عضو کمیسیون اقتصادی: جهش نرخ ارز معلول سیاستگذاریهای غلط دولت بوده است

خبراقتصادی – محسن شمشیری
رییس کل بانک مرکزی یادآور شد: بازار ارز، یک بازار حساس و تخصصی است . در اولین جلسه حضور در هیئت دولت قبل از انتصاب ودر اولین جملات خود از آقای رئیس جمهور و اعضای محترم دولت درخواست کردم که، اگر به انتصاب اینجانب رأی میدهند، با این شرط همراه باشد که در خصوص مسائل ارزی، اعلام سیاست ها را به بانک مرکزی واگذار کنند و قطعاً این بهترین کمک مسؤلین محترم به بانک مرکزی و نیز ثبات در بازار های پول وارز است.
وی افزود: نرخ ارز باید توسط سازوکار بازار و مستقل از سیاستهای مالی و بودجه ای تعیین شود و انتظار دارد که با تصحیح انتظارات و تخیله اثر شوکهای سیاسی، نرخ ارز درمسیر اصلاح توسط ساز و کار بازار قرار گیرد.
عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی گفت: از نیمه سال 97، بانک مرکزی سیاست ارزی خود را، بر مبنای صیانت از ذخایر خود و همزمان تامین منابع لازم برای واردات کالاهای اساسی و دارو قرارداد.
وی ادامه داد: در دوسال گذشته، این سیاست نشان داد که با موفقیت کشور را از میانه بزرگترین جنگ اقتصادی تاریخ به سلامت عبورداد. در این میان، فشار زیادی، از ناحیه تحریم های ظالمانه و غیرانسانی بر مردم عزیزمان وارد شد، اما اینکه، بدون سیاستهای بانک مرکزی در این دوره، چه سرنوشتی در انتظار متغیرهای اصلی اقتصاد مانند نرخ ارز و تورم بود قابل تصور نیست.
همتی با اشاره به اینکه بانک مرکزی همچنان اعتقاد راسخ دارد، نرخ ارز باید توسط سازوکار بازار  و مستقل از سیاستهای مالی و بودجه ای تعیین شود و انتظار دارد که با تصحیح انتظارات و تخیله اثر شوکهای سیاسی، نرخ ارز درمسیر اصلاح توسط ساز و کار بازار قرار گیرد، افزود: بارها گفته ام، تقویت ارزش پول ملی، مهمترین دغدغه بانک مرکزی است و تا به حال نیز تمام تلاش خود را علیرغم برخی مرارتها، بکار بردم تا نیازهای بودجه ای دولت نتواند در این مسیر خدشه زیادی وارد کند.

عضو کمیسیون اقتصادی با بیان اینکه، جهش نرخ ارز از ۳۵۰۰ به ۲۵ هزار تومان، معلول سیاستگذاریهای غلط دولت بود، گفت: فرض پایان تحریمها در دولت بایدن فرض خوش بینانه ای است.
مجتبی توانگر با اشاره به نقل قولی از یکی از مسئولان ارشد دولتی  با این مضمون که «از نظر اقتصادی نرخ ارز ایران 25 یا 27 هزار تومان نیست، ما این کار را کردیم! تا بتوانیم اقتصاد کشور را اداره کنیم.» چیست، گفت البته وی بعد از درج این خبر توضیحاتی ارائه کرد که منظورشان چنین نبوده ولی مسئله مهم این است که اگر نیت افزایش نرخ ارز را هم نداشته اند در عمل چنین کرده اند. ما واقعا دستگاه نیت سنج نداریم که ببینیم دولت درباره نرخ ارز چه نیتی داشته است ولی می‌دانیم که جهش نرخ ارز از 3500 به 25 هزار تومان، معلول سیاستگذاری های غلطی بود که توسط دولت انجام شد.

عضو کمیسیون اقتصادی در پاسخ به این سوال که  سیاستگذاریهای غلط که موجب جهش نرخ ارز شد چیست؟گفت: تداوم وابستگی بودجه به نفت، راهکارهای غلط در مواجهه با افزایش نرخ ارز از طریق تزریق گسترده ارز با نرخ 4200 برای همه مصارف در ماه های نخست سال 97 و حراج ذخایر طلای بانک مرکزی، موجب شد تا به سرعت دست بانک مرکزی برای مدیریت بازار خالی شود.

توانگر در مواجهه با این سوال که اکنون که دولت وعده پایان جنگ اقتصادی و رفع تحریم ها را می دهد، آیا واقعا می شود دلار را کاهش داد؟ گفت: همان طور که در سوال شما مطرح بود، فعلا با خوش بینی وعده پایان جنگ اقتصادی و پایان تحریم ها را می دهند و شخص خود آقای رئیس جمهور هم بر همین مبنا وعده دلار 15 هزار تومانی را داده است ولی در عمل اتفاقاتی که افتاده است، گره خوردن بیشتر بازار ارز به مسائل بیرونی است. علاوه بر این فرض پایان تحریمها در دولت بایدن فرض خوش بینانه ای است. البته مجلس با تصویب قانون "اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران" سعی کرده است تا با فشار به طرف مقابل آنها را وادار به دادن امتیازات و رفع واقعی تحریم ها کند ولی در عمل تا زمانی که دولت بازار ارز را چنین خوش بینانه به وعده های دولت جدید آمریکا گره می زند و رئیس جمهور دلخوش به رفع تحریم ها وعده دلار 15 هزار تومانی می دهد، اتفاق خاصی در بازار ارز نخواهد افتاد. اینجا دیگر مهم نیست که آقای واعظی گفته است که دولت ارز را گران کرده یا ارز خودش گران شده است، مهم سیاست هایی است که در عمل موجب افزایش نرخ ارز می شود.

برخی کارشناسان نیز در این زمینه اعلام کردند که واعظی درحالی اعتراف کرده دلار ۲۵ یا ۲۷ هزار تومانی، کار دولت بوده تا کشور را اداره کنند که به لطف این سیاست‌شان مردم نه تنها در تأمین هزینه‌های زندگی به مشکل خوردند، حتی برای تأمین اقلام ضروری زندگی‌ هم مجبور به حضور در صف‌های طولانی مرغ و روغن شدند از سوی دیگر، عده ای از دولتمردان گفته اند که دولت به دنبال افزایش نرخ ارز نیست و از گران شدن دلار سود نمی برد. بر این اساس، اگر دولت از گران فروشی ارز در بازار سود نمی برد، پس به این معناست که صادر کنندگان و صاحبان درآمد ارزی که دلار را در بازار گران فروخته اند سود برده اند و شرکت های بزرگ دولتی و شبه دولتی در کشور که صادرات فراوان دارند و درآمد ارزی فراوان داشته اند سود برده اند.
به گزارش تسنیم، حسن روحانی رئیس‌جمهور در جلسه روز چهارشنبه 6 اسفند هیئت دولت، گفت: حق نداریم با استفاده از تریبون خود با اعصاب مردم بازی کنیم.
این جمله البته از همان ابتدا با واکنش های متعددی همراه شد که اهم آنها به سیاست‌های اقتصادی و غیراقتصادی دولت در سال‌های اخیر مربوط می شد که اتفاقا دولت خیلی هم شدید با اعصاب مردم بازی کرده بود و نمونه بارز آن گرانی یک شبه بنزین و اعلام بی خبری رئیس جمهور بود!
اما به فاصله یکی دو روز از این سخنان تاریخی رئیس جمهور محترم، محمود واعظی رئیس دفتر ایشان طی سخنانی در آیین تجلیل از صادرکنندگان نمونه استان اصفهان نه تنها گفته های حسن روحانی مبنی بر بازی با اعصاب مردم را نقض کرد بلکه صراحتاً اعتراف کرد که در روزهایی که مردم منتظر اقدام عملی دولت برای کاهش قیمت دلار و ... بودند، دولت خودش نرخ دلار را در کانال 25 تا 27 هزار تومان نگه داشته بود که بتواند کشور را اداره کند!
واعظی با تاکید بر اینکه از نظر اقتصادی نرخ ارز ایران 25 یا 27 هزار تومان نیست، گفت: ما این کار را کردیم تا بتوانیم اقتصاد کشور را اداره کنیم تا امروز دشمنان بگویند که فشار حداکثری شکست خورده و آنها به دنبال حل مسائل هستند و امروز ایران از موضع قدرت است.
اعلام این سخنان از سوی رئیس دفتر رئیس جمهور با واکنش های منفی متعددی همراه شد و حتی رئیس کل بانک مرکزی هم در پیامی به تندی پاسخ او را داد و تأکید کرد که در اولین جلسه حضور در هیات دولت قبل از انتصاب و در اولین جملات خود از آقای رئیس جمهور و اعضای محترم دولت درخواست کردم که، اگر به انتصاب اینجانب رأی می‌دهند، با این شرط همراه باشد که در خصوص مسائل ارزی، اعلام سیاست‌ها را به بانک مرکزی واگذار کنند و قطعاً این بهترین کمک مسؤلین محترم به بانک مرکزی و نیز ثبات در بازارهای پول و ارز است.
نکته مهم در حواشی اخیر ایجاد شده توسط واعظی این بود که جمله تاریخی فعالان بازار ارز مبنی براینکه "کار خودشان است" با مهر تأییدی همراه شد آنهم درحالی که همواره دولت در تلاش برای تکذیب این ادعا بود. زمانی که دلار در بازار به شدت مسیر صعودی را طی می کرد و در نقطه ای به 32 هزار تومان هم رسید، بسیاری اعلام کردند که این گرانی ها کار خود دولت است و دولت ها همیشه برای جبران کسری بودجه‌شان در بازار ارز دستکاری می کنند.
اما دولت محترم با جدیت این ادعا را تکذیب می کرد و می گفت از همه توانمان برای مدیریت بازار ارز و کاهش نرخ دلار استفاده می کنیم! هرچند فعالان اقتصادی و کارشناسان ارزی همواره گفته اند که سود اصلی گرانی ارز به جیب دولت می رود و در این شکی نیست اما اینکه در روزهایی که مردم از افزایش قیمت ارز با فشار زیادی رو به رو شده و حتی در تأمین معاش‌شان به مشکل خورده‌اند، دولت اعتراف کند که خودش دلار را در این قیمت نگه داشته تا کشور را اداره کند، نه تنها بازی با اعصاب مردم است بلکه ظلم بزرگی به مردمی است که به لطف سیاست های اقتصادی دولت مجبورند در روزهای کرونایی برای تأمین حداقل های زندگی ساعات طولانی در صف خرید مرغ و روغن بایستند تا شاید از سهمیه دولتی بهره مند شوند.
به لطف سیاست دولت و روش ابداعی‌شان برای کاهش فشار حداکثری و اداره کشور، مردم روزهایی را سپری می کنند که نه تنها خریدهای غیرضروری را حذف کرده اند بلکه برای تأمین هزینه خریدهای ضروری هم به مشکل اساسی خورده اند و اتفاقا امیدشان به دولت و مجلس است تا گره ای از مشکلاتشان باز کنند.
ولی مسئولان دولتی که این روزها بیشتر از قبل درگیر دعواهای سیاسی هستند نه تنها کاری برای رفع افتضاح پیش آمده در بازار کالاهای اساسی و ... انجام نمیدهند بلکه در مقام دفاع از عملکردشان ایستاده و ادعا می کنند که کاری کرده اند که مردم در هیچ صفی نمانند و فشارها را حس نکنند.
بهتر است مروری داشته باشیم که در پی افزایش قیمت ارز و ثبت کانال های نزدیک 30 هزار تومان برای نرخ دلار، بسیاری از کالاها از سفرهای مردم پرکشیده اند که مهمترین آن گوشت و مرغ است! افزایش سرسام آور قیمت کالاهای اساسی و میوه درحالی است که دولت مدعی است مشکلی وجود ندارد و همه چیز تحت کنترل است و کمبودی هم نداریم! با این حال اما حداقل در یک سال گذشته روغن جامد در شهرهای مختلف به کالایی نایاب تبدیل شده که قیمت آنهم به لطف نظارت دولت به نرخ های نجومی‌ای رسیده است!
نه تنها مشکل روغن جامد در یکسال گذشته حل نشد، بلکه حداقل از یکی دو ماه قبل دیگر مردم نمی توانند روغن های مایع را نیز از فروشگاه ها خریداری کنند، چراکه طبق اعلام مسئولان فروشگاه های مختلف توزیع روغن خیلی کم شده و اگر هم سهمیه به فروشگاه برسد به هر کارت ملی یک روغن بیشتر داده نمی شود.
در بازار مرغ هم که افتضاح مدیریتی حداقل در یکسال گذشته وجود داشته و موجب شده تا قیمت مرغ زیر سایه نظارت ستاد تنظیم بازار به بیش از 30 هزار تومان برسد! و مردم به ناچار در صف های طولانی فروش مرغ دولتی بایستند!
این وضعیت در بازار گوشت، لبنیات،‌ تخم مرغ، میوه و سبزی جات و ... هم وجود دارد و نکته مهم اینجاست که تمام متولیان این بازارها علت گرانی ها را گرانی ارز می دانند و می گویند با گران شدن قیمت دلار بازار تمام کالاها بهم ریخته است.
البته که دولت محترم هم میداند که گرانی دلار به معنی گرانی تمام کالاها و خدمات است ولی حتماً پوشش کسری بودجه از محل نرخ ارز اثرات مثبتی را برای دولت داشته که ترجیح داده در جنگ اقتصادی بازهم از جیب مردم برای تأمین هزینه های خود استفاده کند و حتماً محل دیگری برای جبران کسری بودجه غیر از دلار و جیب مردم وجود نداشته است.