این روزها چه نیروهایی طلای سیاه را کنترل می‌کنند؟
البته باید این نکته را در نظر گرفت که صعود اصلی قیمت درست بعد از سرنگونی پهپادهای امریکایی توسط ایران کلید خورد که نشان داد بازار تا چه اندازه به تنگه هرمز و خلیج فارس حساسیت دارد. قیمت‌ها صبح پنج‌شنبه و در واکنش به این اتفاق 5 درصد افزایش را تجربه کردند.
ادوارد مویا تحلیلگر ارشد بازار نفت به سی‌ان‌بی‌سی گفته است که قیمت‌ها بسته به روندی که تنش میان امریکا و ایران طی می‌کند ممکن است در هفته جاری باز هم بالا بروند. رشد 5 درصدی بهای نفت خام برنت در واکنش به سرنگونی پهپاد امریکا، اولین رشد هفتگی در 5 هفته متوالی را رقم می‌زد.
جنگ تجاری میان چین و ایالات متحده در هفته‌های اخیر چشم‌انداز رشد اقتصادی در سال 2019 را مبهم کرده و در نتیجه بازار نفت در مورد اینکه با چه مقدار افزایش تقاضا در سال جاری روبرو خواهد شد با تردید روبرو است. این وضعیت شیب افزایش بهای نفت خام به دنبال مسائلی چون تحریم نفت ایران و ونزوئلا را کاهش داده است.
از سوی دیگر برخلاف اینکه امریکا از طریق وزارت خزانه‌داری خود اعلام کرده بود با هدف «به صفر» رساندن صادرات نفت خام ایران، استثناهای قابل توجه برای خریداران نفت از ایران صادر نخواهد کرد، شواهد حاکی از این است که این سیاست شکست خورده و صادرات نفت خام ایران ادامه دارد. تحلیلگران یکی از دلایل اینکه بازار نفت واکنش‌های چندان هیجانی در وضع فعلی نشان نمی‌دهد را اطمینان بازار از جریان داشتن صادرات نفت خام ایران تلقی می‌کنند. بازار نفت خام در هفته‌های اخیر با چند حادثه در خلیج فارس که حدود یک سوم کل ذخایر نفت خام جهان را در خود جای داده است روبرو شد. در تازه‌ترین آنها 29 خرداد ماه اعلام شد یک موشک به منطقه برجسیا در بصره عراق که عنوان شده محل اقامت کارکنان خارجی نفتی این شرکت است اصابت کرد و 3 کارگر را مجروح کرده است. در ادامه از سوی یک وب‌سایت نزدیک به عربستان عنوان شد که این محل در واقع منطقه اقامت نیروهای خارجی صنعت نفت عراق از جمله کارکنان شرکت امریکایی اکسون موبیل، کارفرمای قرنه غربی 1 بوده است. بررسی «تعادل» اما نشان داد وزارت نفت عراق محل اصابت را محل فعالیت یک شرکت حفاری نفت عراقی عنوان و تاکید کرده است این اتفاق با شرکت‌های خارجی ارتباطی ندارد. بازار نفت خام در این روز مصادف با چهارشنبه 19 ژوئن ابتدا نسبتا افزایش یافته و به بالای 62 دلار در هر بشکه رفتند. در ادامه اما بعد از آنکه وزارت نفت عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد فعالیت تمام شرکت‌های نفتی در این کشور به شکل طبیعی ادامه دارد، بازار اندکی از هیجان افتاد.
در اینجا باید پرانتزی باز کرد و به این موضوع پرداخت که ماجرای حمله به این نقطه که هنوز هم دقیقا نمی‌توان نتیجه گرفت مربوط به چه تاسیساتی بوده است با داغ شدن اخباری در مورد شکرآب شدن رابطه میان شرکت امریکایی اکسون موبیل و عراق همراه شده است.
اکسون موبیل کارفرمای میدان نفتی قرنه غربی 1 در جنوب عراق است و قرار بوده پروژه‌های دیگری را نیز در عراق اجرا کند. نشریه میس سال گذشته نوشته بود که این شرکت امریکایی قرار است با شرکت چینی سی ان پی سی پروژه‌ای را موسوم به «تامین مشترک آب دریا» (CSSP) که قرار است تاسیسات تصفیه 12.5 میلیون بشکه آب دریا را فراهم کنند و برای افزایش تولید چشمگیر در نفت خام عراق «حیاتی» است اجرا کند.
روز یک‌شنبه اما رویترز مدعی شد که قرارداد 53 میلیارد دلاری عراق با اکسون‌موبیل به 2 دلیل که یکی مشکلات قراردادی و دیگری تنش در منطقه است، دچار مشکل شده است. انتشار اخبار بعضا تایید نشده در مورد فعالیت‌های شرکت اکسون‌موبیل در عراق البته از مدت‌ها پیش آغاز شد. اواسط ماه آوریل شرکت اکسون موبیل اعلام کرد به خاطر تنش‌ها در خاورمیانه 60 نیروی خود از عراق را خارج کرده است. ثامر غصبان وزیر نفت عراق این تصمیم را «غیر‌قابل پذیرش و غیر‌قابل توجیه» دانست. او در آن زمان به این مساله واکنش نشان داده و گفته بود: «خروج موقت شماری از کارکنان با وجود تعداد کم آنها ارتباطی با شرایط امنیتی یا تهدیدات در میدان نفتی ندارد و تنها به دلایل سیاسی اتخاذ شده است.»
اوپک چه خواهد کرد؟
در بین تمام عواملی که به بازار نیروهایی با جهت‌های مختلف وارد می‌کنند، اوپک در تلاش است بتواند نقش خود را به عنوان سازمانی که بالغ بر 30 درصد نفت خام جهان را تامین می‌کند از دست ندهد. اوپک و غیراوپک 10 دسامبر سال 2016 بعد از 15 سال از آخرین همکاری مشترکشان، توانستند به توافقی دست پیدا کنند که از اول 2017 روزانه بالغ بر 1 میلیون و 800 هزار بشکه از عرضه جهانی نفت خام کم کرد.
این توافق البته به دنبال یک سال مذاکرات و بعضا اقداماتی از سوی عربستان که برخی آن را کارشکنی توصیف می‌کردند همراه شده بود و حتی روسیه یک بار تلویحا گفته بود اوپک وقتش را تلف کرده است.
حالا به نظر می‌رسد یک بار دیگر تعریف منافع مشترک میان کشورهای اوپک در راس آنها عربستان و چند کشور غیراوپک که اصل کاری آن روسیه است، سخت شده. در حالی که هنوز اوپک و غیراوپک نتوانسته‌اند تاریخ برگزاری نشست پیش رویشان که قرار است در ماه ژولای باشد تعیین کنند، برخی نشانه‌ها حاکی از این است که دیدگاه عربستان سعودی و روسیه در وضعیت فعلی به بازار نفت خام دیدگاهی متفاوت است. گزارش نهادهای معتبر جهانی مانند صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد عربستان برای اینکه بتواند از پس مخارج خود برآید به سطوح نفت خام بالای 75 دلار در هر بشکه احتیاج دارد، از سوی دیگر روس‌ها بر این باور هستند که با تداوم طرح کاهش تولید، سهم بازار به تولیدکنندگانی می‌رسد که در این توافق نیستند. این گروه کسی نیست جز تولیدکنندگان نفت شیل امریکا.
در تازه‌ترین اظهارنظر در مورد توافق مشترک با اوپک، الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه در حاشیه یک کنفرانس در سن‌پترزبورگ گفته است که همکاری بین‌المللی در زمینه تولید نفت به ثبات بازارهای نفت کمک کرده و اکنون بیش از همیشه اهمیت پیدا کرده است.
طبق خبری که ایسنا از رویترز ترجمه کرده است نواک در یک کنفرانس انرژی در شهر سن پترزبورگ روسیه عنوان کرده است: اکنون بیش از همیشه همکاری بین‌المللی اهمیت دارد. نمونه خوبی از همکاری موفقیت‌آمیز برای متعادل کردن بازار نفت میان کشورهای اوپک و غیراوپک وجود دارد و به مدد این تلاش‌های مشترک، ما امروز شاهد ثبات بازارهای نفت جهان، افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در این بخش و بازگشت سرمایه هستیم.
نواک همچنین گفته است: رقابت در بازارهای جهانی داغ شده است و همزمان ما شاهد استفاده گسترده‌تر از روش‌های غیراقتصادی در مبارزه برای مصرف‌کنندگان هستیم. بر اساس گزارش رویترز، مقامات روسیه واشنگتن را متهم کرده‌اند از تعرفه‌ها و تحریم‌ها برای کسب سهم بازار برای صادرات انرژی خود استفاده می‌کند. در این بین صداهایی نیز از میان دیگر کشورهای غیراوپک که در توافق با اوپک شرکت داشته‌اند شنیده می‌شود. وزیر انرژی قزاقستان در این زمینه گفته است که مذاکرات ماه آینده میان اوپک و متحدانش درباره تمدید کاهش تولید نفت راحت نخواهد بود و ممکن است به دلیل وضعیتی که ایران و ونزوئلا با آن مواجه هستند، پیچیده شود.
کانات بوزومبایف، وزیر انرژی قزاقستان با اشاره به مواضع متفاوت تولیدکنندگان نفت، به خبرنگاران گفته است: تصور می‌کنم این مذاکرات راحت نباشد. وی عنوان کرده است: ایران و ونزوئلا با تحریم‌های امریکا مواجه هستند و گفتن اینکه آنها می‌خواهند توافق نفتی تمدید شود یا خیر، دشوار است. قزاقستان خواهان تمدید توافق در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ است و قیمت نفت در محدوده ۶۰ تا ۷۰ دلار در هر بشکه را مناسب می‌داند. کانات بوزومبایف با تاکید بر اینکه نیازی به قیمت‌های بالاتر نفت نیست به امریکا که در توافق کاهش تولید جهانی نفت مشارکت ندارد اشاره کرده و بیان کرده است: هیچ کس قیمت بالاتری نمی‌خواهد زیرا تولید در یک کشور بزرگ که وارد هیچ توافقی نمی‌شود، افزایش پیدا خواهد کرد. بر اساس گزارش رویترز، امریکا اکنون بالای ۱۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند.
قزاقستان ماه جاری اعلام کرده بود این کشور که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت آسیای مرکزی است، تولیدش را بیش از میزانی که تحت پیمان نفتی با اوپک توافق کرده بود، کاهش داده است و تولیدش به ۱.۷۶ میلیون بشکه در روز رسیده است که پایین سهمیه تولید ۱.۸۶ میلیون بشکه در روز بوده است.
وزیر انرژی قزاقستان اعلام کرد قزاقستان برای افزایش تولید میدان نفتی بزرگ کاشاگان از ۴۰۰ هزار بشکه در روز به ۴۲۰ هزار بشکه در روز تا پایان امسال برنامه‌ریزی کرده است.
