بازار گرم یک حشره از صادرات به شرق آسیا تا غذای عقرب
نرخ‌های فروش ملخ در خارج و داخل / سنت دیرینه مصرف ملخ
چنان قحط سالی شد اندر دمشق / که یاران فراموش کردند عشق / نه در کوه سبزی نه در باغ شخ / ملخ بوستان خورده مردم ملخ / ملخ و جیرجیرک یک منبع سرشار از پروتئین و جزو بهترین مواد غذایی برای ماهی‌ها، طیور و همین‌طور عقرب محسوب می‌شود، مخصوصاً اینکه یکی از غذاهای بسیار محبوب ماهی‌های کپور است و رشد آنها را تسریع می‌کند.
اقتصاد گردان - هادی سلگی
خبر خرید تضمینی ملخ در جنوب کشور، به علت نامأنوس بودن آن، در صدر موضوعات رسانه‌ها قرار گرفت. برانگیختن بسیاری از ذهن‌ها معطوف به این پرسش است که این ملخ‌ها به چه کار می‌آید؟ در این گزارش به کاربردها و چرخه اقتصادی که حول این محصول شکل گرفته، پرداخته شده است.
به گزارش ایرناپلاس، ملخ در برخی مناطق جنوبی کشور، موجودی غریب به‌حساب نمی‌آید، حتی اگر در نقش آفتی سیل‌گون ظاهر شود. علیرضا ملکی یک فعال اقتصادی در حوزه پرورش عقرب و ملخ است که به ایرناپلاس می‌گوید سال‌های پیش وقتی یک تولیدی در زمینه پرورش عقرب راه‌اندازی کرده، برای خوراک محبوب و مقوی بندپاهای زهردار خود به نواحی جنوب کشور در جستجوی ملخ رفته است. در این نواحی که بیشتر جنوب استان فارس و هرمزگان را شامل می‌شود، این ملخ‌ها به‌صورت دستی و از سوی افراد محلی جمع‌آوری شده و به فروش می‌رسند.
به گفته این تولیدکننده، ملخ و جیرجیرک یک منبع سرشار از پروتئین و جزو بهترین مواد غذایی برای ماهی‌ها، طیور و همین‌طور عقرب محسوب می‌شود، مخصوصاً اینکه یکی از غذاهای بسیار محبوب ماهی‌های کپور است و رشد آنها را تسریع می‌کند.
علاوه بر این، بر اساس گفته‌های وی، کشورهای شرقی آسیا و عربی از واردکننده‌های اصلی ملخ هستند. در این کشورها ملخ به‌عنوان یک محصول غذایی استفاده می‌شود؛ به‌گونه‌ای که حتی عده‌ای در ایران جمع‌آوری و صادرات فله‌ای ملخ را به‌عنوان شغل مقطعی و فصلی خود برگزیده‌اند.
نرخ‌های فروش ملخ در خارج و داخل
نرخ‌های فروش ملخ در خارج و داخل کشور متفاوت است. آن‌گونه که این تولیدکننده می‌گوید قیمت این حشره همانند دیگر کالاهای موجود در بازار بر اساس کیفیت و میزان تقاضای آن تعیین می‌شود، اما بین دو تا سه سال گذشته به‌طور تقریبی چینی‌ها هر کیلوگرم را حدود ۳۰ هزار تومان خریداری می‌کردند. در داخل هم خود ما قبلاً ملخ را به قیمت هر عدد، ۲۵ تومان خریداری می‌کردیم.
افزون بر این‌ها اخیراً یک قیمت دولتی و رسمی در بازار اعلام شده است. فرماندار بندرعباس اعلام کرده که دهیاری‌ها هر کیلوگرم ملخ را هشت هزار تومان و به‌صورت تضمینی خریداری می‌کنند. در فضای مجازی هم شاهد فعالیت برخی وب‌سایت‌ها در زمینه فروش ملخ هستیم که در آنها قیمت‌هایی هم تعیین شده است. به‌طور مثال، یک وب‌سایت مربوط به پرورش عقرب برای فروش هر کیلوگرم ملخ، ۱۵ هزار تومان اعلام کرده است.
باید به این مسئله هم توجه کنیم که خرید ملخ از سوی کشورهای شرق آسیا و همچنین عربی اغلب با هدف استفاده به‌عنوان خوراک انسانی صورت می‌گیرد و در ایران خوراک طیور و ماهی می‌شود. هر چند که به قول ملکی در داخل هم در برخی مناطق به‌عنوان خوراک انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به گفته وی تا چندی پیش در خیابان‌های یکی از شهرها بسته‌های ۵، ۱۰ و ۱۵ هزار تومانی جیرجیرک خرید و فروش می‌شده است.
بازار گرم یک حشره
وی اظهار می‌کند: روش معمول پخت ملخ و جیرجیرک در چین و بسیاری مناطق دیگر به این شکل است که ابتدا آنها را در آب جوش می‌ریزند و بعد از چند دقیقه آب‌پز شدن، در روغن سرخ می‌کنند. همچنین مدت زمان تولد تا بزرگ شدن جیرجیرک و ملخ به ترتیب ۷ و ۲۲ روز طول می‌کشد.
بر اساس گفته‌های این تولیدکننده، ملخ به‌طور روزانه حداقل ۱۰۰ تا ۱۵۰ تخم می‌گذارد و در طول ۲۲ روز به یک حشره بالغ تبدیل می‌شود؛ موضوعی که از نظر وی ورود به این کار را به‌صرفه کرده و در ازای آن درآمد بالا را به همراه می‌آورد. مضاف بر اینکه گفته می‌شود بازار فروش داخلی و صادراتی آن هم تا حد زیادی گرم است.
وی می‌گوید: پیشنهاد خرید ملخ را تولیدکننده‌های عقرب و ماهی به فرماندار بندرعباس ارائه کرده‌اند. اخیراً فرماندار بندرعباس به دهیاری‌های تابع خود دستور داده است ملخ زنده را کیلویی هشت هزار تومان و به‌صورت تضمینی خریداری کنند.
سنت دیرینه مصرف ملخ
در برخی مناطق جنوب کشور فروش و مصرف ملخ یا به اصطلاح محلی‌های آنجا میگو یا مئگه سنتی دیرینه دارد. جالب اینکه در آنجا متقابلاً به میگو، ملخ گفته شده و به دم‌پخت میگو، برنج و ملخ اطلاق می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد یکی از علت‌های اصلی دستور اخیر فرماندار بندرعباس همین نگاه و جایگاه ملخ در زندگی بومی مناطق آنها باشد. یک استاد جامعه‌شناسی در بندرعباس به ایرناپلاس می‌گوید: در گذشته وقتی ملخ‌ها به مزارع حمله می‌کردند و باعث قحطی در این مناطق می‌شدند، مردم مصرف خود ملخ‌ها را به‌عنوان راهکاری برای غلبه بر خشم طبیعت استفاده می‌کردند. محبوبه مهرابی برای توضیح این موضوع به یکی از اشعار بوستان سعدی اشاره می‌کند: چنان قحط سالی شد اندر دمشق / که یاران فراموش کردند عشق / نه در کوه سبزی نه در باغ شخ / ملخ بوستان خورده مردم ملخ.
وی می‌گوید: اکنون دیگر ملخ را به‌عنوان ماده‌ای برای دفع ناگزیر گرسنگی نگاه نمی‌کنند، بلکه مزه و طعم لذت‌بخش آن در ذائقه استفاده‌کننده‌ها، اصلی‌ترین جاذبه مصرف این محصول به شمار میرود. اخیراً نازل شدن این «آفت محبوب» از آسمان، موجب نوعی احساس متناقض در اینجا شد.
بر همین اساس این مدرس دانشگاه پیشنهاد می‌کند: بهترین روش برای حل مسئله حمله ملخ‌ها، استفاده از تکنولوژی دفع سالم و زنده آنهاست. زیرا در این صورت می‌توان بدون سمی کردن یا کشتن، آنها را به تور انداخته و از این طریق علاوه بر استفاده‌های داخلی، به صادرات ملخ و فرآورده‌های آن بپردازیم.
وی درباره نحوه عرضه این محصول نیز می‌گوید: در نواحی جنوبی استان فارس و شهرهایی مانند خنج، گراش و لار، به‌عنوان محصولی فصلی با وانت یا روی سینی در کنار جادهها به فروش می‌رسد و حتی به‌صورت نادر در میوه‌فروشی‌های خاص هم دیده می‌شود.
حمید دولتی، مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان هرمزگان در این زمینه گفت: در برخی از مناطق اقداماتی برای جمع‌آوری ملخ صورت گرفته است. دسته‌جاتی که به‌صورت زنده وجود دارد و البته به علت امکان سمی بودن آنها، قرار بر این بوده که آنها را امحا کنند و برخی از آنها نیز به‌عنوان خوراک دام استفاده شود.
به گفته وی، از قدیم در بسیاری از مناطق جنوب از ملخ به‌عنوان جیره غذایی استفاده می‌شده و به همین علت بسیاری از مردم برای زنده‌گیری ملخ دست به‌کار شده‌اند. البته در این خصوص مسئله‌ای وجود دارد؛ روش خاصی برای گرفتن ملخ‌های زنده وجود ندارد و همان‌گونه که این مسئول می‌گوید، استفاده از این روش نمی‌تواند به پاکسازی سریع مزارع و باغاتی که مورد حمله گسترده قرار گرفته‌اند، بینجامد.
