبان ماه امسال بدهي دولت به بانك مركزي به 35.48 هزار ميليارد تومان برسد كه معادل 17 درصد كل بدهي بخش دولتي است. اما بدهي دولت به بانك‌ها به رقم بالاي 143 هزار ميليارد تومان رسيده و طي سه سال اخير نيز از 61 هزار ميليارد تومان در خرداد 92 به 143 هزار ميليارد تومان در آبان  95 رسيده و طي سه سال معادل 82 هزار ميليارد تومان يا معادل 134 درصد رشد كرده است.

بر اين اساس، اين پرسش اساسي وجود دارد كه تحت تاثير چه عواملي رشد بدهي دولت به بانك‌ها همچنان رو به افزايش است و تسهيلات تكليفي دولت به بانك‌ها، مسكن مهر، طرح‌هاي صنعتي و... تا چه حد بار مالي برنامه‌هاي دولت را به بانك‌ها تحميل كرده و چه بخش‌هايي بيشترين درخواست تسهيلات بانكي را از سوي دولت به بانك‌ها ارائه كرده است.

كل بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي در يك‌سال اخير 26.8 درصد و در  8 ماه اول سال 95 معادل 20.2 درصد رشد كرده است. همچنين بدهي دولت به سيستم بانكي در طول  8 ماه اول 24.5 درصد رشد كرده و دريك سال منتهي به پايان آبان 95 معادل 32.6 درصد رشد كرده  و به رقم 178.68 هزار ميليارد تومان رسيده است.

رشد بدهي دولت به بانك مركزي نيز 34.2 درصد در طول يك‌سال و 45.4 درصد در طول 8 ماه اول سال 95 بوده است. اين در حالي است كه رشد بدهي دولت به بانك‌ها 32.2درصد در طول يك‌سال و 20.2 درصد در طول  8 ماه اول سال جاري بوده است.

همچنین میزان بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی 15.8 درصد در يكسال رشد یافته و در 8 ماهه اول امسال این متغیر 19 درصد افزایش نشان می‌دهد. سهم دولت از این بدهی‌ 35 هزار و 480 میلیارد تومان و سهم شرکت‌ها و مؤسسات دولتی 26 هزار و 410 میلیارد تومان است.

رشد بدهی دولت به بانک مرکزی در یک سال منتهی به آبان ماه 34.2 درصد و بدهی شرکت‌ها و مؤسسات دولتی 2.1- درصد بوده است. رشد بدهی دولت در 8 ماهه اول امسال 45.4 درصد بوده است.

در بخش بدهی‌های بانک مرکزی، سپرده بانک‌ها و مؤسسات اعتباری نزد بانک مرکزی 126 هزار میلیارد تومان برآورد شده که سهم سپرده قانونی 119 هزار و 530 میلیارد تومان بوده كه رشد 21 درصدي در طول يك‌سال و 17 درصدي در طول  8 ماه داشته است. سپرده دیداری نزد بانک مرکزی 6 هزار و 490 میلیارد تومان بوده كه 37.5 درصد در يكسال رشد داشته است. 

بدهي بانك‌ها به بانك مركزي نيز به رقم 100.94 هزار ميليارد تومان رسيده كه نزديك به 101 هزار ميليارد تومان است و رشد 21.4 درصد در طول يك‌سال و 20.7 درصد در طول 8 ماه اول داشته است.

بدهي‌هاي ارزي بانك مركزي نيز معادل 148 هزار ميليارد تومان اعلام شده كه كاهش 8.2- درصدي در طول يك‌سال اخير و 6- درصدي در هشت ماه اول سال 95 داشته است.

سپرده بخش دولتی نزد بانک مرکزی در یک سال منتهی به آبان ماه با 19.2- درصد کاهش به 35 هزار و 590 میلیارد تومان رسیده که البته در 8 ماهه اول امسال 5.3 درصد رشد نشان می‌دهد.

 مجموع دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پایان آبان ماه امسال به رقم 336 هزار و 330 میلیارد تومان رسیده است که نسبت به ماه مشابه سال قبل 1.4- درصد و در مقایسه با اسفند سال گذشته 4.4-  درصد کاهش داشته است.

سایر دارایی‌های بانک مرکزی در يكسال 38.7 درصد رشد کرده و به  9 هزار و 610 میلیارد تومان رسيده است.

مجموع دارایی‌های بانک مرکزی 515 هزار و 555 میلیارد تومان در پایان آبان ماه محاسبه شده است. این رقم رشد 5.6 درصدی در یک سال منتهی به آبان ماه و افزایش 4.6 درصدی در 87 ماهه اول امسال داشته است.  

در پایان آبانماه 95 نقدینگی با رشد 12 ماهه 28 درصد، به 1161 هزار و 820 میلیارد تومان رسيد كه در مقایسه با اسفند ماه سال گذشته 14.2 درصد افزایش داشته است. البته اين رشد 28 درصدي بيشتر حاصل رشد ضريب فزاينده بوده و كمتر به رشد پايه پولي مرتبط بوده است. 

ضريب فزاينده نيز به عدد 6.8 رسيده و نشان‌دهنده اين است كه از مبلغ پايه پولي 170 هزار ميليارد تومان پايه پولي موجود، بانك‌ها گردش مالي و نقدينگي قابل توجهي داشته و باعث افزايش ضريب تكاثر يا خلق پول شده‌اند.

همچنين حجم پول شامل حساب جاري يا ديداري و اسكناس و سكه با 149 هزار و720 ميليارد تومان در آبان  95، در 12ماهه منتهي به آبان ماه 27.6 درصد و در 8 ماه اول سال جاري معادل 9.5 درصد رشد داشته است. حجم شبه‌پول شامل سپرده درازمدت و قرض‌الحسنه نيز 1012 هزار ميليارد تومان بوده كه رشد 28.1 درصدي در طول يك‌سال اخير و 14.9 درصدي در 8 ماه اول سال داشته است.

افزايش 27 درصدي پول و حساب جاري نشان مي دهد كه به دنبال كاهش نرخ سود بانكي به 15 درصد و رشد اقتصادي پس از برجام و سال 95، تاحدودي به حجم سپرده هاي ديداري يا جاري مربوط به معاملات نقد و چك افزوده شده و در طي 8 ماه اول سال رشد 9.5 درصدي داشته كه نسبت به رشد اندك ماه ها و سال هاي پيش بالاتر است و نشان مي دهد كه تحت تاثير  رشد اقتصادي سال 95 و همچنين كاهش نرخ سود بانكي، نرخ رشد پول يا حساب جاري افزايش قابل توجهي داشته است. 

حجم اسكناس معادل 49.89 هزار ميليارد تومان  بوده كه رشد 7.9 درصدي در طول يك‌سال داشته و 33.36 هزار ميليارد در دست اشخاص، 9.75 هزار ميليارد تومان نزد بانك‌ها و 6.78 هزار ميليارد تومان نزد بانك مركزي بوده است. حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص رشد 10.4 درصد در بازه زمانی یکساله داشته است. البته در هشت ماهه امسال میزان اسکناس و مسکوک  در دست اشخاص 10.3- درصد افت داشته است.

از سوي ديگر رقم سپرده ديداري بانك ها معادل 116 هزار ميليارد تومان با رشد يكساله 33.6 درصدي و رشد 8 ماهه 16.9 درصدي گزارش شده است. 

اين رشد 16.9 درصدي 8 ماهه و 33.6 درصدي بالاي سپرده ديداري بانك ها، در مقايسه با رشد 15 درصدي سپرده غير دولتي، رشد 14.2 درصدي نقدينگي، رشد منفي 10.3-  درصدي اسكناس، رشد 14.9 درصدي شبه پول، رشد 9 درصدي سپرده بلندمدت، از همه بالاتر بوده و تنها از رشد 22.2 درصدي سپرده كوتاه مدت كمتر بوده و نشان مي دهد كه سپرده گذاران در يكسال اخير تمايل داشته اند كه پول خود را به صورت نقد و در دسترس نگهداري كنند تا براي معاملات به كار بگيرند و اين موضوع متاثر از تحرك و رونق نسبي و رشد اقتصادي بوده است. 

از مبلغ 1012 هزار ميليارد تومان شبه پول، 941 هزار ميليارد تومان  معادل 93 درصد سپرده درازمدت بوده كه رشد 27.8 درصدي در طول يك‌سال اخير و 15 درصدي در 8 ماه اول امسال داشته است.

سپرده بلندمدت با رقم 489 هزار ميليارد تومان با رشد 22 درصدي در يكسال سهم 52 درصدي از سپرده‌هاي درازمدت داشته است. همچنين سپرده‌هاي كوتاه‌مدت نيز با رقم 452 هزار ميليارد تومان با رشد 34.5 درصدي دريكسال سهم 48 درصدي از سپرده‌هاي درازمدت داشته است. رشد اين دو سپرده نشان مي دهد كه رشد سپرده كوتاه مدت بيش از سپرده بلندمدت بوده است و در 8 ماه اول امسال نيز كوتاه مدت با رشد 22 درصدي بيش از رشد 9 درصدي بلندمدت، افزايش داشته است.

بر اين اساس رشد سپرده كوتاه‌مدت بالاتر از رشد نقدينگي و سپرده غير ديداري و بلندمدت بوده است و در8 ماه اول سال جاري، تحت تاثير تصميم‌گيري‌هاي فعالان اقتصادي و رشد مثبت اقتصادي، سپرده‌گذاران ترجيح داده‌اند پول خود را به صورت كوتاه‌ مدت نگهداري كنند تا در هر لحظه تصميم بگيرند كه چه نوع دادوستد و سرمايه‌گذاري انجام دهند. 

 بدهي بخش غيردولتي يا تسهيلات بانك‌ها نيز در آبان  95 به رقم 857 هزار ميليارد تومان رسيده كه رشد 27.2 درصدي در طول يك‌سال و 16.4 درصدي در 8 ماه اول سال جاري داشته است. اين موضوع نشان مي‌دهد كه رشد تسهيلات دهي بانك‌ها در 8 ماه اول سال 95 نسبت به رشد نقدينگي با 14.2 درصد و رشد سپرده‌هاي غيردولتي با 15.1 درصد بالاتر بوده است.

براساس رشد تسهيلات دهي بانك ها در سال 95 كه پيش بيني مي شود معادل 460 هزار ميليارد تومان تسهيلات پرداخت شود، پيش بيني مي شود كه رشد تسهيلات دهي بانك ها در سال جاري، بالاترين رقم را در سال هاي اخير به خود اختصاص دهد.

سپرده غيردولتي نيز با رقم 1128 هزار ميليارد تومان رشد 28.7 درصدي در يك‌سال و 15.1 درصدي در 8 ماه اول سال 95 داشته است.

  

سهم بانك‌هاي غيردولتي با رقم 813 هزار ميليارد تومان سپرده به 72 درصد كل سپرده‌هاي غيردولتي بانك‌ها رسيده است. همچنين سهم بانك‌هاي غيردولتي يا خصوصي با رقم 528 هزار ميليارد تومان، به ميزان 61.7 درصد كل تسهيلات بانك‌ها يا بدهي بخش غيردولتي به بانك‌ها رسيده است.

سهم بانك‌هاي تجاري از مانده تسهيلات بانك‌ها 15.3 درصد و سهم بانك‌هاي تخصصي 23 درصد كل بدهي بخش غيردولتي به بانك‌ها بوده است.

در بخش جذب سپرده نيز سهم بانك‌هاي تجاري از كل جذب سپرده بانك‌ها به ميزان 17.8 درصد و سهم بانك‌هاي تخصصي نيز 10.2 درصد بوده است.

به عبارت ديگر، در حالي كه بانك‌هاي غيردولتي يا خصوصي 10 درصد بيش از سهم خود در پرداخت تسهيلات، در جذب سپرده‌هاي بانكي موفق بوده‌اند، اما بانك‌هاي تخصصي با وجود سهم 10 درصدي در جذب سپرده، 23 درصد تسهيلات را پرداخت كرده‌اند، به عبارت ديگر بانك‌هاي تخصصي بيش از دو برابر سهم خود در جذب سپرده، توانسته‌اند تسهيلات پرداخت كنند و سهم قابل توجهي در تامين نياز واحدهاي اقتصادي به وام و نقدينگي داشته‌اند. 

قرض‌الحسنه با رقم 53.43 هزار ميليارد تومان رشد 13.7 درصدي در 8 ماه اول داشته و سهم آن به رقم اندك 5.27 درصد كل سپرده غيرديداري بانك‌ها رسيده است.