دلار در یک ماه اخیر برای اولین بار نرخی بالای 4 هزار تومان را تجربه کرد که شوک بزرگی برای جامعه بود اما بسیاری بر این اعتقاد هستند که این تنها یک حباب است و به زودی فروکش می کند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری نسیم اقتصاد، قدرت برابری دلار از ابتدای مهرماه به ویژه در هفته جاری هرروز افزایش پیدا کرد و از نردبان قیمت بالا رفت. این در حالی بود که ولیاله سیف رئیس کل بانک مرکزی ماه گذشته اعلام کرده بود که روند نزولی کاهش نرخ ارز در سه ماهه پایانی سال با توجه به عرضه بیشتر ارز محصولات پتروشیمی و همچنین خود بانک مرکزی شدت خواهد گرفت.
اما با گذشت دو هفته از دی ماه و ادامه روند افزایشی نرخ ارز ها به ویژه دلار در برابر ریال ایران همچنان ادامه دارد .
صرافیها اذعان دارند که یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت دلار در روزهای اخیر عرضه محدود ارز از سوی بانک مرکزی و افزایش تقاضا بوده است.
برخی نیز معتقدند،تقویت ارزش دلار در بازارهای جهانی، افزایش تقاضا برای دلار تجارتی و مسافرتی، افزایش واردات و فعالیت های دلالان ارز از جمله علتهای نوسانات نرخ ارز دردو ماه اخیر است.
در این راستا، صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی تاکید دارد که این بانک با اعمال سیاست هایی هیجانات و شوک در بازار ارز را کنترل می کند اما بازار تجارت غیررسمی یا همان قاچاق، حجم بسیار بالایی در کشور دارد که با حجم تجارت رسمی برابری میکند و بازار را تحت تأثیر قرار میدهد.
او میگوید: بانک مرکزی با ابلاغ ضوابط خرید و فروش ارز آزاد در بانک ها تلاش میکند تا خرید و فروش آن را به بازار رسمی هدایت کند. همچنین گسترش روابط کارگزاری بانکی، افزایش سرعت نقل و انتقالات وجوه و افزایش درجه نقدینگی در بانکها از جمله سیاستهای ارزی بانک مرکزی است که در دست اجراست.
اما با همه تلاش های صورت گرفته برای مهار قیمت دلار، نرخ این ارز در بازار آزاد داخلی به سیر صعودی ادامه داده است و روز جاری روی مبلغ 4 هزار و 127 تومان قرار گرفت؛ البته مدتهاست که دلار سودای افزایش قیمت را در سر میپرواند و بسیاری از کارشناسان معتقدند که این افزایش قیمت از کسری بودجه دولت نشات میگیرد اما دولتمردان هرگونه افزایش قیمت عمدی دلار را کتمان و این نوسانات را برای بازار ارز طبیعی و البته مقطعی اعلام می کنند.
اکنون دلایل متعددی برای این روند افزایشی از سوی کارشناسان اقتصادی مطرح میشود که از جمله آنها میتوان به طرح دولت برای تکنرخی شدن ارز اشاره کرد که می تواند یکی از دلایل پشتپرده این گرانی باشد اما رئیس کل بانک مرکزی همه دلایلی را که از دست داشتن دولت در این کار خبر میدهد، رد میکند.
حال با کذشت دو هفته از دی ماه 95 ، روند افزایشی نرخ ارز به ویژه دلار همچنان ادامه دارد و طبق اذعان صرافیها یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت دلار در روزهای اخیر عرضه محدود ارز از سوی بانک مرکزی و افزایش تقاضاست.
همانگونه که پیشتر نیز متذکر شدیم، دولتمردان تدبیر و امید از تکنرخی شدن نرخ ارز (دلار) تا پایان سال خبر داده بودند که در این راستا تنها در اوایل مردادماه دستورالعمل و ضوابط اجرایی خریدوفروش ارز توسط بانکها بر اساس ارز آزاد توسط رئیسکل بانک مرکزی ابلاغ شد که معتقد بود این اقدام میتواند تسریعکننده حرکت به سمت یکسانسازی نرخ ارز باشد و این بخشنامه در همان مردادماه اجرایی شد. این دستور العمل همان زمان هم دغدغههایی را بین فعالان اقتصادی به وجود آورده بود، این گروه ترس از این موضوع داشتند که با آزاد شدن بانکها برای ورود به بازار ارز، رقابت بر سر خریدوفروش آن بین بانکها، فضای کاذب و منفی را ایجاد کند و این روند باعث افزایش و یا کاهش نرخ ارز به ویژه دلار بهصورت غیرواقعی شود.
حال باگذشت بیش از 3 ماه از ابلاغ آن بخشنامه، نرخ دلار از 4 هزار تومان گذشته و دور از ذهن نیست که مرز 4 هزار و 500 تومان را پشت سر بگذارد.
گرایش به سوی این فرضیه که دستهایی پشتپرده وجود دارد که برای گران شدن ارز تلاش میکنند و سعی در برهم زدن توازن بازار دارند هر روز در بازار آزاد ارزی تقویت می شود.
در این چارچوب یکی از صرافهای فعال در این عرصه میگوید: بانک مرکزی حدود یک هفته است که عرضه خود در بازار را بهشدت محدود کرده و همین موجب شده تا ارز نقدی در بازار نباشد. این درحالی است که تقاضای مردم برای دلار بالاست اما بهدلیل نبود ارز، متقاضیان نمیتوانند نیاز ارزی خود را تأمین کنند.
صراف دیگری نیز معتقد است نبود دلار در بازار را تایید کرده و میگوید: بانک مرکزی عرضه خود را قطرهچکانی کرده و همین عامل گرانی دلار است.
درواقع بانک مرکزی اصلیترین نهاد عرضهکننده ارز در بازار است، کارشناسان و فعالان بازار ارز و صرافان، کاهش عرضه دلار از سوی این بانک را عامل افزایش نرخ دلار میدانند که ممکن است بازار دچار شوک شده و باعث افزایش قیمت و کالاها شود.
البته برخی از کارشناسان معتقدند که افزایش نرخ ارز، کنترل و مدیریتشده است و از سیاستهایی تبعیت میکند که بعضاً تحتفشار وارده به بانک مرکزی است. هرچند دولت تمام تلاش خود را برای اجرای سیاست یکسانسازی نرخ ارز میکند اما بههرحال باید به این نکته هم توجه داشت که هرچقدر فاصله ارز دولتی با ارز آزاد در بازار بیشتر شود، اجرای سیاست یکسانسازی سختتر شده و فرآیند آن دچار مشکل میشود؛ چراکه یکسانسازی نرخ ارز نیازمند این است که نرخ ارز مبادلهای با نرخی که در بازار اعمال میشود، باهم یکسان باشد.
یک فعال بازار ارز درباره دلایل سیاسی و منطقهای افزایش نرخ دلار میگوید: هیچ علتی در منطقه نمیتواند گرانی دلار را رقم زده باشد، این گرانی بهخاطر نبود عرضه از سوی دولت است.
او متقاضیان اصلی خرید دلار در روزهای جاری را مردم عادی دانسته و این موضوع را بهخاطر سفرهای مربوط به عید میلادی و ماههای پایانی سال عنوان میکند. هر سال شاهد افزایش قیمت در بازار ارز هستیم اما امسال قیمت رکورد قابل تأملی را ثبت کرد.
محمدرضا پورابراهیمی داورانی، نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی در باره اافزایش نرخ ارز میگوید: چند موضوع دربرابر افزایش نرخ ارز وجود دارد که یکی از موضوعات بحث تغییرات ارزش دلار در مقابل سایر ارزها است. باتوجه به سیاستهای رئیس جمهور جدید آمریکا برای تغییرات نرخ بهره در این کشور،پیشبینی میشود؛ ارزش دلار نسبت به سایر ارزها با افزایش روبرو شود که این عامل در بازار ایران نیز تأثیراتی داشت.
او معتقد است، بخشی از ارز کشور از طریق فروش شرکتهای پتروشیمی حاصل میشود و به دلیل اینکه این شرکتها معمولا در پایان سال علاقه دارند که منابع خود را برای پرداختهای سود سهام به کار بگیرند و از عرضه دلار وارداتی به بازار اجتناب می کنند و این در برهم خوردن تعادل بازار موثر بوده که باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باتوجه به اینکه کشور درشرایط رکود اقتصادی قرار دارد و در بازارهای مختلف اقتصادی نرخ بازده مناسب وجود ندارد، با به وجودآمدن التهاب در بازار ارز بلافاصله سوداگری و سفتهبازی در بازار ارز رونق میگیرد؛ بنابراین بانک مرکزی باید موضوع افزایش تقاضای کاذب بازار ارز را مدیریت کند.
پورابراهیمی افزود: بانک مرکزی شرایطی را فراهم کرده که تمامی بانکها و صرافیها بتوانند در بازار ارز حضورد داشته باشند تا بخشی از التهاب بازار ارز کنترل شود؛اما باید پذیرفت در این رابطه بانک مرکزی باید مدیریت موثرتر داشته باشد به دلیل اینکه بانک مرکزی از اقتدار لازم برای مدیریت بازار برخوردار است.
لازم به ذکر است که اگر التهابات بازار ارز کنترل نشود، تمامی زحمات دولت در زمینه مهار رشد نرخ تورم از بین میرود و این در حالی است که در روزهای اخیر ارزش پول ملی کشور 17 درصد کاهش یافته است؛ بنابراین دولت و بانک مرکزی باید تصمیمات قاطع در این باره اتخاذ کنند.