بانك هاي مركزي جهان به دنبال كنترل رمز ارزها در چارچوب اقتصاد ملي

خبراقتصادي  – محسن شمشيري
 دکتر عبدالناصر همتی، رییس کل بانک‌ مرکزی در خصوص «رمز پول بانک مرکزی» اعلام كرد: درسال های اخیر مباحث متعددی درباره نسبت بانک های مرکزی و رمز ارزها و رمز پول ها در جهان مطرح شده است. خصوصا نحوه تنظیم گری رمز ارزها و نسبت آنها با سیاست گذاری پولی و ارزی از مباحث پرچالش این حوزه است.
 طی دو سال گذشته، تشکیل جلسات بررسی و قاعده گذاری در بالاترین سطوح سیاست گذاری های اقتصادی جهان در باره رمز ارزها بارها تکرار شده است و الگوی مواجهه با این پدیده، با اهداف متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است.  از جمله اهداف بانک های مرکزی مختلف، افزایش کنترل درخصوص انتقال اعتبار، بین المللی کردن ارز ملی و حتی تغییر در معماری سیستم پولی است.
 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم با بررسی این روند جدید جهانی و متمرکز شدن بر الگوهای مختلف، در پی انتخاب بهترین راهبرد ممکن در این حوزه است و ویرایش اولیه سند جامع رمز پول را تهیه کرده است. از همکارانم در ادارات ذیربط بانک مرکزی خواسته ام بر اساس اقدامات انجام گرفته، مقررات انتشار رمز پول بانک مرکزی را بررسی کرده و جهت تصمیم گیری ارائه نمایند تا امکان استفاده از نتایج آن در سیاست گذاری پولی فراهم آید.

علاوه بر بانك مركزي ايران، ساير بانك هاي مركزي جهان و مقامات پولي كشورها نيز نسبت به ظهور پديده جديد رمز ارزها و پول هاي ديجيتال واكنش نشان داده اند. عده اي از مسوولان بانك هاي جهان و بانك هاي مركزي، در عين حال كه ناگزير به پذيرش رمز ارزها هستند و نمي توانند از حضور آن در اقتصاد جهان، منطقه و داخل كشورها جلوگيري كنند، به دنبال راهكارهايي هستند كه قدرت حاكميتي و اقتدار نظام هاي سياسي تضعيف نشود و و سازمان هاي مالياتي و نظارتي دولت ها بتوانند همچنان بر تجارت و بازارهاي مختلف نظارت كنند، بابت گردش مالي شركت ها، صادرات و واردات تعرفه وضع كنند، ماليات و عوارض بگيرند و تعادل در بازار ايجاد كنند و قادر به تنظيم بازارها باشند.
رئیس بانک مرکزی روسیه در گزارش ماه اکتبر خود اعلام کرد این بانک بازخوردهای مفصلی از جامعه بانکداری کشور دریافت کرده است. در این گزارش، روبل دیجیتال به عنوان شکل جدیدی از ارز ملی معرفی شده است. طبق گفته نابیولینا، بانک‌های روسیه یک مدل دو مرحله‌ای از روبل دیجیتال را پشتیبانی می‌کنند که به این بانک‌ها اجازه می‌دهد کیف پول دیجیتال برای مشتریان خود در پلتفرم بانک مرکزی باز کنند.
دولت هند قصد دارد طبق لایحه‌ای ارزهای مجازی خصوصی مثل بیت کوین را ممنوع کرده و یک ارز مجازی ملی راه‌اندازی کند.  این لایحه با عنوان «ارز مجازی و قانون ارز دیجیتال رسمی» زیرساخت‌های ایجاد یک ارز دیجیتال رسمی را توسط بانک رزرو هند ایجاد می‌کند.
در آمريكا، بريتانيا، چين، ژاپن و... نيز همه دولت ها و بانك هاي مركزي، ضمن تاكيد بر ساماندهي رمز ارزها اعلام كرده اند كه رمز ارز را پذيرفته اند و به دنبال طراحي آن هستند تا رمز ارز خود را داشته باشند.
در نتيجه دولت ها و بانك هاي مركزي جهان، همگي پذيرفته اند كه رمز ارز خواهد آمد و چاره اي جز پذيرش آن نيست اما براي حفظ اقتدار نظام هاي سياسي و نقش دولت ها، بايد بر بازار پول به عنوان يكي از مهمترين اختراعات بشر،  كنترل داشته باشند. اگر رمز ارزها عملا به ابزاري براي تهاتر كالاها تبديل شود، در آن صورت نقش دولت ها تضعيف شده و نمي توانند بر بازارها نظارت كنند، قانون وضع كنند و اقتصاد و تجارت را كنترل نمايند. لذا رمز ارزها بايد به نوعي به پول ملي اتكا داشته باشد و قابل رديابي باشد و ميزان گردش آن در خريدها و تجارت مشخص شود تا شركت ها ماليات بدهند، اقتصاد شفاف باشد و به پولشويي تبديل نشود.
در عين حال خوب درك كرده اند كه اگر كوتاهي كنند و به موقع وارد عمل نشوند، بسياري از واردات، صادرات، تجارت داخلي و معاملات سياه و خاكستري با رمز ارز انجام شده و شركت ها و افراد بدون پول ملي تجارت خواهند كرد و ماليات نخواهند داد و قابل كنترل نخواهد بود.
از اين رو ضمن پذيرش قواعد اقتصاد و بازارهاي مالي، بايد رمز ارزهايي تعريف شوند كه نياز بشر در دوران انفجار اطلاعات و دنياي فناوري را پاسخ گو باشد.
براين اساس، عده اي از مسوولان بانكي نيز  نگران خارج شدن اختيارات و قدرت حاكميتي خود در حوزه بازار پول و ارز و موسسات مالي و روابط خارجي هستند. زيرا دولت ها عملا بسياري از كسب وكارها و تجارت سود آور را زير نظر خود گرفته اند و اگر رمز ارزها خارج از كنترل دولت ها باشد عملا اختيارات و نفوذ دولت ها در تجارت خارجي نيز تضعيف مي شود و نمي توانند  با كشورهاي ديگر چانه زني كنند و نفوذ سياسي و نظامي و فرهنگي و اقتصادي را حفظ كنند.
در نتيجه دولت ها و بانك هاي مركزي بسياري از كشورها از جمله روسيه، چين، هند و حتي آمريكا به دنبال آن هستند تا رمز ارزها به نوعي مرتبط با واحد پول ملي آنها باشد و مثلا روبل ديجيتال مرتبط با روبل روسيه باشد. يا در هندوستان پول ديجيتال و رمز ارز به نوعي مرتبط با دولت هند باشد و ارزش، مقدار و حجم و گردش آن در اختيار دولت هند باشد. در چين و ساير كشورها نيز به همين شكل است.
اين موضوع البته مورد توجه بسياري از فعالان بازار بيت كوين و ساير رمز ارزها نيز  قرار گرفته است زيرا مشكلات بيت كوين، نوسان قيمت شديد آن، استفاده از كيف پول الكترونيكي خاص، استفاده از رمز پيچيده براي استفاده از ذخاير و پس انداز آنها موجب شده كه بسياري از افراد ريسك گريز به سمت بيت كوين و ساير رمز ارزها نروند.
اما اگر رمز ارزها به نوعي با واحد پول ملي مرتبط باشد نه تنها به شفافيت و تجارت قانوني منجر خواهد شد بلكه نوسان آن نيز محدود خواهد شد.
در عين حال برخي كشورها و شركت ها به دنبال آن هستند تا رمز ارزها جايگزين دلار و پول هاي معتبر ديگر شود تا شايد سلطه دلار را كاهش دهد و به جاي سهم 66 درصدي دلار در تجارت و ذخاير ارزي جهان، پول هاي ديگري جايگزين شود كه همه آن را قبول داشته باشند.
اگرچه قبل از جنگ جهاني اول، عمدتا طلا نقش عمده در برابري پول ها و اتكاي ذخاير را در تجارت جهاني بازي مي كرد اما پس از آن به تدريج دلار جايگزين شد و همه كشورها براي حفظ امنيت تجارت، به سلطه نظامي و سياسي و قدرت اقتصادي آمريكا توجه كرده و دلار را به عنوان تكيه گاه ارزش گذاري و نرخ برابري و ذخاير ارزي انتخاب كردند و هيچگاه نتوانستند نقش دلار را كمتر كنند. حتي ايجاد سبد اس دي آر نيز نتوانست دلار را حذف كند و سالهاست كه هر روز نرخ دلار مبناي ارزش گذاري ساير ارزها، قيمت طلا، قيمت نفت و ساير كالاها شده است.
اكنون برخي معتقدند كه با ديجيتالي شدن و رشد فناوري ها بتوان پول ديجيتال را جهان روا كرد و نقش دلار را كمتر كرد. اما نوسان بيت كوين در يكسال اخير تا 50 هزار دلار نشان داد كه پول ديجيتال نيز با دلار سنجيده مي شود و نمي توان جايگاه محكمي از نظر ارزش  و ثبات در تجارت محسوب شود و لذا بازهم دلار مبنا خواهد بود.
به عبارت ديگر، پول حاكم بر اقتصاد جهان و جهان روا بودن يك پول يا رمز ارز بايد متناسب با قدرت نظامي، سياسي، بين المللي، توان فناوري و اقتصادي خالق و عرضه كننده  آن پول باشد. حتي شركت تسلا و ثروتمندترين فرد در دنيا يعني آقاي ماسك مدير تسلا نيز نمي تواند بيت كوين را به پول برتر در تجارت تبديل نمايد. زيرا قدرت تسلا و آقاي ماسك يك قدرت فناوري و تجاري است و قدرت سياسي، حاكميتي، سابقه تاريخي، توان نظامي و توان تصميم گيري در اوضاع تجاري و سياسي را ندارد.
براين اساس در آينده پول هاي ديجيتال كه مرتبط با پول هاي ملي باشند مي توانند متناسب با قدرت سياسي و اقتصادي و نظامي كشورهاي جهان، نقش  و اثرگذاري در تجارت داشته باشند و ساير ارزها كه پشتوانه هاي سياسي و اقتصادي ندارند، تنها بخشي از بازار را تحت تاثير قرار مي دهند. امروز اگر ارزش بازار بيت كوين به 900 ميليارد دلار رسيده نشان مي دهد كه بازار خلاء  و ظرفيت پذيرش پول هاي جديد را دارد اما همچنان فاصله بسياري با ميزان دلارهاي موجود در اقتصاد جهان دارد.
در حال حاضر، از كل دلارهاي موجود در جهان 92 درصد ديجيتال و حواله و 8 درصد به صورت نقد و اسكناس و سكه است.
 تعداد اسكناس هاي 100 دلاري در جهان 1500 ميليارد دلار است كه 80 درصد آن خارج از آمريكاست. و  تعداد دلارهاي ديجيتال 17 هزار ميليارد دلار است كه البته بايد آمار 3 تريليون دلار پول چاپ شده در دوره كرونا نيز اضافه شود. به عبارت ديگر، دلارهاي موجود در جهان حداقل 22 هزار ميليارد دلار است كه اين رقم 25 برابر ارزش بيت كوين است. از سوي ديگر، بسياري از تجارت ها، كشورها و بازرگانان همچنان علاقه مند هستند كه از دلار در مبادلات استفاده كنند كه در برابر نوسانات قيمت نفت وطلا، جنگ، و ساير حوادث و بحران هاي مالي از مقاومت بيشتري برخوردار است اما رمز ارزها در برابر نوسانات و تحولات نمي توانند مقاومت دلار را داشته باشند و نوسان كمتر از دلار داشته باشند.
براين اساس، فعالان اقتصادي، بانك هاي مركزي و دولت ها و افراد دريافته اند كه پول ديجيتال و رمز ارزها بايد متصل به پول ملي و قدرت اقتصادي يك كشور، وضعيت حاكميت و اقتدار دولت ها باشد تا بتواند پايداري و مقاومت لازم در برابر نوسان ها را داشته باشد. از اين رو به نظر مي رسد كه رمز ارزهايي كه بتوانند به نوعي خود را با پشتيباني دلار همراه سازند، از نفوذ بيشتري برخوردار خواهند شد و شايد به همين دليل است كه بيت كوين با حمايت تسلا  اكنون به محبوب ترين رمز ارز تبديل شده است.