روال طبيعي و عدم واكنش بازار ارز به درگذشت آيت اله فقيد هاشمي رفسنجاني

اقتصادگردان-  احسان شمشيري - روز دوشنبه 20 دي ماه 95،  نرخ رسمي يا مبادله اي 39 ارز از سوی بانک مرکزی کاهش یافت، 10 ارز افزایش قیمت داشت و 8 ارز دیگر ثابت ماند. هر دلار آمریکا بدون تغییر قیمت  3237 تومان،  پوند انگلیس با افت 14 توماني 3963.3 تومان  و هر یورو با 1.3 تومان كاهش 3408.2 تومان ارزش گذاری شد.

به گزارش تعادل، در بازار آزاد ارز نيز دلار 3970 تومان، يورو 4285 تومان، پوند 4880 تومان، ليرتركيه 1145 تومان و درهم امارات 1110 تومان معامله شده است.
در بازار طلا نيز با وجود آنكه  نرخ هر اونس طلا به 1184دلار افزايش يافته اما به خاطر كاهش نرخ دلار نسبت به هفته قبل، نرخ طلا تاحدودي كاهش يافت، هر گرم طلا   به 114 هزار و 600 تومان رسيد و نرخ سكه قديم  با 1 ميليون و 140 هزار تومان، سكه جديد 1 ميليون و 185 هزار تومان، نيم سكه 605 هزار تومان، ربع سكه 319 هزار تومان و سكه گرمي 210 هزار تومان معامله شد.
«محمد کشتی آرای» رییس اتحادیه طلا و جواهر کشور اعلام کرد: بازار داخلی سکه و طلا به دلیل کاهش تقاضا در این ایام در آرامش به سر می برد و ثبات نسبی قیمت دلار و اونس جهانی طلا در روزهای گذشته به این آرامش و سکون افزوده است. قیمت ارز چند روزی است که تقریبا ثابت مانده و نوسان های اندکی را تجربه می کند.قیمت جهانی اونس طلا نیز در روزهای گذشته تغییرات اندکی داشت و به همین دلیل نهایت تغییر قیمت سکه تمام بهار آزادی بین 2 تا 5 هزار تومان بوده است.

روال طبيعي بازار در سه روز عزاي عمومي


گزارش ميداني خبرنگار تعادل از بازار آزاد ارز تهران در روز دوشنبه نيز  نشان مي دهد كه بازار واكنش خاصي نسبت به اخبار سياسي و درگذشت آيت اله هاشمي رفسنجاني نداشت و دلار بين قيمت 3947 تومان و 3972 تومان در نوسان بود و سكه نيز به خاطر كاهش نرخ دلار نسبت به هفته قبل، با كاهش اندك مواجه شد. تعدادي از كسبه بازار طلا و ارز با وجود اعلام عزاي عمومي و تعطيلي بخشي از بازار، به فعاليت خود مشغول بودند و بازار روند طبيعي داشت.
مشاهدات خبرنگار ما از بازار سبزه ميدان و تقاطع فردوسي و منوچهري نشان مي دهد كه همچنان معاملات فردايي رواج دارد و اما نكته جديد مشاهده چادر متحرك بزرگي بود كه در ميدان سبزه ميدان نصب شده بود و افراد و فعالان بازار ارز  به روال طبيعي در اين چادر مشغول معامله بودند و در خيابان فرودسي و منوچهري نيز به روال قبل مشغول خريد و فروش ارز بودند.
برخي فعالان بازار ارز در پاسخ به اين پرسش كه در روزهاي اخير و به خصوص متاثر از خبر درگذشت آيت اله هاشمي رفسنجاني، آيا تغييري در ميزان تقاضا و يا رشد نرخ ها مشاهده كرده ايد پاسخ دادند: خبر درگذشت آيت اله هاشمي رفسنجاني، تاثيري بر بازار ارز نداشته و بازار ارز متاثر از كاهش تقاضاي فصلي و پشت سرگذاشتن روزهاي ابتداي سال نو ميلادي 2017،  كاهش واردات از چين به خاطر تعطيلات سال نو چيني، و همچنين دستورالعمل دولت و بخشنامه بانك مركزي و فعاليت بانك ها در بازار ارز با روند كاهشي در سه روز اول هفته مواجه شده و نرخ دلار به زير 3970 تومان رسيده است.
 به طوري كه نرخ دلار  از نزديك 4 هزار تومان در هفته گذشته، به حدود 3924 تا 3972 تومان در نوسان بوده و نسبت به قبل كاهش داشته است و از مرز 4 هزار تومان به سمت مرز 3900 تومان در حركت بوده است.

كاهش تقاضاي ارز به خاطر سال جديد چيني

دكتر سهراب اشرفي از فعالان بازارطلا و ارز به خبرنگار تعادل در اين زمينه گفت: به نظر نمي رسد كه خبر فوت ايت اله رفسنجاني اثر خاصي بر روند بازار داشته باشد. اگر هم در روزهاي آينده تاثيري را شاهد باشيم، موجب افزايش اندك نرخ دلار خواهد شد.  زيرا در روزهاي دوشنبه و سه شنبه، بازار روند طبيعي خود را طي كرده است و واكنشي نداشته است. در نتيجه آنچه باعث اثرگذاري بر بازار خواهد  شد شروع سال نو چيني و كاهش تقاضاي ارز به خاطر كاهش معاملات با چين است.  
وي گفت: از امروز چهارشنبه شاهد كاهش بخش عمده اي از تقاضاي خريد ارز به دليل شروع سال نو چيني خواهيم بود زيرا بخش عمده اي از واردات ايران از چين و امارات متاثر از بازار چين است و باعث نوسان نرخ ارز در هفته هاي اخير بوده است. اما با شروع سال نو چيني، بازرگانان معاملات خود را به بعد از تعطيلات سال نو چيني موكول خواهند كرد و لذا فعلا تقاضا براي ارز جهت خريد كالا از چين كاهش خواهد يافت.
وي افزود: طبق روال سال هاي قبل، ما انتظار كاهش قيمت دلار را داريم. چون در  آذرماه و نيمه اول دي ماه شاهد حجم عمده اي ازتقاضاي خريد ارز بوده ايم اما اين روند كاهش يافته است. سال گذشته در اين زمان نرخ دلار 3720 تومان بود كه به تدريج تا اسفند 94 به زير 3700 تومان رسيد. لذا انتظار داريم كه سطح تقاضاي دلار كاهش يابد و لذا كاهش نرخ دلار دور از واقعيت نخواهد بود و در هفته جاري نيز نرخ دلار از نزديك به 4 هزار تومان قبل به زير 3970 تومان كاهش يافته است.

اثر 20 ميليارد دلار قاچاق كالا بر بازار ارز

وي در پاسخ به اين پرسش كه عرضه ارز در شعب بانك ها چه اثري بر بازار دارد و در مقايسه با گذشته چه تغييري خواهد داشت گفت: بانك ها تنها بخشي از تقاضا مانند تقاضاي مسافرتي و واردات رسمي را پوشش مي دهند اما بخش عمده اي از تقاضاي ارز در بازار آزاد تامين مي شود زيرا متناسب با سطح تقاضا براي قاچاق كالا تقاضا در بازار آزاد وجود دارد. زيرا برخي وارد كنندگان نمي خواهند تقاضا براي خريد دلار را ثبت كنند.
وي افزود: به گفته مسوولان اقتصادي، حدود 20 ميليارد دلار قاچاق كالا در كشور داريم كه تامين آن از طريق بانك ها و صرافي هاي مجاز انجام نمي شود و اين سطح تقاضاي بالا متوجه بازار آزاد است و وارد كننده ها از بازار آزاد و با نرخ هاي بالا تهيه مي كنند تا مجبور به ثبت اطلاعات تجاري خود نباشند.


طلای جهانی بالای 1180 دلار ایستاد
 
خبرهاي بازار جهاني طلا نيز نشان مي دهد كه نرخ هر اونس طلا در بازار جهانی روز سه شنبه تحت تاثیر ضعف دلار و نگرانیها پیرامون روند خروج انگلیس از اتحادیه اروپا که تقاضا برای خرید دارایی مطمئن ایجاد کرد، نزدیک به بالاترین قیمت پنج هفته اخیر ایستاد و به 1184 دلار رسيد.
هر اونس طلا برای تحویل فوری در معاملات روز جاری بازار سنگاپور ۰.۳ درصد رشد کرد و به ۱۱۸۴.۵۶ دلار رسید. بهای معاملات این بازار روز دوشنبه به ۱۱۸۵.۸۰ دلار صعود کرده بود که بالاترین قیمت از پنجم دسامبر بود.
در بازار نیویورک، هر اونس طلا برای تحویل در فوریه ثابت بود و در ۱۱۸۴.۶۰ دلار ایستاد. بهای معاملات این بازار روز گذشته ۱۱.۵۰ دلار  یا ۱.۴ درصد افزایش یافت و در ۱۱۸۴.۹۰ دلار بسته شد.
به گفته دانیل هاینس، تحلیلگر گروه بانکی ANZ، اظهارات اخیر درباره روند خروج انگلیس از اتحادیه اروپا بر ارزش پوند تاثیر منفی گذاشته و تقاضا برای خرید داراییهای مطمئن را تقویت کرده است.
پوند روز سه شنبه پس از اظهارات ترزا می، نخست وزیر انگلیس که احتمال تغییر روابط تجاری با اتحادیه اروپا پس از خروج این کشور از این بلوک را برانگیخت، سقوط کرد.  
طلا همچنین در آستانه سال نوی چینی در ماه جاری، از خرید فیزیکی قوی در چین مورد حمایت قرار گرفته است با این همه دورنمای قیمت طلا در بلندمدت ضعیف مانده است. این فلز ارزشمند در میان مدت با موانع متعددی برای صعود روبروست و انتظار نمی رود افزایشی که در هفته های اخیر مشاهده شده است، به صعود قابل توجهی منتهی شود.

گزارش مركز پ‍‍ژوهش هاي مجلس
در عين حال، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با برشمردن عوامل بنیادین و مقطعی بروز نوسان های اخیر در بازار ارز، بر شفاف سازی معاملات در این بخش بویژه با راه اندازی بورس ارز تاکید کرده است.
گزارش مركز پژوهش هاي مجلس اثر نرخ تورم، رشد اقتصادي،نرخ سود بانكي، درآمد نفت، كسري تراز عملياتي صادرات و واردات، كسري بودجه، درآمدهاي مالياتي، انتخابات آمريكا، نرخ بهره آمريكا، قاچاق كالا در ايران و تقاضاي بالاي 15 تا 20 ميليارد دلاري آن، ورود بانك ها به خريد و فروش ارز، بخشنامه بانك مركزي و دستورالعمل دولت، يكسان سازي ارز و اخبار متعدد آن و نحوه اجراي آن و... را به عنوان عوامل بنيادين و فصلي موثر بر نرخ ارز برشمرده است.  
افزایش جهانی ارزش دلار، انتخابات آمریکا و افزایش فصلی تقاضای ارز تجاری و مسافرتی و عرضه نشدن بخشی از ارز غیرنفتی در فصل پایانی سال میلادی می تواند در این زمینه موثر باشد. ریشه های اصلی تحولات بازار ارز که هرچند سال یکبار رخ می دهد، سیاست دولت و بانک مرکزی مبنی بر لنگر قراردادن نرخ اسمی ارز است.
عوامل بنیادین در افزایش نرخ ارز
به گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی،‌ عوامل بنیادین روند بلند مدت نرخ های برابری پول کشورها را تعیین می کند؛ اگر در کشوری نرخ رشد اقتصادی کاهش و نرخ تورم افزایش یابد عرضه پول داخلی آن کشور به دلیل سیاست های انبساطی پولی افزایش می یابد.اگر کسری بودجه دولت افزایش یا کسری تجارت خارجی در آن افزایش یابد، در آن صورت ارزش پول آن کشور در مقابل سایر پول ها کاهش خواهد یافت.
در سال های پس از بحران ارزی 1390 و 1391 بخصوص در ماه های اخیر برخی از روندهای اقتصادی نقش اساسی در شکل گیری زمینه های کاهش ارزش پول ملی داشته اند که به عقیده کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس در سال های اخیر این متغیرها بجز نرخ تورم همگی در جهت کاهش ارزش پول ملی بوده است.

درآمدهای نفتی
از سال 1390 به دلیل تحریم های نفتی و سپس از سال 1393 به دلیل کاهش جهانی قیمت های نفت درآمدهای نفتی روند نزولی داشت؛ از آنجا که بخش مهمی از عرضه ارز در اقتصاد ایران ناشی از صادرات نفت و گاز است، در مجموع این روند نشانگر کاهش عرضه ارز به اقتصاد ایران و ایجاد زمینه برای کاهش ارزش پول ملی است. كسري تراز عملياتي، كسري بودجه نيز از دلايل ديگر فشار به بازار ارز بوده است.

نرخ تورم
تورم در ایران حتی پس از تک رقمی شدن در مقیاس جهانی نرخی بالاتر محسوب می شود و طبیعی است که انباشت تورم مزمن در سال های گذشته در نهایت فشار برای کاهش ارزش پول ملی را در پی داشته باشد.
اثر قاچاق بر بازار ارز
بر اساس آمار هفت ماهه بانک مرکزی تا پایان مهرماه امسال کل واردات گمرکی حدود 24 میلیارد دلار و صادرات 18.6 میلیارد دلار بوده و بنابراین کسری تراز بازرگانی گمرکی کشور 5.4 میلیارد دلار است.این رقم با توجه به افزایش صادرات نفت و گاز در همین مدت قابل جبران بوده و به نظر می رسد از این ناحیه فشار عمده ای به بازار ارز وارد نشده است.با این حال به دلیل حجم قابل توجه قاچاق و بازار غیررسمی به نظر می رسد بخش مهمی از تقاضای ارز از این ناحیه صورت می گیرد، لذا کسری تجاری بر مبنای آمار رسمی به تنهایی نمی تواند توضیح دهنده اثر تجارت خارجی بر بازار ارز باشد.

نرخ سود بانکی
نرخ سود بانکی از اردیبهشت پارسال به 20 درصد و در بهمن پارسال به 18 درصد کاهش یافت و در خرداد ماه امسال به 15 درصد رسید. در همین مدت نرخ بهره پایه آمریکا از 0.25 درصد به 0.75 درصد افزایش یافت که اگرچه بانرخ های سود رایج در اقتصاد ایران قابل قیاس نیست اما روندی بر خلاف نرخ سود سپرده های ریالی است.
با توجه به افزایش حدود 15 درصدی دلار مقابل ریال در سه ماه گذشته، این بدان معنی است که تقریبا نیمی از افزایش نرخ دلار را نمی توان به افزایش ارزش جهانی آن نسبت داد. افزایش نرخ بهره از 0.25 درصد به 0.75 درصد در این میان نقش مهمی داشته که باعث کاهش تقاضای جهانی طلا و افزایش ارزش دلار شده است.

انتخابات آمریکا
انتخابات در آمریکا را نیز می توان از عوامل غیراقتصادی دانست که سبب افزایش نرخ ارز در ایران شد زیرا فضای حاکم بر رسانه ها و جامعه، انتخاب نشدن ترامپ و آثار منفی احتمالی انتخاب وی بود.
با توجه به موضع شدیدتر وی نسبت به برجام، نااطمینانی نسبت به موضع آینده آمریکا نسبت به ایران نیز افزایش یافت و این موضوع سبب افزایش تقاضا برای ارزهای خارجی بویژه دلار شد.
یکسان سازی نرخ ارز
اخبار منتشر شده در زمینه تصمیم دولت برای یکسان سازی نرخ های ارز تا پایان سال 95 که چندین نوبت از ابتدای سال اعلام شد سبب شد تا تقاضای سفته بازانه برای نرخ ارز افزایش یابد.افزایش تقاضا برای ارز به دلیل مسافرت نیز از عواملی بودند که از سوی بانک مرکزی به عنوان عوامل مقطعی افزایش نرخ ارز بویژه در ماه های اخیر عنوان شد.

سیکل تجاری در فصل پاییز
افزایش تقاضای ارز می تواند به دلایل دیگری از جمله تسویه ارزی با عرضه کنندگان کالا به داخل کشور در سه ماهه سوم سال (ماه آخر سال میلادی) باشد. انتظار می رود با عرضه ارز توسط پتروشیمی ها در فصل زمستان که یک اجبار قانونی نیز هست، محدودیت عرضه ارز کاهش یابد.

مجوز به بانک ها
در 14 آذر ماه امسال بانک ها بر اساس بخشنامه بانک مرکزی اجازه یافتند با نرخ بازار آزاد اقدام به خرید و فروش ارز کنند. از تبعات این سیاست این است که به میزان تلاش دولت برای حفظ نرخ ارز مشخص، کنترل کمتری بر متغیرهای پولی وجود خواهد داشت و زمینه ساز ایجاد تورم و کاهش نرخ ارز حقیقی خواهدشد که افزایش تدریجی تقاضا را برای ارز خارجی در پی دارد، ضمن آنکه رقابت پذیری قیمتی صنایع داخلی را نیز کاهش می دهد و در نتیجه چند سال تقاضا برای ارز بیش از توان کنترل بانک مرکزی شده و بازار ملتهب می شود.