کاهش 10 درصدی نرخ جذب سپرده های وتجارت در سه سال اخیر / کاهش قیمت تمام شده پول از 16.9 درصد در سال 96 به 6.6 درصد در بهمن 99

اقتصاد گردان – محسن شمشیری
نرخ سالانه سود جذب سپرده یا  قیمت پول نیز براساس هزینه های پرداخت شده به سپرده ها معادل 6.64 درصد بوده است و بانک تجارت موفق شده از طریق جذب سپرده های جاری و قرض الحسنه و بدون هزینه و کم هزینه بیشتر نسبت به سپرده های بلندمدت، نه تنها بانک را نسبت به سال های قبل سودآور کند، بلکه عملا به بانکی سودآور و موفق در جذب منابع و پرداخت سپرده ها تبدیل شده است.
وتجارت، با پرداخت 177 هزار میلیارد ریال سود به مانده سپرده های 2908 هزار میلیارد ریالی و همچنین افزایش سهم سپرده های بدون هزینه و کم هزینه به 66 درصد کل سپرده ها، توانسته است نرخ جذب منابع خود را به 6.6 درصد کاهش دهد که نسبت به سال های قبل که بالای 8 تا 10 درصد بوده است، تغییر قابل توجهی داشته است.
از این طریق، بانک تجارت به بانکی سودآور تبدیل شده و به تدریج سود و زیان انباشته بانک را در مسیر سود مثبت قرار خواهد داد.

کاهش 10 درصدی نرخ جذب سپرده های وتجارت در سه سال اخیر

نرخ جذب کل سپرده ها یا نرخ جذب پول در بانک تجارت از 16.9 درصد در اسفند 96 به 14.7 درصد در خرداد 97، و 14.2 درصد در اسفند 97 رسیده و در طول سال 97 معادل 2.7 واحد درصد کاهش داشته است. همچنین در سال 98  به 12.8 درصد در خرداد 98، و 12.3 درصد در اسفند 98 و در سال 98 نیز  در مجموع معادل 1.9 واحد درصد کاهش داشته است. از سوی دیگر تنها در سه ماه نخست سال 99،  معادل 2.2 واحد درصد کاهش داشته و به 10.1 درصد در خرداد 99 کاهش یافته است که نشان دهنده کاهش 4.6- واحد درصدی در سال 98 و 97 است اما تنها در سه ماه نخست سال جاری،  2.2- درصد کاهش از اسفند 98 تا خرداد 99 داشته و در سه ماه اول سال 99  کاهش زیادی را نشان می دهد .  نرخ هزینه پول کل سپرده ها در تیرماه 99 نیز نسبت به پایان سال 98 با کاهش 2.5 واحد درصدی به 9.8 درصد و نرخ هزینه پول سپرده های سرمایه گذاری ریالی در هین مقطع با کاهش 2 واحد درصدی به 14.9 درصد رسیده است.  
کاهش نرخ جذب منابع تا بهمن 99 نیز ادامه یافته و در بهمن 99 نرخ جذب منابع به 6.64 درصد رسیده که کمترین رقم در سال های اخیر است. به عبارت دیگر بانک تجارت در فاصله سال های 96 تا 99 موفق شده نرخ جذب منابع یا قیمت تمام شده پول را به میزان بیش از 10 درصد کاهش دهد و در نتیجه ضمن کاهش قابل توجه هزینه های خود، این بانک را در مسیر سودآوری قرار داده و به بانک سود ده تبدیل کرده است.

اثر کاهش نرخ سود جذب سپرده

مبالغ ریالی نیز نشان می دهد که هزینه سود علی الحساب سال 1398 با نرخ عملکرد 16.9 درصد معادل 165 هزار و 108 میلیارد ریال بوده  است که اگر با نرخ عملکردی 17.8 درصدی سال 1397  پرداخت می شد باید هزینه ای معادل 174 هزار و 73 میلیارد ریال پرداخت می شد. براین اساس سود قبل از کسر مالیات در سال 98 با نرخ 16.9 درصدی جذب یا هزینه پول معادل 2893 میلیارد ریال بوده است. در حالی که اگر با نرخ هزینه پول سال 97 یعنی 17.8 درصدی پرداخت می شد، باید با زیان 6072 میلیارد ریال مواجه می شد.
براین اساس، کاهش نرخ هزینه پول معادل 0.9 واحد درصد در سال 98، عملا منجر به بهبود کاهش هزینه پرداخت سود معادل 8965 میلیارد ریال شده است.  
به عبارت دیگر، کاهش حدود یک واحد درصدی نرخ هزینه پول سپرده های مدت دار در سال 98، منجر به صرفه جویی 9 هزار میلیارد ریالی در هزینه سود علی الحساب و بهبود در سودآوری بانک شد. در سه ماهه ابتدایی سال 99 نیز این روند ادامه یافته و با کاهش 3.4 واحد درصدی هزینه پول سپرده های مدت دار، نسبت به مقطع مشابه سال قبل سودآوری بانک از این محل به میزان 5197 میلیارد ریال بهبود یافته است.
عملکرد سپرده ها و تسهیلات بانک تجارت در 11 ماه نشان می دهد که بانک تجارت از 83 درصد سپرده های خود برای پرداخت تسهیلات استفاده کرده و 17 درصد به عنوان سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی نگه داشته است. از سوی دیگر بیش از 37 درصد سپرده ها بدون هزینه، بیش از 28 درصد کم هزینه با نرخ سود 7 درصدی و درمجموع 66 درصد سپرده ها کم هزینه و بدون هزینه با نرخ سود کمتر از 1 درصد بوده و به 34 درصد سپرده ها که بلندمدت بوده نیز  با نرخ 13.6 درصد سود پرداخت شده است.
قیمت تمام شده پول، یا نرخ سود سالانه جذب منابع و سپرده در مجموع 6.64 درصد بوده که نسبت به سال های قبل کاهش قابل توجهی داشته است.
در مجموع تسهیلات نیز با نرخ 10.32 درصد پرداخت شده و در سال شیوع کرونا، به خاطر کمک به پرداخت خسارت های کرونا، رعایت واحدهای اقتصادی در شرایط رکود و تحریم های اقتصادی و تعطیلی کرونا، کمک به مردم، مسوولیت های اجتماعی موجب شده که نرخ سود تسهیلات بانک تجارت کمک قابل توجهی به اقتصاد کشور در سال سخت 99 باشد.
با این وجود، بانک تجارت با کاهش هزینه های خودو قیمت تمام شده جذب منابع و سپرده ها، توانست نرخ سود ناخالص درآمد تسهیلات را به 2 درصد کل سپرده ها افزایش دهد و بانکی سود آور در سال 99 باشد.

بانک تجارت برای سال 99 محورهای عمده ای را در اهداف و برنامه های خود اعلام کرده است.
حرکت به سمت پیاده سازی بانکداری دیجیتال،
 افزایش سهم بانک از نقدینگی کشور،
 افزایش سهم بانک از مجموع تعهدات شبکه بانکی،
 کاهش مطالبات معوق بانک، ارتقای سطح خدمات بانکداری الکترونیکی، افزایش سطح رضایت مشتریان،
افزایش سطح درآمدهای غیرمشاع نسبت به کل درآمدهای بانک،
افزایش بهره وری و حاشیه سود عملیاتی،
 ارتقای سطح کنترل های داخلی و سلامت مالی،
 توسعه بازار و ایجاد تنوع در اراه خدمات،
 ارتقای سطح عملکرد اعتباری، مولد سازی املاک و سرمایه گذاری ها و پیگیری واگذاری برخی از شرکت ها در بازار سرمایه،
 توسعه و بهینه سازی حوزه فناوری اطلاعات،
ارتقای عملکرد بانک در حوزه بین الملل
افزایش سهم مشتریان خرد در سبد اعتباری بانک در راستای کاهش ریسک و تقویت ابزارهای اعتباری،
استقرار سامانه اطلاعات مدیریت ریسک RMIS
 ارائه الگوی جامع مدیریت ریسک در سطح واحدهای صف با تمرکز بر ریسک اعتباری
پیاده سازی سامانه جامع اعتباری SAB
تسهیلات غیرجاری یا مطالبات معوق، مشکوک الوصول و سوخت شده در بانک تجارت، طی دو سال اخیر کاهش قابل توجهی داشته و با برنامه ریزی هدفمند و تلاش و پیگیری های مستمر کارکنان بانک، نسبت تسهیلات غیرجاری در پایان سال 98 با کاهش 1.8 واحد درصدی نسبت به سال 97، به 8.2 درصد کل مانده تسهیلات بانک تجارت رسیده است. در سه ماه ابتدای سال 99 نیز این نسبت به 7.8 درصد رسیده که این نسبت کمترین میزان طی سنتوات گذشته است. به عبارت دیگر، تنها در سه ماه نخست سال 99، نسبت تسهیلات غیرجاری به میزان 0.4 واحد درصد کاهش داشته که موفقیت بزرگی محسوب می شود.
نسبت تسهیلات غیرجاری از 12.8 درصد در سال 96 به 10 دصد در سال 97 رسیده و در سال 97 به میزان 2.8 واحد کاهش داشته است. در سال 98 نیز به 8.2 درصد رسیده و 1.8 واحد درصد کاهش داشته  و در خرداد 99 نیز به 7.8 درصد رسیده است. به عبارت دیگر در طول دو سال و سه ماه اخیر میزان نسبت تسهیلات غیرجاری معادل 5 واحد درصد کاهش داشته که موفقیت بزرگی برای بانک تجارت در شرایط اقتصادی سال های اخیر محسوب می شود.
از سوی دیگر، نسبت کفایت ذخایر تسهیلات غیرجاری نیز از 59 درصد در سال 97 به 61 درصد در سال 98 رسیده و در یکسال اخیر معادل 2 درصد بهبود داشته است.
این نسبت نشان دهنده احتساب ذخایر در نظر گرفته شده برای پوشش ریسک مطالبات است که این نسبت تا خرداد 99 نیز همچنان حفظ شده است.

رشد بالای تعهدات اعتباری اسنادی

با توجه به خدمات ارائه شده به فعالان صنعت و تجارت در سال 98، مانده تعهدات اعتباری اسنادی ریالی با 44 درصد رشد به حدود 102 هزار میلیارد ریال رسیده است.
این در حالیست که درصد رشد تعهدات اعتباری اسنادی ریالی 5 بانک در اسفند 98 نسبت به اسفند 97 به میزان 30.7 درصد بوده و رشد آن در بانک تجارت با 44 درصد بالاتر از رشد 30 درصدی میانگین 5 بانک بزرگ کشور بوده است.
همچنین تعهدات اعتبارات اسنادی ریالی بانک تجارت در تیرماه 99 نسبت به اسفند 98 نیز رشد 73 درصدی داشته است. در حالی که درصد رشد تعهدات اعتبارات اسنادی ریالی 5 بانک در خرداد 99 نسبت به اسفند 98 معادل 19.8 درصد بوده است.
رقم تعهدات اعتباری اسنادی ریالی بانک تجارت از 70 هزار میلیارد ریال در سال 97 با رشد 44 درصدی به 102 هزار میلیارد ریال در سال 98 و با رشد 42 درصدی در سه ماه اول 99 به 145 هزار میلیارد ریال در خرداد 99 رسیده است.

رشد قابل توجه ضمانت نامه های ریالی

 مانده تعهدات ضمانت نامه های ریالی بانک تجارت با 50 درصد رشد به حدود 290 هزار میلیارد ریال در سال 98 بالغ شد و در تیرماه 99 نسبت به اسفند 98 معادل 21 درصد داشت.
در حالی که درصد رشد ضمانت نامه های ریالی 5 بانک در اسفند 98 نسبت به اسفند 97 معادل 34.7 درصد بوده است و درصد رشد ضمانت نامه های ریالی 5 بانک در خرداد 99 نسبت به اسفند 98 معادل 8.7 درصد بوده است.
به عبارت دیگر در سال 98 رشد ضمانت نامه های ریالی بانک تجارت با 50 درصد بالاتر از رشد 34 درصدی 5 بانک بزرگ بوده و رشد ضمانت نامه های ریالی بانک تجارت در چهارماه اول 99 با 21 درصد بالاتر از رشد ضمانت نامه های 5 بانک با 9 درصد رشد بوده است.
رقم تعهدات ضمانت نامه های ریالی بانک تجارت از 192 هزار میلیارد ریال در سال 97 با رشد 50 درصدی به 290 هزار میلیارد ریال در سال 98 رسیده و با رشد 12 درصدی به 326 هزار میلیارد ریال در خرداد 99 رسیده است.

اقلام ترازنامه ای

مطالبات از دولت نیز از 402 هزار میلیارد ریال در اسفند 97 به 464 هزار میلیارد ریال در اسفند 98 رسیده و رشد 15.3 درصدی داشته و در خرداد 99 به 488 هزار میلیارد ریال رسیده که رشد 5.2 درصدی در سه ماه اول سال جاری داشته است.
از سوی دیگر، جمع دارایی ها از 1918 در سال 97 به 2482 هزار میلیارد ریال در اسفند 98 رسیده و رشد 29.4 درصدی داشته و در خرداد 99 به 2706 هزار میلیارد ریال رسیده و رشد 9 درصدی داشته است.
ترکیب بدهی های بانک تجارت در سال 98 نشان می دهد که سپرده های بانک معادل 1982 هزار میلیارد ریال بوده که رشد 38.7 درصدی داشته و سهم آن از کل بدهی های بانک معادل 84.6 درصد بوده است.  ذخایر، سایر بدهی ها و حساب های پرداختنی معادل 167 هزار میلیارد ریال بوده که 26 درصد رشد داشته و سهم آن معادل 7.2 درصد بوده است. همچنین بدهی بانک تجارت به بانک مرکزی و بانک ها و موسسات اعتباری معادل 115 هزار میلیارد ریال بوده که کاهش 4.3- درصدی داشته و سهم آن ازکل بدهی وتجارت معادل 4.9 درصد بوده است. از سوی دیگر، بدهی بابت پذیرش اعتبارات اسنادی و بروات مدت دار ارزی نیز معادل 78 هزار میلیارد ریال بوده که با کاهش 23- درصدی سهم 3.3 درصدی از کل بدهی های بانک داشته است.
مجموع بدهی های بانک تجارت نیز معادل 2343 هزار میلیارد ریال بوده که رشد 27.4 درصدی نسبت به سال 97 داشته است. ذخایر سایر بدهی ها و حساب های پرداختنی شامل تسهیلات دریافتنی از صندوق توسعه ملی، ذخیره مزایای پایان خدمت و تعهدات بازنشستگی، ذخیره مالیات عملکرد و سایر دارایی ها می باشد.
ترکیب بدهی های بانک تجارت در خرداد 99 نشان می دهد که سپرده های بانک معادل 2231 هزار میلیارد ریال بوده که رشد 12.6 درصدی داشته و سهم آن از کل بدهی های بانک معادل 86.9 درصد بوده است.  ذخایر، سایر بدهی ها و حساب های پرداختنی معادل 168 هزار میلیارد ریال بوده که 0.5 درصد رشد داشته و سهم آن معادل 6.6 درصد بوده است. همچنین بدهی بانک تجارت به بانک مرکزی و بانک ها و موسسات اعتباری معادل 105 هزار میلیارد ریال بوده که کاهش 8.7- درصدی داشته و سهم آن ازکل بدهی وتجارت معادل 4.1 درصد بوده است. از سوی دیگر، بدهی بابت پذیرش اعتبارات اسنادی و بروات مدت دار ارزی نیز معادل 61 هزار میلیارد ریال بوده که با کاهش 21- درصدی سهم 2.4 درصدی از کل بدهی های بانک داشته است.
ترکیب  دارایی ها و مصارف

جمع کل دارایی های بانک تجارت معادل 2482 هزار میلیارد ریال بوده که رشد 29.4 درصدی داشته  است.
تسهیلات اعطایی و مطالبات از دولت مجموعا با 54.1 درصد، بیشترین سهم از مصارف را به خود اختصاص داده است. شایان ذکر است در پایان سال 98 حجم دارایی های ثابت بانک با کاهش 7 درصدی همراه بوده است.
تسهیلات اعطایی در سال 98 معادل 879 هزار میلیارد ریال بوده که نزدیک به 28 درصد رشد داشته و سهم آن بیش از 35 درصد کل دارایی های بانک بوده است.
مطالبات از دولت نیز 464 هزار میلیارد ریال است که با رشد 15 درصدی سهم نزدیک به 19 درصدی از کل دارایی ها داشته است. از سوی دیگر، موجودی نقد، مطالبات از بانک مرکزی و بانک ها معادل 379 هزار میلیارد ریال است که با رشد 108 درصدی سهم بیش از 15 درصدی از دارایی ها داشته است.
همچنین دارایی های ثابت وتجارت معادل 145 هزار میلیارد ریال بوده که با رشد بیش از 7 درصد نزدیک به 6 درصد دارایی های بانک را تشکیل می دهد.
سرمایه گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار نیز با 123 هزار میلیارد ریال است که رشد منفی 5- درصدی داشته و معادل 5 درصد کل دارایی های بانک را تشکیل می دهد.
بدهکاران اعتبارات اسنادی و بروات مدت دار ارزی نیز معادل 7 هزار میلیارد ریال بوده که رشد منفی 23- داشته و سهم آن از کل دارایی ها بانک 3 درصد بوده است.
همچنین حساب های دریافتنی 160 هزار میلیارد ریال از داریی های بانک تجارت را تشکیل می دهد که رشد 86 درصدی داشته و سهم آن از کل دارایی ها بیش از 6 درصد است.
از سوی دیگر، سایر دارایی های بانک تجارت معادل 250 هزار میلیارد ریال است که با رشد 47 درصدی مواجه بوده و سهم آن از کل دارایی ها معادل 10 درصد است. سایر دارایی ها  شامل سپرده قانونی، مطالبات از شرکت های فرعی و وابسته، وثایق تملیکی و دیگر دارایی ها می باشد.
وضعیت سهامداران بانک تجارت نشان می دهد که 85.48 درصد سهام را  حقوقی ها و نزدیک به 15 درصد را حقیقی ها تشکیل می دهد
ترکیب سهامداران بانک در 29 اسفند 98 شامل 757 سهامدار حقوقی و 132 هزار و 405 سهامدار حقیقی است. سهامداران عمده را 30 شرکت سرمایه گذاری استانی سهام عدالت با مالکیت 40 درصد، دولت با مالکیت 17 درصد، و شرکت سرمایه گذاری صبا تامین با مالکیت 8.96 درصد، صندوق سرمایه گذاری بازارگردانی تجارت ایرانیان اعتماد با 6.2 درصد، سازمان خصوصی سازی به وکالت سهام ترجیحی پرسنل 5 درصد، شرکت توسعه معادن جنوب 1.75 درصد، سایر سهامداران حقوقی 6.57 درصد، سهامداران حقیقی 14.52 درصد تشکیل می دهد که  با بیش از 223 میلیارد و 926 میلیون و 127 هزار سهم به مبلغ 22 هزار و 392 میلیارد و 612 میلیون و 700 هزار تومان سرمایه بانک تجارت را در اختیار دارند.