همتی: دولت تصمیمی برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی ندارد

خبراقتصادی -  عبدالناصر همتی در گفت‌وگو با تسنیم درخصوص تصمیم دولت در مورد ارز 4200 تومانی در اصلاحیه بودجه 1400، اظهار داشت: درخصوص بودجه حتما مسئولین محترم سازمان برنامه و بودجه اطلاعات لازم را منتشر می کنند ولی درحدی که بنده درجریان هستم نکات اصلی و کلیدی لایحه بودجه در چارچوب لایحه قبلی امروز با حضور و مشارکت تیم اقتصادی دولت بررسی شد.وی درباره جمع بندی نهایی بودجه 1400 در دولت، گفت: بنظرم  بزودی لایحه بودجه در دولت نهایی بشود.
به گفته رئیس کل بانک مرکزی، تصمیمی برای تغییر ارز 4200 دارو و کالاهای اساسی، در اصلاحیه لایحه بودجه 1400 توسط دولت اتخاذ نشده است.
لایحه بودجه 1400 که آذرماه به مجلس رفته بود، بعد از تصویب در کمیسیون تلفیق و اعمال برخی تغییرات اساسی از جمله حذف دلار 4200 تومانی، در صحن علنی مجلس رد شد.بعد از رد کلیات لایحه بودجه در صحن علنی مجلس، دولت موظف شد تا در اسرع وقت اصلاحیه های لازم را در لایحه بودجه اعمال کند و مجدداً بودجه 1400 را تقدیم مجلس کند.از مهمترین اختلافات دولت و مجلس در خصوص بودجه 1400، حذف ارز 4200 تومانی دارو و کالاهای اساسی بود، مجلسی ها ادامه پرداخت این نوع ارز را باعث افزایش رانت  و فساد می دانند و دولت معتقد است الان زمان حذف یکباره ارز 4200 تومانی نیست چراکه اثر مستقیم در قیمت سایر کالاها خواهد داشت.

اهداف انتخاباتی  پُشت ماجرای ارز ۴۲۰۰

اما موافقان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی معتقدند، دولت پشت ماجرای دلار ۴۲۰۰ اهداف انتخاباتی را دنبال می‌کند. رانت دلار دولتی نهاده‌های دامی هم که فقط در یک سال ۳۴هزار میلیارد تومان بود، به جیب ذی‌نفعان داخلی و کشاورزان خارجی رفته است.
صادق خلیلیان وزیر سابق جهاد کشاورزی که تجربه آزادسازی یارانه‌های نقدی در زمان وزارت وی وجود داشت گفت: تعیین نرخ ارز یکی از فرعیات بودجه است؛ هرساله نرخ ارز مرجعی برای محاسبات بودجه لحاظ می شود و علت آن نیز وابستگی بودجه به درآمد های نفتی است؛ باید پیش بینی شود چه میزان نفت با چه قیمت و با چه نرخ دلار به ریال وارد بودجه می‌شود.  این نرخ ها اثر عملیاتی خارج از بودجه ندارد و مربوط به محاسبات بودجه است زیرا نرخ ارز در بازار تعیین می شود.
این نرخ در بودجه امسال 8800 تومان است و دولت آن را 11 هزار و 500 تومان برای سال آینده پیشنهاد داده است اما وقتی وارد محاسبات بودجه می شویم مشخص می شود در محاسبات پنهانی بودجه نرخ ارز همان 17500 و 4200 تومانی برای کالاهای اساسی  است. در حال حاضر بانک مرکزی دلار های ناشی از فروش نفت و گاز را با قیمت آزاد در بازار به فروش می رساند و تنها بخشی از آن را به قیمت 4200 تومانی در اختیار واردات کالاهای اساسی قرار می‌دهد .
دولت خود قصد آن را ندارد که ارز 4200 به واردات کالاهای اساسی بدهد بلکه می خواهد اختیار حذف ارز کالاهای اساسی در اختیار بگیرد تا با افزایش 3 تا 4 برابری یارانه های نقدی آن را  به مردم پرداخت کند.
به نظر می رسد دولت به دنبال اهداف سیاسی پنهانی در بودجه است که کمیسیون تلفیق با اصلاحاتی که انجام داده است لایه های پنهان بودجه را شفاف کرده است و ردیف های بودجه ای که دولت برای آنها عدد یک گذاشته بود مجلس عدد واقعی گذاشته است که در واقع ما به التفاوت ارز 4200 تومانی با قیمتی است که در بازار به فروش می رسد .
حذف ارز 4200 از اهداف دولت است تا به شکل ابزاری بتواند از آن برای انتخابات بهره برداری کند و با فروش آزاد آن یارانه‌ نقدی را  4 برابر کند.در آذر ماه نیز دولت به هر نفر 100 هزار تومان پول داد که بخشی از آن مربوط به حذف ارز 4200 تومانی از کالاهای اساسی بود که که دولت ارز آن را در بازار آزاد برای تامین این نقدینگی فروخته بود.کشور باید بر اساس سند بودجه و چهار چوب برنامه ریزی شده هدایت شود اگر می خواهیم ارز 4200 تومانی را به واردات برخی از کالاهای اختصاص یابد، باید شفاف باشد.
خلیلیان افزود : مردم در حال حاضر تخم مرغ را چند می خرند ،هر عدد تخم مرغ  2 هزار تومان فروخته می شود که در واقع این قیمت با ارز 40 هزار تومانی مطابقت می‌کند؛ نباید گول ذینفعان  ارز 4200 تومانی را  خورد. قیمت مرغ نیز به بالای 30 هزار تومان رفت.
در حالیکه نهاده با قیمت مصوب وارد می شود نرخ  مرغ  به بالای 30 هزار تومان رفت، بنابراین هدف گذاری ها برای ارز دولتی محقق نشده و دولت باید در این زمینه پاسخگو باشد که این ارزها کجا رفته است. در حال حاضر نیز 6 هزار قلم کالا در کشور با ارز آزاد داد و ستد می شود و تعدادی محدودی از کالاهای اساسی به این شکل ارز 4200 تومانی می گیرند.
 شش هزار قلم کالا از جمله 90 درصد مواد غذایی با نرخ ارز نیمایی در حال داد و ستد است؛ بخش عمده ای از ارز 4200 تومانی  به هدف مورد نظر اثابت نکرده است و به دست مردم نمی رسد، حال  اینکه عده ای اصرار دارند ارز 4200 تومانی باشد ناشی از نگاه ساده به موضوع است یا اینکه از ذینفعان ارز دولتی هستند. آیا پایه ثبات اقتصادی ایران و معیشت مردم با این اقتدار به دان مرغ بند است؟
ارز حمایتی دیگر وجود ندارد  صد میلیارد دلار حجم داد و ستد است و می خواهیم تنها پنج قلم کالا را تغییر دهیم و به سراغ کالایی می رویم که دارای وضعیت  عرضه و تقاضا هستند.کمیسیون تلفیق محاسبه کرده است که 90 درصد این ارز هدر می رود؛ چند قلم کالا که قرار بوده افزایش قیمت نداشته باشد نیز به هدف خود نرسیده است و  این ارز قابل حمایت نیست و نباید اصراری برای دادن ارز به رانتخواران داشته باشیم.
می تواین شکل دیگری از این حمایت را داشته باشیم که تجربه آن را سال 90 داشتیم و مابه التفاوت را به مردم دادیم و اکنون نیز می شود این ما به التفاوت قیمت ارز دولتی با نیمایی را به صورت ریالی به عنوان کمک معیشت برای مردم  و حمایت از تولید داد.
خلیلیان گفت: حرف من آن است که در حال حاضر بخش زیادی از محصولاتی که از همین نهاده های دولتی استفاده می کنند، آزاد است. این ماده اولیه کجاست و به دست خلیلیان  ادامه داد:چه اصراری وجود دارد که یارانه تولید بخش کشاورزی را به صورت ارزی و آن هم برای واردات اختصاص دهیم، دولت می تواند ارز حاصل از صادرات را در بازار به فروش برساند و نقدینگی به دست آمده را به صورت ریالی از تولید کنندگان داخلی در بخش تولیدات پروتئینی حیوانی و زراعی حمایت کند .
خلیلیان گفت : اینکه اطلاعات درستی از افراد نیازمند نداریم درست نیست، هر چند که در شناساسی افراد ثروتمند دچار مشکل هستیم.دولت اخیرا برای یارانه معیشتی به 60 میلیون نفر یارانه داد که قطعا تمام افراد ثرتمند در آنها نبوده اند و حتما فقرا و افراد حقوق بگیر، دارای بیمه بیکاری و عضو کمیته امداد نیز میان آنها بوده اند وقتی این افراد را می شناسیم، مابقی افراد را می توانیم ثروتمند در نظر بگیریم. بر این اساس جامعه هدف ما برای ارائه یارانه نقدی حاصل از آزاد سازی یارانه کالاهای اساسی مشخص است.بر این اساس، از تولید کننده نیز حمایت صورت می گیرد زیرا آنها نیز می توانند قیمت خود را افزایش دهند و حتی یارانه مستقیم برای تولید دریافت کنند و از طرفی بخشی از منابع به دست آمده را می توان برای توسعه زیر ساخت در کشور مورد استفاده قرار دهیم. اختصاص ارز 4200 تومانی به واردات کالاهای اساسی حمایت کور از مصرف کنندگان است و مشخص نیست که به هدف اصابت کرده است یا نه.در دیگر کشورها نیز از بخش کشاورزی حمایت مستقیم نقدی صورت می گیرد و یارانه های به صورت نقدی در اختیار مردم قرار می دهند.چه کسی می رسد؟
همچنین  حامد نجفی علمداری اقتصاددان و عضو هیئت عملی دانشگاه تربیت مدرس  گفت:  از اردیبهشت 97 که آمریکا از برجام خارج شد، کشور برای پاسخ به این تحریم سیاست ارز 4200 تومانی را تعیین کرد اما در تله سیاست گذاری افتد؛ زیرا در این نرخ ارز دستوری واقعیت های بازار پذیرفته نمی‌شود و ارز کمیاب و محدود را که باید از آن برای کنترل بازار در مواقع ضروی استفاده می شد به صورت 4200 تخصیص داده و باعث شد که نرخ ارز در بازار آزاد بیشتر از آن حدی که باید افزایش یابد.
در آن دوران 28 میلیارد دلار ارز کمیاب کشور به صورت 4200 اختصاص داده و باعث شد که نرخ ارز از 3 هزار تومان ابتدای دولت تا 33 هزار تومان یعنی 10 برابر افزایش یابد و اثرگذاری تحریم بیشتر شد، به طوری که خود آمریکا نیز انتظار چنین اثرگذاری را نداشت.سالانه 16 تا 17 میلیارد دلار غذا به کشور وارد می شود اما در نتیجه ارز 4200 تومانی در سال گذشته 24.5 میلیارد دلار غذا به کشور وارد شد. وارد کنندگان همچنین با  تجار کشور صادر کننده همکاری می کنند تا کالای وارداتی با قیمت بالاتری اعلام و صود بیشتری نصیبشان شود.
  بر اساس بررسی‌هایی که بر روی واردات 4 کالاهای اساسی شامل ذرت، کنجاله سویا، دانه های روغن و جو  انجام دادم، قیمت وارداتی ما در سال قبل 50 درصد بیشتر از قیمت های جهانی بوده است که این به خاطر جذابیت ارز 4200 تومانی است.
در سال 98 فقط در دو قلم ذرت و کنجاله سویا رانت ارزی ( تفاوت نرخ ارز 4200 تومانی با ارز نیمایی ) که ایجاد شده است 34 هزار میلیارد تومان بود در حالی که کل گردش مالی صنعت مرغ گوشتی کشور در همان سال  33 هزار میلیارد تومان بود.
از فرودین 97 که سیاست ارز 4200 اعمال شده است، قیمت مواد غذایی مختلف 100 تا 400 درصد افزایش یافته است در حالی که می خواستیم قیمت آن محصولات را ثابت نگه داریم.دولتی ها  در جلسات خصوصی از نمایندگان مجلس می‌خواهند ارز 4200 حذف شود اما در مصاحبه ها چیزی های دیگری می گویند و صحبت از آسیب پذیری قشر ضعیف از حذف ارز 4200 تومانی می‌کنند.
نجفی افزود:  در تفکر سیاست گذاران حمایت کمتری از تولید کنندگان خرد روستایی وجود دارد و بیشتر اقداف آنها حمایت از مصرف کننده شهری است.در دهه قبل تراز تجاری منفی 9 میلیون تن بود اما از زمانی که ارز 4200 تومانی به واردات اختصاص یافت میزان واردات به منفی 14.2 میلیون تن افزایش یافت که بخش عمده این افزایش واردات به خاطر اختصاص ارز 4200 تومانی بوده است.یعنی به جای حمایت از تولید کننده داخلی از تولید کننده خارجی حمایت شده و هدف گذاری اختصاص این ارز تولید نیست؛ اتفاقا ارز 4200 تومانی باعث شد میزان خود اتکایی در تولید دانه ذرت از 30 درصد به کمتر از 10 درصد کاهش یابد. واردات با ارز 4200 تومانی جذاب و منجر به بیش وارات شده است و به نفع تولید کننده نیست.اختصاص ارز 4200 تومانی به واردات در واقع بازی کردن در پازل کشور تحریم کننده است زیرا منابع ارز را به واردات اختصاص می دهیم و قیمت ارز در بازار افزایش می یابد.
نجفی گفت : در قانون افزایش بهره وری که در سال 90 تصویب شد در ماده 33 آمده است که یارنه های بخش کشاورزی را باید مکانیزم پرداخت مستقیم برای آن ایجاد شود. در اتحادیه اروپا و کشور های توسعه یافته به ازای زمین، تولید و راس دامی که تولید کنندگان دارند یارانه مستقیم  به خود آنها پرداخت می شود.
نجفی ادامه داد: 28 میلیارد دلار در دو سال ارز 4200 تومانی به واردات کالا اختصاص یافت در صورتی که این ارزها اگر در بازار آزاد ریخته می شد  نرخ ارز  از 12 تا 13 هزار تومان بیشتر نمی شد زیرا دولت دست خود را برای کنترل بازار خالی نمی کرد. اگر ارز 4200 تومانی نبود این حد فساد در اختصاص ارز و سلطان در کالاهای مخلف ایجاد نمی شد. درباره ایجاد ارز 4200 تومانی باید گفت که یک نفری یک سنگی در چاه می اندازد که  صد تا عاقل نمی توانند آن را در آورند. پرداخت نقدی در کشور های اتحادیه اروپا در سال 2019 حدود 290 میلیارد دلار، فقط به تولید کنندگان بوده است؛ یارانه نقدی فقط در کشور ما نیست و حکومت ها برای این تشکیل می شود که یارانه نقدی به مردم بدهند و از طرفی از افراد ثروتمند مالیات دریافت کنند.یارانه نقدی اگر فقط به افراد نیازمند جامعه پرداخت شود خیلی بهتر است اما در صورتی که افراد ثروتمند نیز یارانه دریافت کنند آسیب زیادی ندارد زیرا همه افراد احساس می کنند از آن کشور سهمی دارند.