سپرده هاي بانكي از مرز 2 هزار تريليون گذشت، روزانه 1345 میلیارد سپرده‌و 835 میلیارد تسهیلات اضافه شد

اقتصاد گردان - محسن شمشیری|

گزارش وضعيت کل مانده سپرده ها و تسهيلات ريالي و ارزي بانکها و مؤسسات اعتباري به تفکيک استان در پايان بهمن ماه 97  نشان می دهد که مانده کل سپرده ها بالغ بر 2022 هزار میلیارد تومان شده است که نسبت به مقطع مشابه سال  قبل 490 هزار میلیارد تومان معادل 32 درصد  و نسبت به پایان سال  قبل 375 هزار میلیارد تومان معادل 22.8 درصد افزایش نشان میدهد.

اين آمارها نشان مي دهد كه به دنبال تزریق و رشد بالای نقدینگی در سال هاي 96 و 97، رشد سپرده های بانکی افزایش بالای 32 درصد در یک سال و نزدیک به 23 درصد در 11 ماه اول سال 97 را تجربه كرده است و اختلاف 9 درصدی این دو رقم نشان دهنده رشد بالای نقدینگی و سپرده های بانکی در اسفند 96 است که به دنبال نوسانات نرخ ارز، بانک مرکزی و شبكه بانكي برای کنترل بازار ارز، تامین هزینه های روبه افزایش دولت در شب عید و آخر سال، نقدینگی  را افزایش داد و میزان تسهیلات دهی و تزریق پول و رشد پایه پولی قابل توجهی رخ داده که البته برای جمع آوری نقدینگی و کنترل بازار ارز و سکه و... نیز حدود 230 هزار میلیارد تومان اوراق سپرده ریالی 20 درصدی به فروش رفت و همین عوامل باعث رشد نقدینگی و همچنین رشد سپرده های ریالی و ارزی در اسفند 96 بوده است که البته اثری بر کنترل بازار ارز نداشت و در سال 97 بی سابقه ترین رشد نرخ ارز را شاهد بودیم و نرخ دلار از 5 هزار تومان تا نزدیک 19 هزار تومان بالا رفت. همچنين  بیشترین مبلغ سپرده ها مربوط به استان تهران  با مانده 1136هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویر احمد معادل 5280 میلیارد تومان میباشد.

 مانده کل تسهیلات نیز بالغ بر 1457 هزار میلیارد تومان بوده  که نسبت به مقطع مشابه سال قبل 304 هزار میلیارد تومان 26.4 درصد و نسبت به پایان سال قبل 198هزار میلیارد تومان معادل 15.8  درصد افزایش داشته است .

این موضوع نشان می دهد که رشد تسهیلات نسبت به رشد سپرده ها کمتر بوده و بانک ها تلاش دارند که برای کنترل مطالبات معوق خود رقم کمتری از رشد سپرده ها را به تسهیلات اختصاص دهند  و لذا از رشد 32 درصدی سپرده ها به میزان 26 درصد رشد در تسهیلات ایجاد کرده اند  و رشد تسهيلات 6 درصد كمتر از رشد سپرده ها بوده و از رشد 28 درصدی رشد سپرده ها در 11 ماه اول نیز به میزان نزدیک به 16 درصد در تسهیلات رشد ایجاد کرده اند و رشد تسهيلات در 11 ماه اول معادل 12 درصد كمتر از رشد سپرده ها بوده است.  همچنين  بیشترین مبلغ تسهیلات مربوط به استان تهران با مانده 947 هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد معادل 5030 میلیارد تومان میباشد. 

 جدول کل مانده تسهيلات و سپرده هاي ريالي و ارزي بانک ها و مؤسسات اعتباري در پايان بهمن ماه 97 نشان می دهد که  سپرده بعد از کسر سپرده قانونی از 1373 هزار میلیارد تومان در بهمن 96 به 1474 هزار میلیارد تومان در اسفند 96 و  1816 هزار میلیارد تومان در بهمن 97 رسیده است. نسبت تسهیلات به سپرده ها بعد از کسر سپرده قانونی نیز از 83.9 درصد در بهمن 96 به 85.4 درصد در اسفند 96 و 80.2 درصد در بهمن 97 رسیده و در یکسال منتهی به بهمن 97 معادل 3.7 درصد ونسبت به اسفند 96 معادل  5.2 درصد کاهش داشته است و بانک ها تلاش کرده اند که تسهیلات دهی خود را به صورت کنترل شده ای انجام دهند. 

نسبت تسهیلات به سپرده ها نیز از 75.2 درصد در بهمن 96 به 76.4 در اسفند 96 و 72 درصد در بهمن 97 رسیده و بانک ها ترجیح داده اند که 28 درصد سپرده ها را به صورت سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز بانک ها یا سیاست سقف اعتباری حفظ کنند. 564 هزار و 921 میلیارد تومان از سپرده ها را به صورت سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز بانک ها برای پرداخت سپرده های مشتریان حفوظ کرده اند که از این رقم 206 هزار میلیارد تومان معادل 10.18 درصد سپرده ها به صورت سپرده قانونی و 358 هزار میلیارد تومان معادل 16.11 درصد سپرده ها  به عنوان ابزار سقف اعتباری و نقدینگی مورد نیاز برای پرداخت سپرده ها اختصاص یافته است. در حالی که در بهمن 96 معادل 379 هزار میلیارد تومان به عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری در بانک ها و بانک مرکزی موجود بوده در بهمن 97 معادل 564 هزار میلیارد تومان به عنوان سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز در بانک ها و بانک مرکزی موجود بوده و عملا پول دست نخورده محسوب مي شود و این رقم عملا معادل 185 هزار میلیارد تومان در یکسال افزایش داشته است. 

به عبارت دیگر، نسبت تسهیلات به سپرده ها بعد از کسر سپرده قانونی 80.2 درصد است که نسبت به پایان بهمن 96  و پایان اسفند 96، به ترتیب 3.7 و 5.2 درصد کاهش نشان می دهد . نکته قابل توجه این است که نسبت به مذکور در استان تهران 91.9 درصد و کهگیلویه و بویراحمد 107.4 درصد بوده است. 

به عبارت دیگر، روندی که از بهمن سال 96 شروع شده و بخش عمده ای از رشد تسهیلات بانک ها به تهران اختصاص یافته، همچنان ادامه دارد و تهران معادل 11.7 درصد بیش از میانگین کشور نسبت تسهیلات به سپرده ها داشته و رقم قابل توجهی از افزایش مانده تسهیلات به استان تهران اختصاص یافته است. 

آمارهای بانکی از وضعیت سپرده‌ها و تسهیلات در استان‌های کشور در بهمن 97 نشان می‌دهد که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در کل کشور کاهش یافته و به 72 درصد رسیده که نسبت به رقم 75 درصدی ماه‌های قبل از آن کاهش داشته است و در حالی که پیش از این حدود 24 درصد سپرده‌ها با عنوان سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی یا سقف اعتباری حفظ می‌شد و مابقی یعنی 75 درصد به صورت تسهیلات بانکی پرداخت می‌شد، اما در بهمن ماه 97 این شاخص به 28 درصد رسیده و 72 درصد تسهیلات پرداخت شده است.

نكته حايز اهميت آن است كه با افزايش سپرده ها از رقم 1531 هزار ميليارد در بهمن 96 به 2022 هزار ميليارد تومان در بهمن 97 ظرف يكسال معادل 491 هزار ميليارد تومان اضافه شده كه روزانه معادل 1345 ميليارد تومان به سپرده ها و به نوعي  به نقدينگي كشور اضافه كرده است. همچنين تسهيلات بانك ها از 1152 هزار ميليارد تومان به 1457 هزار ميليارد تومان در اين يكسال افزايش يافته و معادل 305 هزار ميليارد تومان يا روزانه 835 ميليارد تومان به مانده تسهيلات اضافه كرده است. 

و این موضوع نشان‌دهنده رشد بالای نقدینگی، خلق پول، سپرده‌ها و تسهیلات در کشور است که البته با وجود رشد 32 درصدی سپرده‌ها و رشد 26 درصدی تسهیلات در این یکسال، عملا کمکی به کاهش بیکاری و رفع رکود تورمی، ایجاد رونق در تولید و رشد اقتصادی نکرده است.

نکته دیگر موضوع نسبت موثر سپرده قانونی است که با توجه به بدهی 166 هزار میلیارد تومانی بانک‌ها به بانک مرکزی که به تازگی از سوی دکتر اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی اعلام شده است، رقم موثر سپرده قانونی از 206 هزار میلیارد تومان به 40 هزار میلیارد تومان کاهش یافته و نسبت موثر سپرده قانونی نیز معادل 1.97 درصد است.

 مانده کل سپرده‌های ریالی و ارزی در پایان بهمن  ماه 97، به 2022هزار میلیارد تومان رسیده که تنها در دی ماه 36 هزار میلیارد تومان افزایش یافته و نشان می‌دهد که رشد سپرده هاو نقدینگی عملا از روزانه 1000 میلیارد تومان نیز بیشتر شده است. به عبارت دیگر، در بهمن ماه نيز روزانه 1200 میلیارد تومان به حجم سپرده‌های ارزی و ریالی کشور اضافه شده است.

 میزان سپرده‌های ریالی و ارزی 2022 هزار ميليارد توماني از میزان نقدینگی 1830هزار میلیارد تومانی اعلام شده در بهمن ماه 97 نیز به میزان 192 هزار میلیارد تومان بیشتر بوده و از میزان سپرده غیردولتی نیز بیشتر است که احتمالا تفاوت این دو رقم را سپرده‌های ارزی تشکیل می‌دهد.

 رشد 306 هزار میلیارد تومانی تسهیلات

 مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر 1457 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به بهمن 96 به میزان 305هزار میلیارد تومان معادل 26.4 درصد رشد کرده ودر واقع روزانه 835 هزار میلیارد تومان به مانده تسهیلات اضافه شده است. این رقم نسبت به پایان سال 96 نیز به میزان 199 هزار میلیارد تومان یا 15.8 درصد رشد کرده است. از این رقم تسهیلات بیشترین سهم معادل 947 هزار میلیارد تومان مربوط به استان تهران و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد معادل 5031 میلیارد تومان بوده است.

 به عبارت دیگر، تهران با سهم 65 درصد از کل تسهیلات، حدود دو سوم تسهیلات کل کشور را جذب کرده است. همچنین تهران با وجود سهم 56 درصدی از کل سپرده‌ها سهم 65 درصدی از کل تسهیلات داشته و به میزان 9 واحد درصد بیش از سهم خود در سپرده‌ها در تسهیلات سهم داشته است. به عبارت دیگر تهران بیش از تمام استان‌های کشور سپرده جذب کرده است و اکثر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند به دلایل مختلف پول خود را در حساب‌های بانکی در استان تهران سپرده‌گذاری کنند و همچنین بابت فعالیت‌های خود از بانک‌های تهران وام و تسهیلات بگیرند.

    کاهش سرعت رشد تسهیلات دهی در سال 97

از سوی دیگر، رشد تسهیلات در 11 ماهه اول سال نسبت به رشد سپرده‌ها در این مدت، نشان‌دهنده این واقعیت است که در سال 97 نوعی سیاست انضباط مالی در پرداخت تسهیلات در دستور کار قرار گرفته و بانک‌ها از میزان افزایش سپرده‌ها و نقدینگی خود، رقم کمتری را تسهیلات پرداخت کرده‌اند تا از این طریق، مطالبات معوق خود را کاهش داده و نسبت به بهبود منابع خود اقدام کنند.وضعیت سپرده و تسهیلات نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است و در حال حاضر در پایان ارديبهشت 98 حداقل بیش از 1900هزار میلیارد تومان نقدینگی و سپرده در بانک‌ها موجود است که از این مقدار تا  بهمن 97 به میزان 1457هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده و بدهی مردم و فعالان اقتصادی به بانک‌ها نیز رشد زیادی داشته است و تا پایان سال 97 نه تنها نقدینگی و سپرده‌های بانکی به مرز 1900هزار میلیارد تومان نزدیک شده بلکه بدهی مردم به بانک‌ها نیز افزایش داشته که البته این ارقام بزرگ، در صورت بهبود فضای کسب و کار و کاهش مشکلات سیاسی، ‌می‌تواند در جهت رشد سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال به کار گرفته شود. اما در صورت رکود تورمی و چالش‌های بزرگ اقتصادی، می‌تواند به نکته‌ای نگران‌کننده برای افزایش قیمت‌ها تبدیل شود.نکته قابل توجه این است که مقایسه مانده کل سپرده‌ها و تسهیلات در کل کشور و در استان تهران در بهمن ماه 97 نسبت به اسفند ماه نشان می‌دهد که میزان مانده سپرده در کشور در 11 ماه اول 97 نسبت به اسفند 96 از 1646 به 2022 و در تهران از 920 به 1136 هزار میلیارد تومان رسیده و در حالی که در کشور 376 هزار میلیارد تومان زیاد شده در تهران 216 هزار میلیارد افزایش یافته است یعنی بیشترین جذب را در تهران داشته و57.44 درصد رشد سپرده‌ها در این 11 ماه جذب تهران شده است.

 از سوی دیگر، در حالی که میزان مانده تسهیلات بانک‌ها از 1258 به 1457 هزار میلیارد تومان رسیده و 199 هزار میلیارد تومان بیشتر شده، در استان تهران نیز از نزدیک 814 به 947 هزار میلیارد تومان رسیده و حدود 133هزار میلیارد تومان بیشتر شده و 67 درصد تسهیلات اضافه شده در 11 ماه اول 97 جذب تهران شده و این پرسش را مطرح می‌کند که به چه دلیل جذب تسهیلات در تهران تا این میزان بالا بوده است؟ چه عواملی باعث شده که 57 درصد رشد سپرده و 67 درصد رشد تسهیلات در 11ماه اول سال 97 جذب تهران شود و چرا تمرکز شدید پرداخت و رشد تسهیلات در تهران داریم در حالی که برای رونق تولید و ایجاد اشتغال به توزیع متناسب امکانات و تسهیلات در سراسر کشور نیازمند هستیم. هرچند که گفته می‌شود همه شرکت‌ها در تهران حساب بانکی و دفتر مرکزی دارند، اما باید بررسی شود که این مشکل عدم تناسب و تمرکز تسهیلات در تهران، تاچه حد مرتبط با موضوع فعالیت شرکت‌ها و دفاتر مرکزی آنها و ایجاد حساب بانکی در تهران است و تاچه حد به معضل روابط بانکی و اقتصادی و سیاسی و معضل رانت و تمرکز وابسته است؟

    رشد 3.5 درصدی نسبت تسهیلات در تهران

همچنین از دی ماه 96 که وضعیت بازار ارز و سکه با التهاب شدید مواجه شد و دولت و بانک مرکزی برای مقابله با آن، پیش فروش بیش از 60 تن سکه و همچنین فروش اوراق سپرده 20 درصدی به میزان 230 هزار میلیارد تومان در اسفندماه 96 را در دستور کار قرار داد، جذب تسهیلات در استان تهران نیز به شکل قابل توجهی بالا رفته و نسبت مانده تسهیلات به مانده سپرده‌ها نیز به‌شدت رشد کرده است.

به‌طوری که میزان سپرده‌ها در تهران در دی 96 معادل 883 هزار میلیارد تومان، سپرده بعد از کسر سپرده قانونی 800 هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات 707 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 88.3 درصد بوده است.

اما در بهمن 97، میزان سپرده‌ها در تهران 1136 هزار میلیارد تومان، میزان سپرده بعد از سپرده قانونی 1031 هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات 947 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به 91.8 درصد رسیده است. یعنی نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل نزدیک به 3.5 درصد در فاصله دي 96 تا بهمن 97 كه التهابات بازار ارز وجود داشته، افزایش داشته است که نشان می‌دهد در یکسال بهمن 96 تا  بهمن 97، نیاز استان تهران به تسهیلات و بالارفتن مانده تسهیلات و اقداماتی که به خصوص در دو ماه پایان سال 96 صورت گرفته باعث این تغییر معنادار در نسبت تسهیلات شده است.