نگاهی نفتی و پالایشی به مصر

اقتصاد گردان -  این کشور با در اختیار داشتن حدود 720 هزار بشکه ظرفیت اسمی پالایشی عنوان بزرگترین پالایشگر قاره آفریقا را در اختیار دارد. علاوه بر این در جهان نفت، کشور مصر بعلت داشتن کانال سوئز و خط لوله 200 مایلی سومد، بزرگترین انتقال دهنده نفت خام خلیج فارس به اروپا و آمریکا می باشد. لازم به ذکر است که نیمی از ذخایر نفتی این کشور در منطقه OffShore قرار دارد.

 

در حال حاضر بیش از 50 درصد از تولید نفت خام این کشور از Gulf of Suez تامین می گردد. مناطق                  Western Desert, Eastern Desert و Sinai Peninsula در زمره نقاط اصلی تولید نفت مصر به شمار می آیند. بر اساس اطلاعات منتشره، تخمین زده می شود که در منطقه Safaga Quseir در صحرای شرقی 5/4 میلییون بشکه و در منطقه                 Abu Tartour در صحرای غربی 2/1 ملیون بشکه ذخایر نفت شیل وجود داشته باشد.

 

         زمانی مصر یکی از بازیگران اصلی تامین نفت در دنیا بود اما طی سال‌های گذشته تولید این کشور به شدت کاهش یافته و کار به جایی رسیده که مصر تبدیل به وارد کننده شده آن هم بعد از سال‌هایی که به عنوان صادر کننده نفت خام شناخته می‌شد. شرکت ملی نفت مصر Egyptian General Petroleum Corporation (EGPC) عهده دار اداره امور صنعت نفت در این کشور عربی است. شرکتهای BP، ENI و SHELL مهمترین شرکتهای فعال در صنعت نفت مصر هستند.

 

     صنعت پالایش مصر یک صنعت دولتی است به طوری که از ۱۰ پالایشگاه آن تنها یک پالایشگاه متعلق به بخش خصوصی است. این موضوع باعث می شود که صنعت پالایش در مقابل بالادست صنعت نفت سرمایه کمتری بخود جذب نماید. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۵ میزان سرمایه گذاری در صنعت پالایش مصر برابر ۴۰ میلیون دلار بوده است در حالیکه میزان سرمایه گذاری در بخش بالادست بالغ بر ۲۳۰ میلیون دلار بوده است. این در حالیست که کشور مصر در سال ۲۰۱۶ به میزان 2/6 میلیارد دلار و در نه ماهه اول سال ۲۰۱۷ به میزان ۷ میلیارد دلار به واردات فرآورده های پالایشی اختصاص داده است و سهم فرآورده های نفتی را به 38 درصد کل واردات مصر رسانده است.

     عربستان بر اساس یک قرارداد بلند مدت 5 ساله تا سال 2021 ماهانه 700 هزار تن فرآورده های پالایشی به این کشور صادر می کند. کویت هم قراردادهای مشابه ای در خصوص صادرات نفت خام و فرآورده های نفتی به مصر دارد. براساس این قرارداد تا سال 2019 کویت سالیانه یک و نیم میلیون تن فرآورده های نفتی و ماهیانه دو میلیون بشکه نفت خام به مصر صادر خواهد نمود.  ضمناً بر اساس توافق میان این دو کشور، شرکت کویت انرژی، یکی از بزرگترین شرکت¬ های صنعت نفت کویت، تولید در میدان نفتی الجهراء واقع در منطقه صحرای غربی را آغاز کرده است.

      شرکت پالایش نفت مصر که در سال ۲۰۰۷ برای تحقق طرح خودکفایی تقاضای مصرف داخلی تأسیس شده بدنبال طرح های توسعه و ارتقای پالایشگاه ها در راستای موازنه عرضه و تقاضای مصرف فرآورده های پالایشی در این کشور می باشد. با این همه مصر در حال حاضر تنها به ۶۵% از تقاضای داخلی خود می تواند پاسخ دهد و مابقی نیازش که در حدود 300 هزار بشکه در روز است را از خارج تأمین می کند. هرچند که با ادامه روند افزایش مصرف و عدم افزایش چشمگیر عرضه در این کشور انتظار می رود میزان واردات کماکان صعودی باشد. بر اساس آمارهای منتشره میزان مصرف نفت خام این کشور طی 10 سال (از سالهای 2007 تا 2017) تقریباً 16درصد افزایش یافته و به 802 هزار بشکه در روز رسیده است.

     نکته قابل توجه در صنعت پالایش این کشور این است که در حال حاضر تقریباً تمامی پالایشگاهای مصر بدلیل فرسودگی و مشکلات فنی، کمتر از ظرفیت پالایشی خود تولید داشته و تمامی فرآورده های تولیدیشان را در بازار داخل عرضه می نمایند و بالطبع صادراتی ندارند. هرچند که این کشور بدنبال افزایش توان پالایشی خود است لیکن انجام طرح های افزایش و بهینه سازی ظرفیت پالایشی پالایشگاهها با تاخیرات فراوان مواجه شده اند. از این  جمله تاخیرات می توان به برنامه افزایش ظرفیت 60 هزار بشکه در روز پالایشگاه MIDOR اشاره کرد که قرار بود در سال 2018 پایان یابد ولی احتمالا در سال 2020 به بهره برداری خواهد رسید. همچنین طرح گسترش پالایشگاه MOSTOROD نیز که توسط شرکت (ERC) Egyptian Refining Corporation قرار بود در سال 2017 به اتمام برسد بدلیل مشکلات مالی متوقف گردیده و در صورت رفع این مشکل ممکن است که اجرای این طرح در سال 2020 پایان یابد.

     نظر به موارد مطروحه و با فرض ثابت ماندن سایر عوامل موثر بر شرایط نفتی و پالایشی کشور مصر، به نظر می رسد که در آینده کوتاه مدت و میان مدت صنعت نفت این کشور عربی چه در حوزه تولید و چه در حوزه پالایش جهش چشمگیری نخواهد داشت و صرفاً بدنبال ایجاد توازن در میزان تولید و پالایش از یک سو و میزان مصرف از سوی دیگر خواهد بود. اهدافی که به باور تحلیلگران نفتی به دلایل متعدد از جمله مشکلات اقتصادی، دستیابی به آنها برای این کشور بسیار سخت به نظر می رسد.