:
كمينه:۱۶.۵۱°
بیشینه:۱۷.۷۹°
Updated in: ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۳:۱۴
سعید خوشرو تحلیلگر بازار نفت

فراز و فرود قیمت نفت در سالی که گذشت

اگر اعضای اوپک، به ویژه عربستان سعودی، برای بازگشت ایران به شرایط پیش از تحریم جا باز نکنند، بر مازاد عرضه روزانه 5\1 میلیون بشکه ایی کنونی نیز افزوده خواهد شد. هم اکنون اعضای اوپک نزدیک به 5\32 میلیون بشکه در روز نفت تولید می کنند در حالی که تقاضای نفت اوپک کمتر از 31 میلیون بشکه برآورد می شود
کد خبر: ۷۴۶۱۲
تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۸:۰۱
خبراقتصادی - سالی که گذشت به کام صادرکنندگان نفت خوش نبود. قیمت نفت به کمترین مقدار در 13 سال گذشته رسید و بنیه مالی این دسته از کشورها را تضعیف کرد.



در بهار 93 میانگین قیمت نفت بیش از 105 دلار بود اما از ابتدای تابستان همان سال، قیمت نفت به شدت رو به کاهش گذارد و در آغاز زمستان همان سال به 45 دلار در بشکه رسید. پس از آن، قیمت رو به افزایش گذارد و در بهار 94 میانگین قیمت نفت خام دوبی به 55 دلار رسید. در ماه های نخست امسال، یورش گسترده داعش به عراق و درگیری میان یمن و عربستان، تولید نفت از برخی از میدان های بزرگ نفتی را به مخاطره انداخت و سبب شد که قیمت نفت رو به افزایش گذارد. به گونه ای که در اردیبهشت و خرداد به بیش از 60 دلار رسید. این عامل ژئوپلتیکِ افزایش قیمت، برخی از صادرکنندگان نفت خام را به خطا انداخت و این گمان را تقویت کرد که بار دیگر قیمت نفت به بشکه ای 100 دلار برسد. اما، این خیال نیز، دیری نپاید و قیمت نفت بار دیگر رو به کاهش گذارد و تا اوایل بهمن به بشکه ای 20 دلار نزدیک شد. 
 
اینک در آستانه سال 95، قیمت نفت خام دوبی اندکی از 30 دلار بالاتر رفته و به نظر می رسد که در همین حول و حوش آرام بگیرد. 
عرضه و تقاضا، بنیادی ترین عوامل نوسان قیمت نفت به شمار می روند اما، عوامل دیگری نظیر تحولات ژئوپلتیک، تصمیم های کلان سیاسی کشورهای بزرگ تولیدکننده و مصرف کننده، انتظارات، شرایط آب و هوایی و .... نیز بر قیمت اثرگذار است. هم از این رو، پیش بینی تحولات قیمت نفت، تنها بر مبنای تحلیل وضعیت عرضه و تقاضا، شدنی است اما، آن هم مدامی که امکان تغییری جدی در دیگر عوامل باشد، اعتبار چندانی نخواهد داشت. به هر تقدیر، برای به دست دادن تصویری روشن از وضعیت احتمالی قیمت نفت، لازم است که به وضعیت عرضه و تقاضا پرداخته شود اما تحلیل شرایط عرضه و تقاضا برای توضیح و پیش بینی قیمت نفت به هیچ رو کافی نیست. 
اصلی ترین عامل کاهش شدید قیمت نفت را باید در سمت عرضه و افزایش چشمگیر تولید شیل اویل و افزایش خارج از سهمیه تولید برخی از اعضای اوپک جستجو کرد. مجموعه ای از عوامل اقتصادی و ژئوپلتیک، از جمله بالا بودن رشد اقتصادی چین و هند و کاهش چشمگیر تولید نفت لیبی، سبب شد چند سالی، قیمت های نفت به مقدار چشمگیری افزایش یابد. بالا بودن قیمت نفت در این سال ها، سبب شد تا تولید شیل اویل با هزینه های بالا، به صرفه شود و مقدار آن به قدری افزایش یابد که معادلات سنتی بازار نفت را بر هم زند. عربستان سعودی نیز، آشکارا اعلام کرد که از تولید بیش از 10 میلیون بشکه ای خود نخواهد کاست تا قیمت ها به قدری کاهش یابد که تولید نفت گران از چرخه تولید خارج شود. نخست تصور می شد که با کاهش قیمت به کمتر از 50 دلار، تولید شیل اویل متوقف خواهد شد و پس از مدتی بازار در قیمت های بالاتر به توازن خواهد رسید. اما در عمل، اگرچه با کاهش شدید قیمت، رشد تولید شیل اویل کاهش یافت اما از مقدار مطلق آن چندان کاسته نشد. در دو سال گذشته در مجموع 2 میلیون بشکه به تولیدروزانه نفت آمریکا اضافه شد و انتظار می رود که امسال از تولید این کشور  نزدیک به 400 هزار بشکه کاسته شود. باوجود این، تاکنون نشانه ای از تمایل عربستان به کاستن از تولید نفت به چشم نمی خورد. 
از قرار معلوم، عربستان سعودی منافع استراتژیک دیگری در سر دارد چرا که در هیچ یک از نشست های اوپک حاضر نشده از کاهش تولید نفت اوپک حمایت کند. این در حالی است که شرِتحریم از سر نفت ایران رفع شده و صادرات نفت ایران در همین دوره کوتاه پس از تحریم، افزایش یافته و به زودی مقدار بیشتری از نفت ایران به بازار سرازیر می شود. به این ترتیب، اگر اعضای اوپک، به ویژه عربستان سعودی، برای بازگشت ایران به شرایط پیش از تحریم جا باز نکنند، بر مازاد عرضه روزانه 5\1 میلیون بشکه ایی کنونی نیز افزوده خواهد شد. هم اکنون اعضای اوپک نزدیک به 5\32  میلیون بشکه در روز نفت تولید می کنند در حالی که تقاضای نفت اوپک کمتر از 31 میلیون بشکه برآورد می شود. سالهاست که عراق به در نظام سهمیه بندی اوپک قرار ندارد و در این چند سال تولید نفت خود را از 5\2 به بیش از 2\4 میلیون بشکه در روز رسانده است. با توجه به قراردادهای موجود، انتظار می رود که همچنان بر تولید این کشور افزوده شود. 
 در سمت تقاضا نیز، اوضاع به هیچ رو به سود صادرکنندگان نفت نیست. تقاضای نفت کشورهای «او ایی سی دی» رو به کاهش است و پیش بینی می شود از 46 میلیون و 450 هزار بشکه در سال 2016 به 46 میلیون و 100 هزار بشکه برسد. تقاضای روزانه نفت آمریکا نیز در این دوره بیش از 160 هزار بشکه کاهش خواهد یافت. اوضاع اقتصادی چین نیز چشم انداز امیدوارکننده ای ندارد. این در حالی است که چین، در یک دهه گذشته با رشد اقتصادی بالا و پایدار، همواره نیمی از رشد تقاضای نفت خام جهان را به خود جذب کرده است. اما، اکنون دیگر رونق گذشته در اقتصاد چین دیده نمی شود. تقاضای نفت خام چین در سال 2015 نزدیک به 11 میلیون و 140 هزار بشکه در روز بوده که در قیاس با سال 2014 حدود 510 هزار بشکه افزایش یافته است. اما رشد تقاضای سالیانه نفت خام چین در سال های 2016 و 2017 نزدیک به 350 بشکه پیش بینی می شود. تقاضای جهانی نفت خام نیز امسال و سال آینده در مجموع بیش از 2 میلیون بشکه برآورد نمی شود. این در حالی است که مجموع رشد تقاضای چین، در دو سال گذشته ( 2012 و 2013) به تنهایی، بیش از 2 میلیون بشکه بوده است.
با توجه به وضعیت مازاد عرضه و کاهنده بودن رشد تقاضا، دو احتمال قابل تصور است. نخست اینکه با توجه به پایین بودن قیمت نفت، تولیدکنندگانی که هزینه تولیدشان بالاست، تولید خود را متوقف کرده و از میزان عرضه کاسته شود. هزینه های سرمایه ای تولید نفت بیش از 60 درصد هزینه تولید و  و هزینه عملیاتی 40 درصد از هزینه تولید را تشکیل می دهد. از این رو، مادامی که قیمت نفت خام، هزینه های سرمایه ای را پوشش دهد، از مقدار تولید کاسته نخواهد شد. اگر هزینه تولید نفت خام یک میدان 30 دلار در بشکه باشد، مادامی که قیمت نفت به بشکه ای 12 دلار کاهش نیابد، تولید از این میدان ادامه خواهد یافت زیرا دست کم هزینه های عملیاتی را جبران می کند. اما این قیمت برای سرمایه گذاری های جدید به هیچ رو، جذاب نیست و سرمایه گذاری جدیدی انجام نخواهد شد. به این ترتیب، اگر قیمت نفت 30 دلار باشد، تولید نفت از میدان های فعالی که هزینه تولید آنها 75 دلار است نیز، می تواند همچنان ادامه یابد اما در این گونه میدان ها سرمایه گذاری جدیدی انجام نخواهد شد. با این توضیح کشش قیمتی عرضه نفت بسیار پایین است و مدت زمان زیادی طول می کشد که عرضه نفت کاهش یابد.
احتمال دوم این است که پایین بودن قیمت نفت موجبات رشد اقتصاد جهانی را فراهم آورد. هر چند که پایین بودن مواد خام موجبات سودآوری شرکت ها را فراهم می کند اما سیاست های اقتصادی دولت ها سبب شده است که  کاهش قیمت نفت برای مصرف کنندگان نهایی سودی در بر نداشته باشد. به عنوان نمونه دولت چین با افزودن بر مالیات فرآورده های نفتی و دولت هند نیز با کاستن از یارانه های فراَورده ها، اجازه نداده اند که کاهش قیمت نفت به طور مستقیم به جیب مصرف کنندگان نهایی برود. کشورهای اروپایی نیز از مدتها قبل این سیاست را پیشه کرده اند و در برخی موارد بیش از 80 درصد قیمت فرآورده های نفتی، مالیات است. لذا قیمت برای مصرف کنندگان نهایی اروپا نیز تغییر چندانی نیافته است.
به این ترتیب، به نظر نمی رسد که در آینده نزدیک قیمت نفت به میزان چشمگیری افزایش یابد. اما همواره این احتمال وجود دارد که تصمیم های سیاسی برخی از صادرکنندگان بزرگ، سبب شود که قیمت نفت باز هم کاهش یابد. مگر اینکه رویدادی غیر مترقبه در منطقه روی دهد و تولید از میدان های نفتی بزرگ به خطر افتد.