بیش از یک دهه از توقف و كند شدن تعاملات بینالمللی نظام بانکی کشور میگذرد. این دوره و تحریمهای اعمال شده بر سیستم بانکی طی سالهای گذشته موجب شده تا فعالیت کارگزاری های بانکها کم رنگ شود و از سوی دیگر به دلیل مشکلات موجود در منطقه، ریسک فعالیت بانکهای خارجی در داخل کشور نیز افزایش بیشتری داشته باشد.
خبراقتصادي - در حال حاضر، اگرچه توافق برجام با قدرت هاي جهان و شوراي امنيت سازمان ملل متحد صورت گرفته و مي تواند ارتباط ايران با اروپا و كشورهاي آسيا را تقويت كند، اما از سوي ديگر، تمديد 10 ساله تحريم هاي يك جانبه آمريكا توسط كنگره كه روز 25 آبان 95 تصويب شده، خط و نشان هاي ترامپ و نزديكان و مشاوران وي براي لغو برجام و مخالفت با آن، مسائلي است كه به طورغير مستقيم بر روابط بانكي و اقتصادي ايران با اروپا و آسيا اثرگذار خواهد بود.
در این راستا برای افزایش روابط بانكي با موسسات بين المللي باید شرایطی مهیا شود كه چالشهای موجود با بانکهای خارجی کاهش یابد.
برخي كارشناسان معتقدند كه پس از گذشت نزدیک به یک سال از توافق برجام و رفع تحریم ها همچنان مشکلات بانکی پابرجا باقی مانده است و دلیل تأخیردر شروع همکاریهای مالی بانکهای اروپایی با بانکهای ایران و عدم تسهیل مراودات بانکی و اقتصادی با دنیا عمدتا در باقی ماندن بسیاری از تحریمهای ایالات متحده آمریکا ريشه دارد که به موجب آن نقل و انتقالات مالی بانکهای ایران همچنان دارای محدودیت است.
یکی از این تحریمها، مبادلات بر پایه دلار است که از جمله تحریمهای اولیه آمریکا بر ایران است و ارتباطی با مذاکرات هستهای ندارد و طبق آن فعالان و اتباع آمريكايي ازمبادلات دلاري با ايران منع شده اند. پس از توافق برجام نیز تحریم دلاری آمریکا علیه ایران برداشته نشده و مانعی برای انجام مراودات بانکی ایران با کشورهای دیگر است. این در حالی است که در این مدت برای انجام مبادلات با واحد پولی یورویی با مشکل روبرو نبوده ايم.
البته خزانه داري آمريكا به بانك هاي جهان اجازه داده كه امكان تبديل ومحاسبه ارزش ارزهاي مختلف به دلار را در معاملات با ايران داشته باشند و اين مهم هزينه كارمزد و تبديل ارز و به خصوص محاسبه براساس يورو را براي ايران فراهم كرده است.
از دیگر مشکلات بانکی ایران عدم همکاری بانک های امریکایی با آنهاست چراکه همچنان از همکاری با ایران منع هستند و همچنین بانک های اروپایی نیز برای انجام مبادلات پولی و مالی با ایران با مشکلات عمده ای مواجه اند که از جمله می توان به مقررات منع معاملات دلاری با ایران از طریق سیستم مالی آمریکا اشاره کرد چراکه بسیاری از بانکهای بینالمللی اکنون با سیستم مالی آمریکا که مبتنی بر دلار است، فعالیت میکنندو همچنين از تشديد تحريم ها عليه ايران و مجازات شدن بانك هاي اروپايي در آينده و ريسك قرارداد با ايران نگران هستند.
در دوران تحریم نیز برخی از بانکهای بینالمللی به دلیل ارتباط با ایران، توسط آمریکا جریمه شدند و به همین دلیل نیز توافقنامههایی را با این کشور مبنی بر عدم همکاری با بانکهای ایرانی امضا کردند.
حال با انتخاب ترامپ به عنوان رییس جمهورآمریکا این سوال پیش میآید که با توجه به اینکه اقتصاد ایران، اقتصادی بانک محور است، مواضع ترامپ در مراودات بانکی با ایران چه خواهد بود؟
دونالد ترامپ ، درسخنرانی ها و مناظره های انتخاباتی خود بارها تاکید کرده بود که در صورت انتخاب شدن به عنوان رییس جمهور با توافق هسته ای ایران مخالفت جدی خواهد کرد. وی در اظهاراتی مطرح کرده بود که این توافق (اشاره به اوباما)، رییس جمهور فعلی ایالات متحده و جان کری ، وزیر امور خارجه دولت اوباما- با سران ایران است.
اما نکتهای که اکنون افراد را دچار شک در رفتار و تصمیمهای آینده ترامپ میکند، این است که وی در ابتداییترین ساعات اعلام نتیجه و برد خود، رفتار و گویش خود را تغییر داد و با ملایمت و نرمی بیشتری نسبت به زمان مناظرات برخورد کرد. از این رو بسیاری در این میان درباره مواضع ترامپ در راستای سیستم بانکی ایران دچار شک و ترديد شدهاند.
در این راستا، بسیاری از بانکهای اروپایی نیز از نتیجه انتخابات آمریکا ابراز نگرانی کرده بودند و از ترس فشارهای اینده از سوی ترامپ ریسک تعاملات با ایران را نپذیرفتند و این موضوع باعث طولانی شدن روند بهبود روابط بانکی ایران با دیگر بانکهای بزرگ جهان شده و فرصت مناسبی را برای دونالد ترامپ فراهم کرده است تا به بهانه مذاکره دوباره به سنگ اندازی بر سر برجام بپردازد.
باید تاکید کرد، درحالی که نظام بانکی برای تعامل و برقراری ارتباطات با بانک های جهانی خود با چالش های مهمی اعم از «اعمال مقررات بینالمللی براساس بازل3»،«مدیریت ریسک در بانکها»، «شفافیت در ساختارهای مالی»، «رعایت نظام حاکمیت شرکتی» و«بازتعریف مجدد در نظارت بانک مرکزی» ، «شفافیت ترازنامه سالانه» و پایین بودن نسبت کفایت سرمایه مواجه است، تغییر رئیس جمهور جدید آمریکا که از حزب جمهوری خواه است نیز به این چالش ها اضافه شده،و با اين پرسش اساسي مواجه هستند كه آیا تضمینی برای اجرای دقیق تعهدات دولت قبلی آمریکا بر مبنای توافق برجام با ایران وجود دارد یا خیر. باید منتظر ماند و دید...
ترامپ نمیتواند یکجانبه برجام را برهم بزند
در حالي كه ترامپ در زمان رقابت هاي انتخاباتي اعلام كرده بود كه برجام وتوافق هسته اي با ايران را قبول ندارد، اما مقامات سياست خارجي در اروپا، بريتانيا، فرانسه و آلمان و مسوولان سازمان ملل اعلام كرده اند كه برجام به قوت خود باقيست و هيچكس نمي تواند يك توافق چند جانبه و با حضور نهادهاي بين المللي و كشورهاي عضو شوراي امنيت را به هم بزند.
اما در عين حال كنگره آمريكا سعي دارد كه بخشي از تحريم ها عليه ايران را كه مستقل از كشورهاي غربي و از سوي دولت آمريكا در دو دهه اخير اجرا شده، تمديد كند و حتي بخشي از تحريم هاي جديد را به آن بيفزايد. اما اين تحريم ها يك جانبه و تنها از سوي آمريكاست و احتمالا معاملات دلاري، شركت ها، بانك ها و موسسات مالي آمريكا با ايران را هدف گرفته است و نمي تواند به معاملات و قراردادهاي اروپا و آسيا به ايران لطمه وارد كند.
براين اساس، پيش بيني مي شود كه به دنبال اجراي برجام، به تدريج شاهد بهبود روابط بانكي، اقتصادي و صنعتي ايران و اروپا وايران با آسيا باشيم.
نزدیکان دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب آمریکا از ضرورت بازنگری در توافق اتمی با ایران سخن گفته اند. اما بهروز کمالوندی، سخنگو و معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفته است که ايران نگران اظهار نظرهای نزديكان ترامپ درباره برجام نیست.
سرلشگر یحیی رحیم صفوی مشاور نظامی مقام رهبري نيز، خواستار تغییر رویکرد دونالد ترامپ درباره ایران شده و قضاوت درباره سیاست های او را موکول به رفتار دولت ترامپ دانسته است.
موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه توافق هستهای صورتگرفته میان ایران و ۱+۵ توافقی چندجانبه در قالب قطعنامه شورای امنیت است، گفت: دونالد ترامپ نمیتواند بهصورت یکجانبه توافق هستهای را برهم بزند و برجام مسئلهای دوجانبه یا یکجانبه نیست، بلکه چندجانبه است.
جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید نیز در رابطه با توافق هستهای ایران تلویحاً گفت تصمیمگیری در این خصوص بهعهده ترامپ است.دولت فعلی آمریکا يعني دوران اوباما، متعهد به اجرای آن سیاستها تا بیستم ژانویه است و ما به تعهداتی که در این خصوص دادهایم عمل خواهیم کرد همان طور که تا کنون عمل کردهایم.
جان بولتون از چهرههای نومحافظه کار در دولت جورج بوش که از گزینههای احتمالی وزارت خارجه در دولت دونالد ترامپ هم خوانده میشود، با انتشار مقالهای از آقای ترامپ خواسته تا در اولین روزهای ریاست جمهوریاش توافق برجام را لغو کند. ولید فارس، یکی از مشاوران ترامپ نيز گفته بود که دولت آینده آمریکا برجام را مورد بازبینی قرار خواهد داد. در داخل كشور نيز از جمله حسين شریعتمداری مدير روزنامه كيهان نوشته بود "چه دستاوردی بالاتر و بزرگتر از آن که ترامپ این سند نه فقط بیخاصیت بلکه حاوی خسارت محض را پاره کرده و ملت ایران را از شر آن خلاص کند."
اما وزیران خارجه اتحادیه اروپا از پایداری توافق برجام حمایت کردند. وزرای خارجه ایتالیا، بلژیک، آلمان، فرانسه و بریتانیا در نشست وزرای خارجه عضو اتحادیه اروپا در بروکسل از توافق برجام حمایت کردند.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به نشست بروکسل، خواستار حمایت رسمی اتحادیه و اقدامات عملی برای الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی شده است.
تمدید ۱۰ ساله تحریمهای ایران از سوي آمريكا
قانونگذاران آمریکایی روز سهشنبه 25 آبان 95 لایحهای برای تمدید تحریمهای ایران به مدت ۱۰ سال دیگر و وضع تحریمهای جدید علیه سوریه را تصویب کردند تا عزم خود برای ایفای یک نقش قوی در سیاست خاورمیانه صرفنظر از اینکه چه کسی در کاخ سفید حضور پیدا میکند را منعکس کند.
مجلس نمایندگان آمریکا با ۴۱۹ رای در برابر یک رای، به لایحه تمدید قانون تحریمهای ایران به مدت ۱۰ سال دیگر رای دادند. این قانون نخستینبار در سال ۱۹۹۶ برای مجازات سرمایهگذاریها در صنعت انرژی ایران و جلوگیری از برنامه هستهای ایران تصویب شد.
مجلس نمایندگان آمریکا همچنین در یک رایگیری شفاهی لایحهای را تصویب کرد که دولت سوریه و حامیان وی از جمله ایران و روسیه را تحریم میکند.
تحریمهای ایران در پایان سال ۲۰۱۶ در صورت تمدید نشدن به پایان خواهد رسید. لایحه تمدید قانون تحریمهای ایران به منظور تبدیل شدن به قانون، باید از سوی سنا تصویب شده و به امضای باراک اوباما رییس جمهور آمریکا برسد.
بر اساس گزارش رویترز، دولت اوباما و سایر قدرتهای جهان سال گذشته با ایران برای محدود کردن برنامه هستهای خود در قبال تسهیل تحریمها به توافق رسیدند، اما قانونگذاران آمریکایی اعلام کردند میخواهند قانون تحریمهای ایران همچنان باقی بماند و این پیام قوی را ارسال کنند که آمریکا به تحریکات ایران واکنش نشان خواهد کرد و هر رییس جمهوری قادر خواهد بود به سرعت در صورت نقض توافق هستهای از سوی تهران، تحریمها را احیاء کند.
الیوت اینگل، یکی از مقامات ارشد دموکرات در کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا که حامی این لایحه بوده است، اظهار کرد: حتی پس از انتخابات اخیر و جابهجایی قدرت، رهبری آمریکا در صحنه جهانی تغییر نخواهد کرد.
هنوز هیچ اظهارنظری از سوی رهبران سنا درباره زمان تصویب قانون تحریم ایران یا تحریمهای سوریه وجود نداشته است.
بسیاری از دموکراتهای سنا مایلند تصویب تحریمهای فعلی ایران همان طور که در مجلس تصویب شد، انجام بگیرد اما سایر نمایندگان خواستار افزودن تحریمهای جدید مانند تحریمهایی هستند که آزمایشهای موشک بالستیک ایران را هدف میگیرند.