۱۵۰ هزار میلیارد تومان خصوصی سازی در ۱۸ سال

اقتصاد گردان - كوچک سازی دولت و واگذاری شرکت های دولتی به بخش خصوصی در ۲۰ سال اخیر به یکی از دغدغه های اصلی دولت ها در ایران تبدیل شده است. هر چند در این میان یکی از بزرگترین انتقادها و جنجال ها از ابتدا تا به امروز، واگذاری شرکت های دولتی به شبه دولتی ها و خصولتی ها بوده است اما به هر حال در سال های اخیر انحراف در واگذاری ها اندکی کاهش پیدا کرده به طوری که مثلا واگذاری ها در قالب رد دیون در اجرای اصل ۴۴ دیگر همانند دهه ۸۰ و ابتدای دهه ۹۰ دیگر صورت نمی گیرد.

در عین حال جزییات واگذاری سهام دولت از مسیر خصوصی سازی مشخص می کند که همچنان بخش خصوصی واقعی در اقتصاد ایران سهم قابل توجه و معناداری از این کیک جذاب را در اختیار ندارند.

تفکیک واگذاری ها

نگاهی به آمار واگذاری‌ها نشان می‌دهد از سال ۱۳۸۰ تاکنون در مجموع ۱۴۹۲ هزار و ۹۴ میلیارد ریال سهم و اموال دولتی واگذار شده که از این میزان ۹۱۰ هزار و ۲۰۸ میلیارد ریال فروش سهام یا دارایی به عموم متقاضیان، ۳۱۵ هزار و ۵۲۳ میلیارد ریال واگذاری سهام یا دارایی به شیوه انتقال مستقیم به اشخاص حقیقی و حقوقی طلبکار از دولت و ۲۶۶ هزار و ۳۶۳ میلیارد ریال انتقال مستقیم سهام یا دارایی بابت سهام عدالت بوده است.

آمارها حاکی از آن است که در سال ۸۰ واگذاری ۲۰۱ میلیارد ریال، سال ۸۱ واگذاری ۳۱۳۸ میلیارد ریال، سال ۸۲ واگذاری ۱۰ هزار و ۱۴۴ میلیارد ریال، سال ۸۳ واگذاری ۷۰۹۳ میلیارد ریال، سال ۸۴ واگذاری ۸۲۶ میلیارد ریال، سال ۸۵ واگذاری ۳۶۷۸ میلیارد ریال، سال ۸۶ واگذاری ۴۶ هزار و ۷۵ میلیارد ریال، سال ۸۷ واگذاری ۳۱ هزار و ۲۱۲ میلیارد ریال، سال ۸۸ واگذاری ۱۳۶ هزار و ۷۰۸ میلیارد ریال، سال ۸۹ واگذاری ۶۰ هزار و ۸۵۳ میلیارد ریال، سال ۹۰ واگذاری ۶۷ هزار و ۶۱۱ میلیارد ریال، سال ۹۱ واگذاری ۹۰ هزار و ۵۷ میلیارد ریال، سال ۹۲ واگذاری ۲۸۴ هزار و ۱۹۳ میلیارد ریال، سال ۹۳ واگذاری ۴۹ هزار و ۴۱۴ میلیارد ریال، سال ۹۴ واگذاری ۳۰  هزار و ۶۸ میلیارد ریال، سال ۹۵ واگذاری ۳۰ هزار و ۲۰۲ میلیارد ریال، سال ۹۶ واگذاری ۱۹ هزار و ۴۰۴ میلیارد ریال، سال ۹۷ واگذاری ۳۸ هزار و ۸۸۲ میلیارد ریال انجام شده و از ابتدای سال ۹۸ تا به امروز نیز اندکی بیش از یک میلیارد تومان سهم و اموال دولتی توسط سازمان خصوصی‌سازی واگذار شده است.

سهم بورس و فرابورس

از سویی دیگر، در این مدت ۷۹۱ هزار و ۹۷۱ میلیارد ریال از طریق بورس اوراق بهادار، ۱۸۱ هزار و ۹۲۴ میلیارد ریال از طریق فرابورس، ۳ هزار و ۲۴۵ میلیارد ریال از طریق مذاکره و ۵۱۴ هزار و ۹۵۳ میلیارد ریال از طریق مزایده بوده است.

جزییات اطلاعات موجود نشان می دهد که سهم بورس اوراق بهادار از ۱۴۹۲ هزار و ۹۴ میلیارد ریال سهم و اموال دولتی واگذار شده از سال ۱۳۸۰ تا سال جاری معادل ۵۳.۱ درصد، فرابورس ۱۲.۲ درصد، مذاکره ۰.۲ درصد و مزایده ۳۴.۵ درصد بوده است.

واگذاری ۹۵ درصدی به صورت بلوکی

همچنین در این مدت از مجموع کل واگذاری‌ها، ۱۴۲۵ هزار و ۲۷۲ میلیارد ریال (۹۵.۵ درصد) به صورت بلوکی، ۵۰ هزار و ۴۵۵ میلیارد ریال (معادل ۳.۴ درصد) به صورت تدریجی و ۱۶ هزار و ۳۶۷ میلیارد ریال (معادل ۱.۱ درصد) به صورت ترجیحی واگذاری انجام شده است.

تمدید اجرای قانون اصل ۴۴

لازم به ذکر است: به‌استناد ماده ۲ فصل دوم سیاست‌های اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی دولت مکلف است تا ۱۰۰ درصد سهام شرکت های «گروه یک» را تا پایان سال ۸۹ به بخش خصوصی واگذار کند.

همچنین در تبصره‌های ماده ۳ فصل ۲ این قانون در خصوص شرکت‌های «گروه ۲» آمده که دولت مجاز است به‌منظور حفظ سهم بخش دولتی در فعالیت‌های گروه ۲ ماده ۲، همچنان ۲۰ درصد از سهام شرکت‌های حاضر در گروه ۲ را در اختیار داشته باشد و مکلف است ۸۰ درصد باقی‌مانده را تا پایان سال ۹۳ به بخش‌های خصوصی، تعاونی و عمومی غیردولتی واگذار کند.

این در شرایطی است که طبق اصل ۴۴ قانون اساسی، سال ۹۳ آخرین مهلت قانونی برای واگذاری شرکت های دولتی تعیین شده بود که این مهلت در سالهای ۹۴، ۹۵، ۹۶، ۹۷ و ۹۸ تمدید شده است.

بر این اساس بررسی کارنامه سازمان خصوصی‌سازی نشان می‌دهد از ابتدای امسال تا پایان مرداد در مدت ۵ ماه، تنها ۱۳ میلیارد ریال سهم و اموال دولتی توسط سازمان خصوصی‌سازی واگذار شده که این میزان واگذاری در فرابورس و به‌صورت تدریجی انجام شده است. همچنین این میزان سهام واگذار شده در ۵ ماه گذشته مربوط به شرکت‌های گروه یک واگذاری‌ها است