افزایش روزانه 2300 میلیارد تومان سپرده و 1400 میلیارد تومان وام بانکی / کاهش قابل توجه نسبت تسهیلات به 76.5 درصد

اقتصاد گردان – محسن شمشیری
آمارهای بانک مرکزی بیانگر افزایش ۳۸ درصدی مانده سپرده‌ها و ۳۱.۹ درصدی مانده تسهیلات بانکی در پایان تیر ماه ۹۹ نسبت به مقطع مشابه سال قبل است. براین اساس روزانه 1410 میلیارد تومان به مانده تسهیلات و 2300 میلیارد تومان به سپرده های بانکی کشور و به عبارتی به نقدینگی کشور افزوده شده است. از تیرماه 98 تا پایان تیرماه 99 معادل 842 هزار میلیارد تومان به سپرده های بانکی و معادل 515 هزار میلیارد تومان به مانده تسهیلات بانک های کشور اضافه شده است.

 گزارش وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات ریالی و ارزی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به تفکیک استان در پایان تیرماه سال 99 حاکی از آن است که مانده کل سپرده‌ها بالغ بر 29326.1 هزار میلیارد ریال شده است که نسبت به مقطع مشابه سال قبل 8421.1 هزار میلیارد ریال (38 درصد) و نسبت به پایان سال قبل معادل 3423.3 هزار میلیارد ریال (12.6 درصد) افزایش نشان می‌دهد. بالاترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با مانده 16808.1 هزار میلیارد ریال و کم‌ترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد معادل 74.9 هزار میلیارد ریال است.
مانده کل تسهیلات بالغ بر 21248.2 هزار میلیارد ریال است که نسبت به مقطع مشابه سال قبل 5139.3 هزار میلیارد ریال (31.9 درصد) و نسبت به پایان سال قبل 1892.4 هزار میلیارد ریال (9.8 درصد) افزایش داشته است. بیش‌ترین مبلغ تسهیلات مربوط به استان تهران با مانده 13712.4 هزار میلیارد ریال و کم‌ترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویر احمد معادل 73 هزار میلیارد ریال است.
شایان ذکر است که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی 76.5 درصد است که نسبت به مقطع مشابه سال قبل و پایان سال قبل، به ترتیب 4.5 و 2.9 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. نسبت مذکور در استان تهران 88.9 درصد و استان کهگیلویه و بویراحمد 108.9 درصد است.
بانک مرکزی اعلام کرده است که یکی از علل مهم بالا بودن رقم تسهیلات و سپرده‌ها در استان تهران استقرار دفاتر مرکزی بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات تولیدی سایر استان‌ها در استان تهران بوده و عمده فعالیت‌های بانکی آنها از طریق شعب بانک‌ها و مؤسسات اعتباری استان تهران انجام می‌شود.

سهم تهران از کل سپرده های بانک های کشور به 55 درصد رسیده و سهم تهران از مانده تسهیلات بانک ها نیز معادل 64.5 درصد است و تهران عملا 9.5 درصد بیش از سهم خود از سپرده ها، تسهیلات دریافت کرده است. موضوع مهم دیگر نسبت بالای تسهیلات 89 درصدی تهران است. این رقم قبلا در سال های 96 و 97 بالای 94 درصد بوده است و نشان دهنده جذب بالای تسهیلات بانک ها در تهران است در حالی که در بسیاری از استان ها این رقم زیر 60 درصد و حتی 50 درصد بوده است.
کل مانده سپرده های بانکی به 3058 هزار میلیارد تومان رسیده و از مرز 3 هزار تریلیون تومان گذشته است. همچنین مانده تسهیلات بانک ها نیز به رقم بزرگ 2124 هزار میلیارد تومانی رسیده و عملا به میزان 69.5 درصد سپرده های بانک ها به کار گرفته شده و حدود 30.5 درصد سپرده ها به صورت سپرده قانونی یا نقدینگی در اختیار بانک ها باقی مانده است. از رقم سپرده ها عملا معادل 281 هزار میلیارد تومان 9.2 درصد سپرده قانونی بوده است که نشان می دهد با شیوع کرونا و پرداخت تسهیلات بیشتر از سوی بانک ها بخشی از سپرده قانونی که قبلا بالای 10.2 درصد بوده به عنوان تسهیلات به مقابله برای کرونا اختصاص یافته است و البته این نسبت قرار است از مهرماه به سرجای قبلی خود بازگردد.
از سوی دیگر از رقم 2777 هزار میلیارد تومان سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 2124 هزار میلیارد تومان برای تسهیلات اختصاص یافته و عملا به میزان 76.5 درصد از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی یا معادل 69.5 درصد از کل سپرده ها به تسهیلات اختصاص یافته است.
در نتیجه به میزان 652 هزار میلیارد تومان یا معادل 21.3 درصد سپرده ها در بانک ها باقی مانده است و نقدینگی در اختیار بانک ها یا ذخیره احتیاطی بوده است. برخی کارشناسان این رقم را برای تامین نیازهای مردم و همچنین پاسخ به مراجعه مردم در صورت افزایش مراجعه ارزیابی کرده اند. اما برخی دیگر از صاحب نظران معتقدند که این رقم نشانه خوبی نیست زیرا بانک ها با این پول عملا در بازار سهام و ارز و خودرو، مسکن و سایر بازارها حضور دارند و برای کسب وکارها و بنگاه داری از آن استفاده می کنند.
به هر حال در حال حاضر از رقم 3058 تریلیون تومانی بانک ها معادل 933 تریلیون تومان در اختیار بانک ها و بانک مرکزی است و تسهیلات داده نشده است.  

نسبت تسهیلات به سپرده در 9 استان کمتر از 60 درصد است

در میان استان‌های کشور، ۹ استان در فروردین ۱۳۹۹ میانگین نسبت مانده تسهیلات به سپرده‌ها پس از کسر قانونی کمتر از ۶۰ درصد را داشته‌اند. این ۹ استان عبارتند از بوشهر، البرز، فارس، خوزستان، قم، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، اصفهان و آذربایجان شرقی. از میان این استان‌ها، دو استان بوشهر و قم نیز نسبت تسهیلات به سپرده زیر ۵۰درصد دارند که کمترین آن نیز به بوشهر (۳۷.۷ درصد) اختصاص دارد.

اخیراً طبق بخشنامه شماره ۲۱۶۶۹ مورخ سوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ بانک مرکزی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی که نسبت مجموع تسهیلات اعطایی آنها در هر استان به مجموع سپرده‌های آنها در همان استان کمتر از ۵۰ درصد است، موظف شده‌اند در یک بازه زمانی معین حداکثر تا پایان سال ۱۴۰۰ نسبت مذکور را به حداقل ۵۰ درصد برسانند. به‌طوری‌ که حداقل ۵۰ درصد منابع سپرده‌ای قابل تخصیص در هر استان به همان استان اختصاص یابد. آمار مربوط به نسبت تسهیلات به سپرده‌ها مشخص‌کننده میانگین آمار کل در سطح استان است و اطلاعاتی از وضعیت این نسبت به تفکیک بانک‌ها در هر استان منتشر نشده است. با این وجود و با توجه به آمارهای مربوط به فروردین ۱۳۹۹ به‌نظر می‌رسد بیش از همه، بانک‌های استان‌های بوشهر و قم باید نسبت به اصلاح عملکرد خود در زمینه پرداخت تسهیلات، اقدام کنند. در فروردین سال ۱۳۹۹، دو استان ایلام و کهگیلویه و بویر احمد، نسبت تسهیلات به سپرده‌ها (پس از کسر قانونی) بالاتر از ۱۰۰ درصد را ثبت کرده‌اند. این نسبت برای ایلام برابر ۱۰۲ درصد و برای کهگیلویه و بویر احمد حدود ۱۰۶ درصد است. بیش از ۱۰۰ درصد بودن این نسبت می‌تواند ریسک عدم ایفای تعهدات بانک‌ها را به همراه داشته باشد. نسبت تسهیلات به سپرده ۱۲ استان نیز در فروردین ۱۳۹۹ نسبت به فروردین ۱۳۹۸ افزایش یافته است. این ۱۲ استان عبارتند از؛ زنجان، یزد، لرستان، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، خوزستان، قم، ایلام، مرکزی، خراسان رضوی، همدان و سمنان. بیشترین افزایش نیز مربوط به استان زنجان بوده از ۸۰.۸ درصد در فروردین ۱۳۹۸ به ۸۷ درصد در فروردین ۱۳۹۹ رسیده است. داده‌هایی که می‌تواند به تحلیل بهتر و دقیق‌تر وضعیت پرداخت تسهیلات بانکی کمک کند، میزان مانده تسهیلات غیرجاری بانک‌ها از حیث بررسی عدم برگشت تسهیلات پرداختی به سیستم بانکی و همچنین داده‌های مربوط به نسبت LDR به تفکیک هر بانک و موسسه اعتباری غیربانکی است.

 نسبت مانده تسهیلات به سپرده‌های بانکی پس از کسر سپرده قانونی در فروردین‌ماه ۱۳۹۹ معادل ۷۸.۵ درصد بوده است.میزان سپرده‌های بانکی در پایان فروردین‌ماه ۱۳۹۹ برابر با ۲۴۹۳.۵ هزار میلیارد تومان و مانده تسهیلات (جاری و غیرجاری) نیز برابر با حدود ۱۹۵۷ هزار میلیارد تومان بوده است که براین اساس سپرده‌های بانکی در مقایسه با اسفندماه ۲.۳ درصد و مانده تسهیلات نیز ۱.۱ درصد رشد داشته‌اند. همچنین در مقایسه با فروردین ۱۳۹۸، سپرده‌ها با رشد ۳۳ درصدی و مانده تسهیلات نیز با افزایش ۲۹.۵ درصدی همراه بوده‌اند. با این حال این آمارها حکایت از پایین بودن رشد مانده تسهیلات برابر رشد سپرده‌ها دارد. براساس آمارهای بانک مرکزی ایران، نسبت مانده تسهیلات بانکی به سپرده‌ها (پس از کسر سپرده قانونی)، طی نیمه دوم سال ۱۳۹۸ نسبت به نیمه اول در سطح پایین‌تری قرار داشته است. اگرچه که در اسفند ماه ۱۳۹۸، این نسبت جهش کوچکی را نسبت به چند ماه قبل تجربه کرده، اما در فروردین ۱۳۹۹ به سطح مشابه بهمن و دی ۱۳۹۹ بازگشته است. در فروردین ماه سال ۱۳۹۹ نسبت مانده تسهیلات به سپرده‌ها (پس از کسر سپرده قانونی) معادل ۷۸.۵ درصد بوده است. معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به نسبت مانده تسهیلات به سپرده‌های بانکی در فروردین‌ماه ۱۳۹۹ پرداخته و نوشته است: این مقدار نسبت به اسفندماه ۱۳۹۸ با کاهش حدود ۰.۹ واحد درصدی همراه بوده است؛ این در حالی است که نسبت به بهمن ماه تقریبا تغییر چندانی نداشته و تنها ۰.۱ واحد درصد بیشتر شده است. نسبت مانده تسهیلات به سپرده‌ها پس از کسر سپرده قانونی در فروردین ۱۳۹۹ در مقایسه با فروردین ۱۳۹۸، کاهش قابل توجهی (۲.۳ واحد درصد) را تجربه کرده است. روند افت این نسبت نشان می‌دهد که به تناسب افزایش سپرده‌های بانکی، تسهیلات پرداختی افزایش قابل قبولی نداشته است.

در سال 98 نیز نسبت تسهيلات بانكي به كمتر از 80 درصد كاهش يافت. تهران با سهم 53 درصدي از سپرده هاي بانكي، سهم 63 درصدي از كل تسهيلات و وام هاي بانكي كشور داشته است. 30 درصد سپرده ها در بانك باقي ماند  افزايش روزانه 1523 ميليارد تومان سپرده و 972 ميليارد تومان تسهيلات  حاصل خلق پول، انتشار پول، افزايش نقدينگي روزانه است و اين موضوع در شرايط رشد منفي اقتصادي و نبود سرمايه گذاري و رشد قدرت خريد مردم، عملا شرايط را براي تورم بالا در آينده فراهم مي كند و در شرايطي كه ركود وجود دارد جذب اقتصاد نشده و عملا در بازار دارايي هاي مختلف مسكن، سهام، خودرو، طلا و ارز، عامل رشد قيمت ها خواهد بود
آمارهای بانک مرکزی از افزایش ۲۷.۵ درصدی مانده سپرده‌ها و ۲۴.۳ درصدی مانده تسهیلات بانکی در پایان بهمن ماه ۹۸ نسبت به مقطع مشابه سال قبل حکایت دارد.  همچنين بانك ها با نگهداري 766 هزار ميليارد تومان يعني 30 درصد مبلغ 2578 هزار ميليارد تومان سپرده، 1812 هزار ميليارد تومان را تسهيلات پرداخت كرده اند.