پاسخ به متداول‌ترین پرسش‌های مردم درباره قانون جدید چک

اقتصادگردان- به گزارش روابط عمومی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، «راهنمای ثبت، تایيد و انتقال چک در سامانه صياد و تغييرات قانون چک» از سوي بانک مركزي و بر اساس سؤالات متداول مردم و موارد مورد اهميت در قانون جديد چك كه لازم است مشتريان بانك‌ها از آن اطلاع داشته باشند، تهيه شده است.
لازم است هم افرادی که دسته‌چک دارند و هم کسانی که در مبادلات مالی خود چك دریافت مي‌كنند، از اين موارد اطلاع داشته باشند.

۱- طبق اطلاع رسانی قرار بر ثبت چک ها در سامانه صیاد است این سامانه چیست و در کجا در دسترس است؟
صیاد، سامانه یکپارچه‌ در بانک مرکزی است و براساس قانون جدید چک، چك‌ها در اين سامانه ثبت، تاييد و منتقل مي شوند.
در حال حاضر ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد شامل برنامک های موبايلي حوزه پرداخت است که آماده ارائه خدمات ثبت، تاييد و انتقال چک به صورت اختياري هستند و فهرست آنها در سايت شاپرک منتشر مي‌شود. اينترنت بانك و همراه بانك بانك ها و موسسات اعتباري نيز به زودي امكان دسترسي به سامانه صياد را فراهم مي‌كنند. شعب بانك ها هم اين خدمت را براي كسايي كه دسترسي به اينترنت ندارند، انجام مي دهند. همچنين بانك مركزي در حال بررسي روش هاي ديگر دسترسي به سامانه صياد از جمله تلفن‌بانك، ابزار پيامكي، كدهاي دستوري و ساير روش‌هايي است كه توسط شبكه بانكي اطلاع‌رساني خواهند شد.

۲- از چه زمانی ثبت چک ها در صیاد اجباری می شود؟
از ابتدای سال آینده ثبت چک های جدید در سامانه صياد اجباري مي شود. چک هاي موجود هم در حال حاضر مي‌توانند به صورت اختياري در سامانه صياد ثبت شوند. البته بانک مرکزي در آينده، چك هاي موجود را جمع‌آوري و با چك‌هاي جديد جايگزين مي‌كند و در اين خصوص، فرجه زماني مناسب را در اختيار مشتريان قرار مي دهد تا مشكلي به وجود نيايد.

۳- چک‌های جدید چه ویژگی هايي دارند؟
چک‌های جدید چند ویژگی دارند که از چک هاي موجود متفاوت است. مثلا رنگ چک‌هاي موجود صورتي و سبز است اما چك‌هاي جديد با تم رنگ بنفش چاپ و منتشر مي‌شوند. همچنين بر روي برگه چك‌هاي جديد عبارت «كارسازي اين چك منوط به ثبت صدور، دريافت و انتقال آن در سامانه صياد است.» درج شده است.

۴- اگر بانک عامل اپلیکشین یا نرم‌افزار نداشته باشد، مشتریاني که داراي چک جديد صياد هستند چگونه مي‌توانند چك خود را در سامانه صياد ثبت كنند؟
می‌توانند به شعبه مراجعه کنند یا از طریق اپلیکيشن‌هاي پرداخت عمومي براي دسترسي به سامانه صياد استفاده کنند.

۵- در استفاده از چک‌های جدید برای افرادی که به هر دليل نمي‌توانند به اينترنت دسترسي داشته باشند، راهکاري در نظر گرفته شده است؟
این دسته از افراد می‌توانند به شعبه بانک مراجعه کنند. البته سایر روش های دسترسي به صياد نيز در بانک مرکزي در دست بررسي است كه به محض اجرايي شدن، حتما اطلاع رساني خواهد شد.


۶- چگونه باید اطلاعات چک را ثبت کرد؟
پس از درج مندرجات چک در برگ آن، صادر کننده چک به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صياد مراجعه كرده و ‌سپس اقدام به ورود اطلاعات چك و اطلاعات هويتي ذينفع/ذينفعان مي‌كند.
خلاصه مراحل به شرح زیر است:
• ثبت مندرجات شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذينفع در برگ چک
• مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صياد
• احراز هویت
- احراز هویت در اینترنت‌بانک و برنامک موبایلی بانک، صرفاً يک بار پس از دريافت نام كاربري و رمز عبور اين برنامه‌ها انجام مي‌شود.
- احراز هویت در برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت از طريق ورود اطلاعات يکي از کارت‌هاي بانکي متعلق به صادركننده چك نزد همان بانكي كه دسته چك وي را صادر كرده است، انجام مي‌شود.
- احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.
• ورود مندرجات چک در سامانه صیاد و تکمیل فیلد «بابت»
• تایید و ثبت اولیه چک

۷- چگونه باید اطلاعات چک را تایید کرد؟
با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صياد مي‌باشد، گيرنده چک با در دست داشتن برگ چك اقدامات زير را صورت خواهد داد:
• مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صياد (لزومي به يکسان بودن ابزار مورد استفاده توسط صادرکننده و تاييد‌کننده چك وجود ندارد)
• احراز هویت
- احراز هویت در اینترنت‌بانک و برنامک موبایلی بانک، صرفاً يک بار پس از دريافت نام كاربري و رمز عبور اين برنامه‌ها انجام مي‌شود.
- احراز هویت در برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت از طريق ورود اطلاعات يکي از کارت‌هاي بانکي متعلق به ذينفع چك انجام مي‌شود.
- احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.
• استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتي ذينفع
• تایید یا رد چک براساس انطباق یا عدم انطباق مندرجات
o در صورت تایید چک: چک در وضعیت ثبت نهایي تلقي مي‌شود و قابليت نقد شدن در سررسيد را خواهد داشت.
o در صورت رد چک: ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، مي‌بايست فيزيک چک را به صادركننده/انتقال‌دهنده عودت دهد.

نکته: مراجعه به سامانه صیاد از طریق برنامک‌های موبایلي حوزه پرداخت براي ثبت، تاييد يا انتقال چک صرفا بايد از طريق تلفن‌همراهي که سيم‌كارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود.

۸- پشت نویسی چک برای انتقال به چه روالی انجام مي شود؟‌
پشت نویسی چک های موجود برای انتقال، طبق روال قبلي ادامه دارد اما انتقال چک هاي جديد بايد از طريق سامانه صياد انجام شود.

۹- چگونه می‌توان چک را از طریق سامانه صیاد انتقال داد؟
در قانون جدید چک پشت‌نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جايگزين شده است. براين اساس، مراحل زير توسط انتقال دهنده چک مي‌بايست انجام گيرد:
• مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صياد
• احراز هویت
- احراز هویت در اینترنت‌بانک و برنامک موبایلی بانک، صرفاً يک بار پس از دريافت نام كاربري و رمز عبور اين برنامه‌ها انجام مي‌شود.
- احراز هویت در برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت از طريق ورود اطلاعات يکي از کارت‌هاي بانکي متعلق به ذينفع چك انجام مي‌شود.
- احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.
• ورود شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده در سامانه صیاد
• ورود اطلاعات مربوط به قلم اطلاعاتی «بابت» و هویت ذینفع جدید چک(انتقال‌گيرنده)
• تایید و ثبت اولیه انتقال چک

در انتقال چک نیز ذینفع جدید چک(انتقال‌گیرنده) بايد مرحله تاييد را پس از دريافت برگه چک در سامانه صياد انجام دهد.

۱۰- آیا چک‌های قدیمی مي‌توانند در وجه حامل صادر شوند؟
چک‌های قدیمی به شکل سابق می‌توانند کارسازي شوند و بنابراين در وجه حامل نيز مي‌توانند صادر شوند.

۱۱- ممنوعیت صدور چک در وجه حامل شامل کدام چک‌هاست؟
چک های جدید. در واقع چک های جدید بايد در وجه ذينفع مشخص صادر، و در سامانه صياد ثبت شوند.

۱۲- آیا با ابلاغ قانون جدید صدور چک هنوز هم صدور چک برای ضمانت امکان‌پذیر است؟
بله. چک های موجود که طبق روال انجام می‌شود اما صدور چک ضمانت برای چک‌های جديد بايد در سامانه صياد ثبت شود.


۱۳- اگر چک های صیاد طرح جدید در سامانه صیاد ثبت نشود چه اتفاقي مي افتد؟
مشمول الزام‌ها و سازوکارهای مقرر در قانون صدور چک نمی‌شوند و صرفاً نقش یک سند مدنی دارد که نشان مي‌دهد از شخصي طلب داريد.

۱۴- وظیفه ثبت چک در سامانه صیاد با چه شخصی است؟
صادرکننده چک، چک را در سامانه صیاد ثبت می‌کند. ذینفع چك نیز آن را تاييد مي‌كند.


۱۵- اگر مندرجات برگه چک با اطلاعات سامانه صیاد مغایر باشد تکلیف چیست؟
در حال حاضر که ثبت چک اختیاری است ملاک، برگه چک است اما با توزیع چك های جديد در صورت وجود مغايرت، بانك، وجه چك را پرداخت نمي كند و اگه دارنده چك بخواهد، مي تواند چك را برگشت بزند.

۱۶- کسانی که دریافت کننده چک هستند از كجا بدانند صادركننده در سامانه صیاد، صدور آن را ثبت كرده است؟
نکته مهم این است که دریافت‌کننده اگر در صیاد وارد نشده و اطلاعات ثبتی صادرکننده را تاييد نكرده باشد، چك او اعتبار ندارد بنابراين براي اطمينان از اين موضوع دريافت كننده چك، در زمان دريافت برگه چك حتما بايد به سامانه صياد مراجعه كرده و اطلاعات ثبت شده توسط صادركننده را بررسي و تاييد كند.

۱۷- محرومیت‌های دارندگان چک برگشتی در قانون جدید شامل چه مواردي مي‌شود؟
در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه يکپارچه بانك مركزي، اين سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانك‌ها و مؤسسات اعتباري اطلاع مي‌دهد. پس از گذشت بيست و چهار ساعت، تمام بانك‌ها و مؤسسات اعتباري حسب مورد مكلفند تا زماني كه از چك برگشتي رفع سوء اثر نشده است، محدوديت‌هاي زير را نسبت به صاحب حساب و امضاكننده چك برگشتي اعمال كنند:
الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمديد تاريخ اعتبار کارت/ كارت اعتباري و تسهيلات خرد
ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانك‌ها یا مؤسسات اعتباری موجود است به ميزان كسري مبلغ چك؛
ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزي يا ريالي؛
د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ريالي.

۱۸- افراد هیئت مدیره یک شرکت که دارای چک برگشتي مربوط به شركت هستند آيا در چك شخصي خود نيز به مشكل بر مي‌خورند؟
خیر

۱۹- آیا کسانی که بدهی به بانک دارند طبق قانون جدید چک مي توانند دسته چك بگيرند؟
خیر. این اشخاص مطابق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی اساساً امکان افتتاح حساب جاري را ندارند.


۲۰- ثبت اطلاعات چک چه مزایایی دارد؟
• صدور چک بلامحل به حداقل می‌رسد.
• اعتبار و اعتماد به چک بیشتر می‌شود و قطعا آمار چک‌های برگشتی و پرونده هاي مربوط به آن بسيار کاهش مي‌يابد.
• با اجرای قانون، اعتبار چک صرفاً متکی به لاشه کاغذی نیست و با پشتيبان گيري و ثبت اطلاعات مندرج در چک در سيستم متمركز بانك مركزي، از وقوع جرائمي مثل جعل چك جلوگيري مي‌شود و نگراني‌ها‌ در خصوص از بين رفتن لاشه چك در مواردي از قبيل سيل، زلزله، سرقت چك و ... كاهش پيدا مي‌كند.
• یکی دیگر از مزایا اين است که اجازه ثبت چک جديد در سامانه صياد براي دارندگان چک برگشتي وجود ندارد. قبلا اگر شخصي چك برگشتي داشت مي توانست دسته چك خودش را تا برگ آخر استفاده كند اما با اجراي قانون جديد، صدور و ثبت چك جديد در سامانه صياد براي كساني كه حتي يك فقره چك برگشتي داشته باشند، امكان‌پذير نيست.
• زمان رسیدگی قضایی به چک برگشتي بسيار کوتاه‌تر مي‌شود
• محدودیت های دارندگان چک برگشتی بیشتر مي‌شود.

۲۱- با ثبت اطلاعات، وجود چک فیزیکی ضروری هست يا خير؟
بله ضروری است و در زمان وصول چک، اطلاعات برگه چک با سامانه صیاد تطبیق داده می‌شود.

۲۲- سامانه صیاد غیر از ثبت، تایید و انتقال چک، چه خدماتي را در اختيار مشتريان بانکي مي‌گذارد؟
در این سامانه می توان وضعیت اعتباری صادرکننده چک را استعلام گرفت. به اين صورت که با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمي صيادي برگ چك مي‌توانيد وضعيت صادركننده چك در سيستم بانكي را از بابت داشتن يا نداشتن چك برگشتي مشاهده كنيد
البته شما می‌توانید این سرویس را از سايت بانک مرکزي و سامانه پيامکي ۷۰۱۷۰۱ نيز دريافت کنيد.


۲۳- در قانون جدید اگر حساب صادرکننده چک، کسری داشته باشد چه کار باید كرد؟
در صورت کسری حساب صادرکننده (شخصی که چک در ابتدا متعلق به او بوده است) می توان مبلغ موجود در آن حساب را طلب كرده و هم‌چنین خواهان پرداخت مبلغ كسري چك از محل مبالغ موجود در ساير حساب‌هاي انفرادي ريالي صاحب حساب در همان بانك شد. اين موضوع شامل تمامي چك‌هاست و در حال حاضر اجرا مي‌شود.
با توزیع چک‌های جدید و در صورت کسری مبلغ چک، علاوه بر امکان فوق، تمام حساب‌هاي صادركننده چك در تمام بانك‌ها و موسسات اعتباري به ميزان مبلغ كسري چك پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غيرقابل پرداخت بودن (ثبت برگشت چك) مسدود خواهد شد.

۲۴- اقدام قضایی برای چک برگشتی در قانون جديد چگونه انجام مي‌شود؟
در صورت برگشت چک به هر دلیلی، بانک مکلف است به درخواست دارنده چک، فوراً غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یكپارچه بانك مركزي ثبت كند و با دريافت كد رهگيري و درج آن در گواهينامه عدم پرداخت، علت يا علل عدم پرداخت را صريحاً قيد و آن را امضاء، مهر و به متقاضي (دارنده چك) تسليم كند.
در گواهینامه عدم پرداخت باید هویت و نشانی کامل صادرکننده و دارنده چک، کد رهگيري دريافت شده از سامانه يكپارچه بانك مركزي، مهر بانك و شخص حقوقي و وضعيت مطابقت يا عدم مطابقت امضاي چك و نمونه امضاي موجود در بانك درج شده باشد، در غير اين صورت در مراجع قضائي و ثبتي به آن ترتيب اثر داده نمي‌شود.
دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت، می تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضايي قوه قضائيه رفته و درخواست صدور اجراييه از دادگاه صالح را کند. دادگاه با بررسي متن چك و احراز سه شرط مذكور در ماده (۲۳) قانون صدور چك (۱- وصول وجه آن منوط به تحقق شرطي نشده باشد؛ ۲- در متن چك قيد نشده باشد كه چك بابت تضمين انجام معامله يا تعهدي است؛ و ۳-گواهي عدم پرداخت به دليل موضوع ماده ۱۴ صادر نشده باشد. به اين معنا كه صادركننده يا ذينفع چك اعلام نكرده باشد كه چك مفقود يا سرقت يا جعل شده است و يا اينكه از طريق كلاه‌برداري يا خيانت‌ در امانت يا جرائم ديگر به دست نيامده باشد) اجرائيه را صادر مي‌كند.
از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ۱۰ روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می‌شود که مطالبات خود را پرداخت کند يا با موافقت دارنده ترتيبي براي پرداخت آن بدهد يا مالي را معرفي كند، در غير اين‌صورت، حسب درخواست دارنده چك، مطابق قانون «نحوه اجراي محكوميت‌هاي مالي» اقدام خواهد شد.