عامل آلودگي هوا تا چه حد به كيفيت بنزين وابسته است و تا چه حد به كيفيت خودروهاي داخلي؟

به گزارش دیوان اقتصاد, مساله ای که مطرح می شود این است که با وجود سهمیه بندی و گران کردن بنزین، و آمار های دولتی که نشان می دهد مصرف بنزین کاهش پیدا کرده است، نباید آلودگی تا این حد خطرناک شود. در این میان اما برخی گمانه زنی ها حکایت از آن دارد که دولت به برخی شرکت های خارجی وعده صادرات بنزین داده است.
این طرح برای افزایش سطح درآمد های دولت انجام شده است و پیش بینی های کاهش مصرف به دلیل گرانی نیز پشتوانه آن تصور شده است. اما اخبار منتشر شده در فضای غیر رسمی نشان می دهد که مصرف بنزین آن قدرها هم کاهش پیدا نکرده است.
در این میان دولت باید به رغم پایبندی به تعهدات صادراتی خود، نیاز داخلی را هم فراهم کند. اینجاست که بنزین کم کیفیت و حاوی سموم متعدد که در سال های گذشته به بنزین پتروشیمی معروف شده است، پا به میدان می گذارد.
اما اصلا ایده افزایش آلایندگی های سوخت چرا در این بازه زمانی مطرح می شود؟
سوال اینجاست که آیا در روزهای اخیر تعداد خودروهای تهران افزایش داشته اند؟ یا این که مصرف سوخت بیشتر شده است؟ یا فعالیت های صنعتی افزایش داشته اند؟
بدون شک گرانی بنزین فعالیت خودروهای شخصی را برای جا به جایی مسافر در سطح شهر کاهش داده است. از طرفی هم ممکن است مصرف سوخت کاهش یافته باشد. افزایش فعالیت های صنعتی هم به دلیل روند روز افزون کاهش تولید در کشور، بعید به نظر می رسد.
در نتیجه برای پیدا کردن عامل افزایش آلودگی هوا تا این سطوح باید جای دیگری را بگردیم.
داده های ثبت شده سال های گذشته نشان می دهد تهران پیش از این در فاصله سال های بین 1390 تا 1393، چنین وضعیتی را تجربه کرده بود. یکی از بدترین روزهای تهران در آن سال ها در 25 فروردین 1390 رقم خورد که شاخص کل آلودگی هوای تهران به 278 رسید.
آمارهای موجود نشان می دهد که در 10 سال اخیر سال 1390 با 218 روز آلوده که سه روز از آن را شاخص آلودگی به بالای عدد 200 رفته بود، آلوده ترین سال است.
اما پس از آن ، روند آلودگی هوا شروع به کاهش کرد و سال 1397 با 59 روز آلوده، تقریبا پاک ترین سال یک دهه اخیر بوده است. از این رو از سال 1394 که یک روز با شاخص بالای 200 را برای تهران به همراه داشت، تا همین روزهای اخیر گزارشی از شاخص بالای 200 ثبت نشده بود.
اما در سال 1398 تا کنون بیش از 55 روز آلوده ثبت شده است و در ساعاتی، برخی نقاط تهران شاخص بالای 210 را نیز تجربه کردند.
این افزایش آلودگی نشان می دهد که عاملی به جز موارد روزمره مثل تردد خودروها و فعالیت های صنعتی هوا را آلوده کرده است. در این میان نگاه ها به بنزین پتروشمی معطوف می شود.
یک کارشناس اقلیم شناس در این باره مدعی است این آلودگی ناشی از توزیع سوخت فاقد استاندارد باشد.
وی می گوید : احتمالا توزیع گازوییل با میزان گوگرد چند ده برابر حد مجاز و توزیع بنزین سمی که در میان عامه به عنوان بنزین پتروشیمی شناخته می شود، عامل اصلی آلودگی هوا است.
وي در حساب توئئتری خود همچنین اظهار کرده است که پالایشگاه ها هم می توانند بنزینی همان قدر بی کیفیت تولید کنند. این سوخت جدید نه فقط سمی است، بلکه راندمان خیلی پایینی هم دارد و گزارش هایی از شهروندان دریافت شده که می گوید در این روزها به نسبت معمول ناچار به مصرف مقدار بیشتری از بنزین شده اند.
وی این احتمال را روی دیگر سکه افزایش قیمت بنزین برای کاهش هزینه های دولت می داند، اتفاقی که پیامدهایش از افزایش قیمت شدیدتر است.
یک فعال حوزه صنعت نفت نیز که خواست نامش فاش نشود به خبرنگار ما گفت احتمال توزیع بنزین پتروشیمی در جایگاه ها وجود دارد، اما وزارت نفت بدون شک آن را رد می کند.
این منبع غیر رسمی اظهار کرد: در شرایطی که درآمدهای دولت با کاهشی جدی رو به رو شده، صادارت بنزین تولیدی پالایشگاه ستاره خلیج فارس که از کیفیت مطلوبی برخوردار است، نیز دور از ذهن نیست.
در این میان اما بیژن زنگنه، وزیر نفت اظهار کرده بود که تاثیر کیفیت بنزین بر آلودگی هوا ناچیز است.
این در حالی است که زنگنه در سال 1393 که جریان آلایندگی بنزین پتروشیمی بسیار داغ بود گفته بود که باید به عقل کسانی که می گویند کیفیت بنزین اثری روی آلودگی هوا نمی گذارد، شک کرد.
زنگنه در دی ماه سال 92 گفته بود که تولید بنزین پتروشیمی تا زمانی که پالایشگاه ستاره خلیج فارس به بهره برداری برسد ادامه خواهد داشت.
اما این اظهارات زنگنه تنها چندی بعد تغییر کرد و وی به عنوان یکی از منتقدان اصلی بنزین پتروشیمی آن را غیر استاندارد و آلاینده خواند و با شروع این جریان و حمایت از آن توسط سازمان محیط زیست، واردات بنزین به صورت جدی در کشور آغاز شد.
گفته می شود از خطرات توزیع سوخت غیر استاندارد، رهاسازی مقدار زیادی از بنزن در هوا است.
بنزن آلاینده ای است که در اندازه گیری های رایج آلودگی هوا سنجیده نمی شود و نتایج سنجش به صورت آنلاین وجود ندارد، اما گفته می شود که وجود آن در هوا می تواند عاملی باشد برای بیماری های مختلف که مهم ترین آن ها سرطان خون است.
در سال 1390 که آلوده ترین سال دهه اخیر است و دلیل آن آلودگی هم بنزین پتروشیمی بوده است، معصومه ابتکار، رییس وقت کمیته محیط  زیست شورای شهر تهران، گفته بود میزان بنزن موجود در هوای تهران در زمان عرضه این نوع بنزین به 35 برابر حد مجاز رسیده است. آلاینده دیگری که از بنزین پتروشیمی نشات می گیرد، دی اکسید گوگرد است.
خبر ها نشان می دهد که این امکان وجود دارد که بوی نامطبوع در برخی نقاط تهران نیز به دلیل افزایش انتشار دی اکسید گوگرد باشد.
محسن روشنی، مدیر واحد پایش آلودگی هوا و صداي شركت كنترل كيفيت هواي تهران در اين باره گفت: با توجه به بررسی های صورت گرفته در غلظت آلاینده ها مشخص شد که میزان غلظت آلاینده دی اکسید گوگرد در ایستگاه شهرری واقع در منطقه 20 پیش از ظهر این روز، با افزایش قابل ملاحظه ای روبروشده است. به گونه ای که میزان غلظت از ppb 8 در 11 صبح به ppb 271 درساعت 12:30 رسید. این افزایش غلظت ساعتی برای آلاینده SO2 در شهر تهران بسیار شدید و غیر معمول بوده و به دنبال این رخداد، پس از حدود يك تا دو ساعت شرایط مشابهی در ایستگاه محلاتی (درمنطقه 14)،پیروزی (منطقه 13) و گلبرگ (منطقه 8) با شدت کمتر مشاهده شد.
به گفته روشنی، این شرایط همزمان با برقراری جوی آرام و پایدار همراه با مه و غبار محلی و وزش باد از سوی جنوب به شمال (در زمان افزایش غلظت) رخ داد و در همین ساعات افزایش بوی نامطلوب در برخی مناطق شهر تهران نیز استشمام شد.
وجود این شرایط و شواهد، می تواند نشان دهنده آن باشد که سوخت غیر استاندارد، بار دیگر پا به جایگاه های سوخت گذاشته است.
با این حال تا کنون مدارک مستندی از توزیع بنزین پتروشیمی در شهر تهران وجود ندارد و نهاد های مربوط این مساله را تکذیب می کنند. اما مساله مهم این است که آلودگی هوا این روزها منشا خاصی دارد و مانند همیشه نیست. این شرایط گمانه ها را نسبت به مصرف بنزین پتروشیمی تقویت کرده است.
نکته اصلی اما این است که ادامه روند آلودگی هوا می تواند مردم آسیب دیده کشور را بیش از پیش ناراضی کند و دولت باید هر چه زودتر چاره ای برای این مشکل بزرگ بیاندیشد.