تا پایان شهریور ۱۳۹۷، ۳۴۰ میلیون و ۶۱۴ هزار و ۳۶۰ کارت بانکی در کشور صادر شده است؛ البته گزارشهایی غیر رسمی وجود دارد که تعداد کارتهای بانکی پس از این آمار نیز رشد داشته و به حدود ۴۲۰ میلیون کارت بانکی رسیده است
اقتصاد گردان - محسن شمشيري
مجبور شدن مشتريان به بازكردن حساب هاي بانكي نزد بانك هاي مختلف براي انجام قراردادهاي خود، دريافت تسهيلات يا مقررات مقابله با پولشويي و... باعث شده كه هر ايراني به صورت متوسط 6 كارت بانكي در حساب خود داشته باشد و جالب اين است كه امكان اتصال اين حساب ها و انجام معاملات و تامين موجودي مورد نظر وجود ندارد و هر مشتري براي انجام كارهاي خود بايد كارت هاي مختلفي در جيب و كيف خود داشته باشد تا امور زندگي و كسب وكار خود را انجام دهد.
با وجود رشد بانكداري الكترونيك، دولت الكترونيك و... شهروندان ايراني همچنان براي انجام كارهاي خود به كارت ملي، شناسنامه، كارت شناسايي، گواهينامه، كارت خودرو، و انواع كارت هاي بانكي نياز دارند و اين موضوع باعث شده كه حداقل 5 كارت در جيب و كيف مردم موجود باشد تا امور روزمره خود را انجام دهند.
محدوديت در دريافت و پرداخت، سقف تراكنش، سقف دريافت اسكناس، و بسياري از موضوعات ديگر نياز به داشتن كارت هاي بانكي بيشتر را مطرح كرده است. بانك ها نيز براي شعب و مناطق خود نيز ارزيابي براساس جذب نقدينگي و تعداد حساب وكارت را دارند كه همين موضوع انگيزه هاي مختلف براي بانك ها جهت بازكردن حساب بيشتر و كارت بيشتر را در گذشته مطرح كرده است.
اين در حاليست كه هر شهروند مي تواند با يك كد ملي، تمام حساب ها و كارت ها و مشخصات فردي و خانوادگي، حساب هاي مالي از ماليات تا وام بانكي، كارت شناسايي و شغل، نوع خودرو، تاهل و مجرد بودن، سن و سال و .... را داشته باشد و در دنياي رشد اينترنت و الكترونيك، نيازي به اين همه حساب و كارت شناسايي و بانكي و انواع كارت هاي ديجيتالي و الكترونيكي نيست.
گزارشهای بانک مرکزی و شرکت شاپرک نشان میدهد که سهم هر ایرانی از حدود ۳۴۰ میلیون کارت صادر شده در شبکه بانکی به طور متوسط ۶ کارت بانکی است که حدود ۷۰ درصد این کارتها فعال نیستند.
آخرین آمار بانک مرکزی از تعداد کارتهای بانکی صادر شده در شبکه بانکی کشور، مربوط به نیمه نخست سال ۱۳۹۷ است که بر اساس این آمار، تا پایان شهریور ۱۳۹۷، ۳۴۰ میلیون و ۶۱۴ هزار و ۳۶۰ کارت بانکی در کشور صادر شده است؛ البته گزارشهایی غیر رسمی وجود دارد که تعداد کارتهای بانکی پس از این آمار نیز رشد داشته و به حدود ۴۲۰ میلیون کارت بانکی رسیده است؛ در گزارش ارائه شده از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهرانیها با حدود ۲۸ درصد بیشترین و ایلامیها با ۰.۷۹ درصد کمترین سهم را در بین صاحبین کارت بانکی شهروندان استانهای ایران دارند.
بررسی آمارهای بانک مرکزی و گزارشهای غیر رسمی نشان میدهد که به طور متوسط هر فرد بالای ۱۸ سال در ایران، نزدیک به ۶ کارت بانکی در اختیار دارد اما این تعداد بالای کارت بانکی به ازای هر نفر، الزاماً به معنای فعال بودن همه این کارتها نیست و گزارشهای اقتصادی شرکت شاپرک نشان میدهد که حداقل ۷۰ تا ۷۵ درصد از کارتهای بانکی صادر شده به صورت ماهانه فعال نیستند و صرفا به طور دورهای ۲۵ تا ۳۰ درصد از کارتهای بانکی در کشور فعال هستند.
بر اساس گزارش اقتصادی شرکت شاپرک، در اردیبهشت ماه ۹۸ در مجموع ۱۰۲ میلیون و ۹۴۷ هزار کارت بانکی تراکنش داشته که نسبت به فروردین ماه رشدی ۶.۱۸ درصدی را تجربه کرده است؛ از سویی دیگر همچنان تعداد کارت برداشت نسبت به سایر کارتها در اردیبهشت ماه بیشتر بوده و با سهم ۹۶ میلیون و ۸۳۲ هزار کارت، بیشترین میزان کارت تراکنش دار به کارتهای برداشت اختصاص پیدا کرده است؛ همچنین در این بازده زمانی، تعداد ۵۸ هزار و ۹۵۶ کارت اعتباری و ۶ میلیون و ۵۶ هزار کارت هدیه و بن کارت در شبکه پرداخت دارای تراکنش بوده است.
گزارش اقتصادی شرکت شاپرک در اردیبهشت ماه ۹۸ نشان میدهد که از حدود ۴۰۰ میلیون کارت بانکی صادر شده توسط شبکه بانکی صرفا بالغ بر ۱۰۲ میلیون کارت فعال بوده و حداقل دارای یک تراکنش بوده است که همین موضوع نشان میدهد، بسیاری از کارتهای بانکی صرفا به صورت دورهای یا چند ماه یکبار استفاده میشود و حجم قابل توجهی نیز کارت بانکی بلا استفاده است و مشتریان صرفا آنها را دریافت کرده و برای مدتی استفاده کردهاند که دیگر در شبکه پرداخت و بانکی هیچ گونه فعالیتی ندارند؛ موضوع حجم بسیار زیاد کارتهای بانکی یکی از معضلات مهم شبکه بانکی به شمار میرود چرا که در ایران به منظور انجام و استفاده از خدمات مختلف سازمانها و دستگاهها باید نسبت به اظهار یک شماره کارت از یک بانک خاص اقدام کرد و با توجه به فعالیت ۳۱ بانک و موسسه مالی و اعتباری در کشور حجم بسیار زیادی کارت با هزینه بالا برای بانکها صادر و در جیب و کیف پول شهروندان قرار میگیرد که در نهایت بیشتر آنها بدون هیچگونه تراکنشی هستند و صرفا خاک میخورند؛ البته تعداد نسبتا زیادی نیز در این میان کارت بانکی وجود دارد که صاحب کارت از موقعیت کارت با خبر نیست و حتی به دلیل عدم موجودی برای سوزاندن آن نیز اقدام لازم انجام نمیدهد.
از جمله دلایلی که برای گسترش کارتهای بانکی فاقد تراکنش صادر شده توسط شبکه بانکی عنوان میشود نیز باید به موضوع عدم موجودی حسابهای بانکی بیشتر از ۳۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال کشور اشاره داشت که همین موضوع باعث میشود کارت صرفا در یک بازه زمانی صادر و فعال باشد اما بعد از مدتی با عدم موجودی به یک کارت غیر فعال تبدیل شده است؛ همچنین صدور بیش از حد کارت بانکی و ارائه چندین کارت برای چند سپرده در یک بانک توسط شبکه بانکی نیز یکی از مسائل بسیار مهم است که بانک مرکزی باید بر روی آن افزایش نظارت داشته باشد تا در نهایت پدیده افزایش بسیار سریع صدور کارت بانکی و بالارفتن سهم کارتهای بانکی غیر فعال کنترل و رفع شود تا هزینه بانکها نیز در بخش کارت و صدور کارت که در چند ماه اخیر با توجه به افزایش هزینه مواد اولیه و ارز افزایش بسیار زیادی داشته، کنترل شود.