نفت کجای رابطه تهران-مسکو است؟
بیژن زنگنه وزیر نفت، اسفند 95 بعد از جلسه‌اش با الکساندر نواک، چارچوب توافق نفتی میان تهران و مسکو را این طور توصیف کرد: «فکر می‌کنم ظرف ١٠ تا ١٥ روز آینده فروش نفت ایران به روسیه نهایی شود، یک شرکت روس نفت ایران را برای مقاصد مشخص خارج از روسیه صادر می‌کند و در مقابل ما ٥٠ درصد از پول محمولههای فروخته شده را در موعد مقرر که یک‌ماهه خواهد بود، تحویل می‌گیریم و ٥٠ درصد بقیه هم صرف خرید کالا و خدمات از روسیه می‌شود.» او ادامه داد: «این معامله تهاتر نیست، بلکه خرید کالا و خدمات با پول فروش نفت است. قرار است ١٠٠ هزار بشکه در روز به روسیه نفت صادر کنیم» سرکی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه حالا عصر جمعه گفته که آنها آمادگی دارند برای صادرات نفت به ایران کمک کنند.
بعضی از مشتریان نفتی ایران، از منظر بعد مسافت مشکل چندانی با اینکه نفتی که از روسیه بارگیری شود را وارد کنند ندارند. در همین زمینه به تازگی یورو نیوز نوشت که کره جنوبی اعلام کرده است تا پیدا کردن راه‌حل نهایی، برای اینکه با مشکل تحریم واردات نفت از ایران روبرو شود می‌تواند از روسیه و قطر نفت وارد کند.
الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه هفته پیش در تهران بود تا ماحصل نشستی دو روزه میان مقامات دولتی و بخش خصوصی ایران و طرف روس به‌ویژه ناحیه قفقاز شمالی را رسمی کند. او در فاصله کوتاه حضورش در تهران تا شرکت در برنامه تجاری ایران-روسیه که در اصفهان برگزار می‌شد، به وزارت نفت ایران هم آمد تا با بیژن زنگنه وزیر نفت دیدار کند. آنها پشت درهای بسته دیدار کردند اما وزیر نفت ایران پس از پایان نشست اعلام کرد که یکی از موضوع‌های صحبت‌ها همکاری اقتصادی دو کشور در حوزه انرژی و نفت بوده است. ایسنا همچنین نوشت که ایران و روسیه دوشنبه هفته پیش و پس از پایان سومین نشست کارگروه انرژی دو طرف در بخش انرژی، تفاهم‌نامه‌ای در ۲۷ بند در بخش نفت، گاز، پالایش، پتروشیمی، برق و انرژی هسته‌ای امضا کردند که طبق گفته‌های حسین اسماعیلی شهمیرزادی، مدیرکل اروپا و امریکا و همسایگان دریای خزر وزارت نفت همکاری در حوزه اکتشاف، استخراج، تولید و سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی در این تفاهم‌نامه مورد تاکید قرار گرفت.
روسیه نیز مانند ایران درگیر تحریم‌های ایالات متحده و بعضا اتحادیه اروپا است. دویچه‌ووله پنج‌شنبه نوشت که سران اتحادیه اروپا تحریم علیه روسیه را که شامل بخش‌هایی چون بانک‌های دولتی، صادرات و واردات تجهیزات جنگی و صنایع نفت و گاز این کشور می‌شود تا ژانویه 2020 تمدید کرد.
مسوولان ایران و روسیه می‌گویند که تجربه مشترک مواجهه با تحریم می‌تواند به کار مشترک اقتصادی میان این دو کشور بیانجامد. پیشتر مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه فایل تصویری یک گفت‌وگو که شبکه تلویزیونی رسمی روسیه با او انجام داده بود را منتشر کرد که در آن خبرنگار از سفیر ایران می‌پرسید آیا ایران حاضر است تجربه چگونگی 40 سال مقاومت مقابل تحریم را با روسیه به اشتراک بگذارد.
فارس پیشتر نوشته بود که ایران به دنبال فروش روزانه 200 هزار بشکه نفت خام به روسیه بوده است اما در نهایت توافق با طرف روس بر سر روزانه 100 هزار بشکه انجام گرفت.
فروردین 96 و حدود یک ماه بعد از اینکه الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه با وزیر نفت ایران دیدار کرد تا چارچوب خرید نفت روسیه از ایران نهایی شود، بیژن زنگنه در نشستی خبری عنوان کرد: قرارداد صادرات روزانه 100 هزار بشکه نفت خام به روسیه امضا شده است و براساس اعلام بانک مرکزی قرار است پول آن به صورت یورو دریافت شود.
وی در آن زمان گفت: در این قرار داد آمده است بخشی از درآمد حاصل از فروش نفت به صورت نقد و بخشی به صورت کالا است اما هنوز بر روی این موضوع که چه کالایی را دریافت کنیم توافق صورت نگرفته است زیرا هنوز هیچ نفتی به روسیه صادر نشده است.
مرداد 96 پارس تودی نوشت که «آلکساندر نوواک» وزیر انرژی روسیه گفته است که واردات نفت کشورش از ایران در برابر کالا از طریق شرکت دولتی «پروم سریو ایمپورت» روسیه در آینده نزدیک آغاز می‌شود.
شهریور 96 خبرگزاری آناتولی به نقل از امیرحسین زمانی‌نیا معاون امور بین‌الملل وزارت نفت ایران نوشت: «شرکت ملی نفت (NIOC)، نفت را می‌فروشد و یک شرکت دولتی روس می‌خرد و پول را هم به یورو دریافت می‌کنیم و در مقابل نصف صادراتی به روسیه هم خدمات و تجهیزات دریافت می‌کنیم»
در نهایت آذر ماه همان سال وزیر نفت ایران در حاشیه یک نشست اوپک بطور رسمی اعلام کرد که نخستین محموله 100 هزار بشکه‌ای نفت خام ایران به روسیه صادر شده است. او گفت که نخستین محموله نفت صادراتی ایران در ماه نوامبر به روسیه صادر شد.
مشابه کره جنوبی، هند نیز دیروز گفته است که با بخشی از مشکلاتش در مورد تحریم واردات نفت خام از ایران از طریق واردات نفت خام از روسیه دست و پنجه نرم خواهد کرد. هر چند احتمالا هزینه این واردات برای پالایشگاه‌های هندی بیشتر شده و حاشیه سود آنها را کم می‌کند.
بعد از آنکه اظهارات معاون وزیر خارجه روسیه در مورد آمادگی این کشور برای کمک به ایران برای صادرات نفت منتشر شد، تحلیل‌های نسبتا متفاوتی نیز در این خصوص انتشار یافت. یک مورد در اویل پرایس دیده می‌شود که تسنیم آن را ترجمه کرده است. این تحلیل تلاش می‌کند ارتباطی میان این اظهارنظرها با صادرات نفت ایران به اروپا و صادرات گاز روسیه به این قاره پیدا کند؛ «اگر کمک روسیه موفقیت آمیز باشد، ایران می‌تواند مقدار قابل توجهی از نفت را به اروپا صادر کند، روسیه می‌تواند گاز بیشتری به اتحادیه اروپا بفرستد و اروپا می‌تواند هر دوی این نفت و گاز ارزان قیمت را بخرد. از طرف دیگر، امریکا صفر کردن صادرات نفت ایران را تقریبا غیر ممکن می‌بیند.»
وزارت خزانه‌داری امریکا نوامبر 2018 همزمان با خروج این کشور از برجام، در گزارشی مدعی شد شبکه‌ای نفتی میان روسیه، ایران و سوریه وجود دارد و در راستای آن چند شرکت از جمله شرکت «پروم سریو ایمپورت» از شرکت‌های تابعه وزارت انرژی روسیه، را مورد تحریم قرار داد.
قبلا دسامبرسال 2018 خبرگزاری روسی اسپوتنیک در واکنش به انتشار گزارش‌هایی در رسانه‌های رژیم صهیونیستی مبنی بر اینکه روسیه قرار است نفت ایران را پالایش کرده و صادر کند تا ایران نفت خامش را بفروشد، با یک تحلیلگر گفت‌وگو کرد. شعیب بهمن، کارشناس مسائل سیاسی، متخصص روابط ایران و روسیه به اسپوتنیک گفت: «بحث فروش نفت ایران از طریق روسیه موضوع جدیدی نیست. در واقع در دوره پیشین تحریم‌هایی که علیه ایران وضع شده بود به دلیل مسائل هسته‌ای، مساله تهاتر نفتی ایران با روسیه مطرح شد و قرار بود که ایران روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت خود را از طریق روسیه به فروش برساند. بنابراین موضوع شرایط فعلی، خیلی جدید نیست»
