اوراق گام بانک کشاورزی؛ تکیه تولید به اعتبار و ضمانت بانک

به گزارش اقتصادگردان، بخش طیور، صنایع شیر، فرآوری و تولید محصولات لبنی، توسعه دامداری‌ها و تامین زنجیره گوشت قرمز درسطح کشور، پایانه‌های صادراتی کشاورزی، توسعه مکانیزاسیون، توسعه کشت گلخانه‌ای، حمایت از تولید محصولات استراتژیک کشاورزی و امنیت غذایی از جمله بخش‌هایی در بخش کشاورزی کشور هستند که بانک کشاورزی در جهت حمایت مالی و ارایه تسهیلات مالی از جمله اوراق گام به آنها عملکردهای مناسبی در طی سال‌‌های گذشته داشته است.

آنگونه که کارشناسان بانکی می‌گویند« اوراق گام »، ابزار مالی جدید و کارآمد در اختیار واحدهای تولیدی برای تامین مالی است. سازوکار گام در عمل امکان تامین مالی زنجیره تولید و همچنین استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه جهت تامین مالی واحدهای تولیدی را فراهم خواهد کرد.

اوراق گام به‌عنوان یک مدل تامین مالی اعتباری صرفا با یک ابزار تعهدی، تامین نقدینگی چندین حلقه را انجام می‌دهد. از این منظر تامین مالی تولید، بدون آثار اعتباری تورمی انجام می‌گیرد و واحدهای تولیدی نیز توان لازم برای رشد تولید را پیدا می‌کنند.

حل مشکل کمبود نقدینگی در بخش سرمایه در گردش بنگاه‌ها، جلوگیری از خلق نقدینگی غیر مولد و در نتیجه کمک به کنترل تورم، اطمینان از محل مصرف واقعی تسهیلات با درگیرکردن اعضای زنجیره تأمین و حل مشکل صوری بودن معاملات، قابل استفاده‌بودن این ابزار برای تامین مالی کلیه بنگاه‌ها اعم از کوچک، متوسط و بزرگ، قابل انتقال بودن  اوراق در بازار پول و قابل معامله بودن آنها در بازار سرمایه، کاهش هزینه‌های تامین مالی برای شرکت‌هایی که در وسط زنجیره تولید قرار دارند از جمله مزایای استفاده از اوراق گام است.

اوراق گام ابزاری است که در بازار پول قابل انتقال  و در بازار سرمایه قابل معامله بوده و برای تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه‌ها کاربرد دارد. تاریخ سررسید اوراق گام زمانی را نشان می‌دهد که در آن وجه به حساب دارنده نهایی اوراق واریز خواهد شد. تاریخ سررسیدها معمولا در آخرین روز کاری هر ماه خواهند بود.این اوراق ابزاری است که امکان تأمین غیر تورمی سرمایه در گردش زنجیره تولید را بویژه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط فراهم می‌کند.

بانک کشاورزی با هدف رفع موانع پولی، رونق تولید، هدایت منابع مالی به فعالیت‌های مولد اقتصادی و تأمین سرمایه درگردش سالم و پایدار برای واحدهای تولیدی، خدمت گواهی اعتبار مولد «گام» را ارائه می کند.

به گزارش روابط عمومی بانک کشاورزی، این بانک در اجرای برنامه بانک مرکزی برای تأمین غیرتورمی سرمایه در گردش زنجیره تولید به ویژه برای واحدهای کوچک ومتوسط، گواهی اعتبار مولد « گام» را به عنوان یک ابزار بازار محور با قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه ارائه می‌کند.

بر اساس این گزارش، استفاده از «گام» تسهیلات جدیدی را برای تأمین اعتبار بنگاه‌های تولیدی فراهم می‌کند که بر اساس آن تولیدکنندگان بر مبنای فاکتور خرید مواد اولیه و واسط از بانک عامل درخواست انتشار و تضمین گواهی اعتبار مولد گام در سررسید کرده و به بنگاه فروشنده مواد اولیه تحویل می‌دهند.

این گزارش می افزاید: دارنده «گام» می‌تواند آن را تا زمان سررسید نزد خود نگه دارد یا به فروشنده مواد اولیه خود تحویل دهد و یا این که در بازار سرمایه تنزیل کند.

«گواهی اعتبار مولد (گام) یکی از جدیدترین نوآوری‌های نظام پولی- مالی کشور در راستای تأمین مالی بخش حقیقی اقتصاد محسوب می‌شود که می‌تواند دسترسی واحدهای تولیدی به سرمایه در گردش را ارتقا بخشد. این اوراق بستر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و بازار سرمایه جهت تأمین مالی تولید با نگرانی کمتر از نشت منابع به بخش غیرمولد اقتصاد را فراهم می‌کند.

شایان ذکر است، طراحی اوراق گام یکی از برنامه‌های بانک مرکزی با کمک نظام بانکی است که در چارچوب مدیریت نقدینگی، تلاش می کند امکان تأمین غیرتورمی سرمایه در گردش زنجیره تولید را به ویژه برای واحدهای کوچک ومتوسط فراهم کند.

حمید زمان‌زاده؛ معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی، درباره اهداف و راهبردهای طرح گام می‌گوید با توجه به شرایط کنونی کشور، از دو چالش مهم پولی به طور هم زمان رنج می‌بریم. یکی افزایش قابل توجه قیمت نهاده‌های تولید در دو سال گذشته که نیاز واحدهای تولیدی به سرمایه درگردش برای حفظ سطح قبلی تولید را افزایش داده است. چالش دیگر ظرفیت محدود نظام بانکی در تأمین سرمایه درگردش واحدهای تولیدی متناسب با نیاز فعلی آن‌ها است که موجب فشار مضاعف بر واحدهای تولیدی و در نتیجه افت سطح تولید شده است.

وی می‌گوید اگرچه بخشی از افت سطح تولید ملی از ابتدای سال ۱۳۹۷ ناشی از بروز محدودیت واردات کالاهای واسطه‌ای و مواد اولیه و همچنین محدودیت‌های صادراتی در اثر تحریم‌های اقتصادی بوده است، اما همچنان یکی از چالش‌های بزرگ تولیدکنندگان، چالش تامین مالی است. بر همین اساس بانک مرکزی طرح گواهی اعتبار مولد یا گام را به نحوی طراحی نموده است تا بتواند اهداف مختلف از جمله رفع موانع پولی رونق تولید، هدایت منابع مالی به فعالیت های مولد اقتصادی و تامین سرمایه در گردش سالم و پایدار برای واحدهای تولیدی را محقق کند.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی با اشاره به اینکه سامانه گام، ساز و کاری فراگیر برای بهره‌مندی عموم واحدهای تولیدی است اعلام کرد بانک مرکزی به منظور کمک به بهبود روش‌های تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی اقدام به راه‌اندازی سامانه گام جهت صدور و مدیریت اوراق گام در بازار پول می‌کند.

زمان‌زاده در تشریح ساز و کار تامین مالی واحدهای تولیدی از طریق اوراق گام می‌گوید طرح گام ساز و کاری ایجاد می‌کند تا واحدهای تولیدی به جای اخذ تسهیلات از بانک‌ها برای تامین سرمایه در گردش، بر ضمانت و اعتبار بانک‌ها تکیه کنند و با استفاده از اوراق گام منتشره از سوی بانک‌ها، نسبت به تامین مالی خود اقدام کنند.

زمان‌زاده درباره موارد استفاده واحدهای تولیدی دارنده اوراق گام می‌گوید واحدهای تولیدی دارنده اوراق گام می‌توانند این اوراق را به عنوان یک ابزار پرداخت جهت تسویه مالی خرید نهاده تولید از سایر واحدهای تولیدی به آنها منتقل کنند یا آنکه اوراق گام را پس از پذیرش در فرابورس به قیمت جاری در فرابورس به فروش رسانده و وجه نقد مربوطه را دریافت کنند . همچنین واحدهای تولیدی می‌توانند اوراق گام را تا سررسید نزد خود نگهداری کرده و مبلغ اسمی اوراق را در سررسید دریافت کنند.

اوراق گواهی اعتبار مولد که به اختصار «گام» نامیده می‌شوند، سازوکاری را ایجاد خواهند کرد که واحدهای تولیدی به‌جای دریافت تسهیلات از بانک‌ها، به اعتبار و ضمانت بانک تکیه کرده و از این طریق تامین مالی خود را انجام دهند. این طرح مناسب گروه‌های تولیدی است که در تامین مواد اولیه خود دچار کمبود نقدینگی هستند.

علی نقیب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران نیز با اشاره به اینکه مساله اصلی فعالان اقتصادی دسترسی به نقدینگی است، معتقد است با توجه به سطح تورم و نوع سیاست‌های پولی، حتی شرکت‌های موفق نیز دچار مشکل شده‌اند. اوراق گام به عنوان یک ابزار جدید برای تامین مالی نیز دارای ابهاماتی است و برای فعالان اقتصادی باید رفع ابهام شود.

حجت‌اله فرزانی؛ کارشناس پولی و بانکی نیز درباره اوراق گام می‌گوید بانک مرکزی اقداماتی چون تهیه و تدوین ضوابط تامین مالی زنجیره تولید و انتشار اوراق گام کرده که ابزارهای اعتباری هستند و به تامین مالی راحت‌تر فعالان اقتصادی کمک کرده است. به گفته او این اقدامات علاوه بر اینکه به تسهیل تامین مالی  چرخه تولید کمک می‌کند آثار نقدینگی کمتری نیز خواهد داشت.

کارشناسان بانکی و پولی بر این نکته تاکید دارند که اوراق گام یک ابزار کارآمد در خصوص تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی است که قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه را دارد.

 تولیدکنندگان این اوراق را بر مبنای فاکتور خرید مواد اولیه از بانک درخواست می‌کنند. بانک نیز به‌عنوان یک واسط، این اوراق را منتشر و در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد. این اوراق دارای تاریخ سررسید هستند که دارنده اوراق می‌تواند تا زمان سررسید آن را نزد خود نگهداری کرده یا برای خرید مواد اولیه آن را به جای پول به فروشنده مواد اولیه تحویل دهد. سررسید این اوراق به صورت یک ساله بوده و وظیفه پرداخت مبلغ اسمی در سررسید این اوراق به عهده بانک است. رفع موانع پولی، رونق تولید و هدایت منابع مالی مولد به تامین سرمایه در گردش سالم و پایدار از اهداف انتشار اوراق‌گام است.

ارزش اسمی اوراق گام در واقع ارزش صوری این اوراق است که به آن اطلاق می‌شود. این رقم در زمان انتشار هر برگه در فرابورس تعیین می‌شود که در حال حاضر برای هر برگه اوراق گام مبلغ اسمی برابر با ۱۰۰۰,۰۰۰ ریال و معادل ۱۰۰ هزار تومان است. در واقع پس از کشف قیمت اوراق‌گام، مبلغ اسمی از ارزش هر برگه کسر می‌شود و برگه با قیمت کسر شده معامله می‌شود.

بنگاه‌هایی که برای تامین کالا و مواد اولیه به بانک کشاورزی یا سایر بانک‌ها معرفی می‌شوند، برای فعالیت در بازار سرمایه و تنزیل یا انتقال اوراق در این بازار ملزم به داشتن کد بورسی هستند.

۱. اعتبار سنجی متعهد

به عنوان مثال یک شرکت خودروسازی (شرکت متعهد) که قصد دریافت اوراق گام را دارد، ابتدا باید درخواست خود را به بانک ارسال نماید. بانک در این مرحله نسبت به اعتبار سنجی شرکت درخواست دهنده اقدام می‌کند و میزان سقف اوراق‌گام قابل دریافت شرکت را مشخص می‌کند.

۲. معرفی فروشنده (متقاضی) به بانک عامل

در این مرحله شرکت خودروسازی باید فروشنده محصول مورد نیاز خود (مواد اولیه) را به بانک معرفی کند. به عنوان مثال اگر این شرکت خودروسازی قصد خرید قطعات را داشته باشد و برای تامین مالی خود نیازمند اوراق‌گام باشد، در این مرحله باید شرکت تامین کننده مواد اولیه (فروشنده قطعات) را به بانک معرفی می‌کند.

۳. درخواست صدور اوراق گام توسط متقاضی (تامین کننده مواد اولیه)

در این مرحله شرکت متقاضی (تامین کننده مواد اولیه) در ازای اسناد دریافتی که از شرکت متعهد (خودرو ساز) داشته و آن‌ها را به بانک تحویل خواهد داد، درخواست صدور اوراق گام و واگذاری به بنگاه متقاضی را انجام خواهد داد.

۴. صدور اوراق گام

در این مرحله بانک بر اساس اعتبار سنجی انجام شده، نسبت به صدور اوراق‌گام به نام بانک می‌کند.

معاملات اوراق گام 

این اوراق با سررسیدی یک ساله ارائه می‌شوند که معاملات آن از طریق فرابورس، بورس کالا و سامانه گام انجام می‌شود. پس از صدور اوراق گام، متقاضی چند انتخاب خواهد داشت. متقاضی می‌تواند این اوراق را تا زمان سررسید نگهداری کند و پس از اتمام تاریخ سررسید پول نقد را از بانک دریافت کند. 

در واقع متقاضی می‌تواند برای تسویه خرید مواد اولیه خود، اوراق‌گام دریافتی را به سایر بنگاه‌های تولیدی منتقل کند. این انتقال می‌تواند در سامانه گام و در دو مرحله صورت گیرد.

همچنین در زمان صدور، اوراق گام در فرابورس پذیرش می‌شوند. معاملات اوراق‌گام در فرابورس، در چهارچوب ضوابط فرابورس انجام شده و هر برگه از اوراق به صورت الکترونیک و با ارزش اسمی یک میلیون ریال صادر می‌شود. در واقع راه دیگر معامله اوراق گام، انتقال به صورت بلوکی به سایر بنگاه‌های تولیدی است. آن شرکت‌ها نیز می‌توانند اوراق را نگهداری یا به سایر بنگاه‌های دیگر منتقل کنند. همچنین بنگاه‌های تولیدی می‌توانند این اوراق را به‌صورت رقابتی در سامانه‌های معاملاتی بورسی بفروش برسانند. 

اوراق گام به عنوان یک سند که ضمانت بانک را حامل می‌شود، می‌تواند به‌جای پول نقد در معاملات استفاده شود. برای خرید در بورس کالا نیز واحدهای تولید کننده می‌توانند به جای پرداخت پول، اوراق‌گام را به فروشنده منتقل کنند و کالای مورد نیاز خود را تهیه کنند.