:
كمينه:۱۶.۵۱°
بیشینه:۱۷.۷۹°
Updated in: ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۳:۱۴
بررسي استاندارد شرعی سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامي درباره صکوک سرمایه گذاری نشان مي دهد

از صكوك سرمايه گذاري تا مشاركت، مضاربه، مرابحه، وكالت، مساقات، سلف / روش هاي تامين مالي و استانداردسازي آن؛

براي روشن شدن تعاريف، انواع و استانداردهاي صكوك و فروش اوراق به روش تامين مالي اسلامي لازم است كه علاوه بر شرح استاندارد، دامنه استاندارد، تعریف صکوک سرمايه گذاري، انواع صکوک سرمايه گذاري، ویژگیهای صکوک سرمايه گذاري، قواعد و مقررات شرعی، لازم است كه موضوع استانداردها و از جمله تاریخ انتشار استاندارد، تصویب استاندارد، تاریخچه تدوین استاندارد، مبنای شرعی استاندارد و استاندارد شرعی سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامي درباره صکوک سرمايه گذاري نيز مورد بررسي قرار گيرد
کد خبر: ۱۳۵۴۷۹
تاریخ انتشار: ۲۲ ارديبهشت ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۱
اقتصاد گردان - محسن شمشيري
  اين گزارش به اين نكته اشاره كرده كه یکی از مهمترین زیرساختهای لازم در بازار اوراق بهادار اسلامي یا صکوک، استانداردسازی ضوابط و مقررات شرعی مربوط به این بازار است و سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامي از جمله نهادهایی است که تاکنون استانداردهای شرعی گوناگونی در زمینه فعالیت موسسات مالی اسلامي منتشر کرده است. این سازمان، یک نهاد بين المللي غیرانتفاعی و مستقل است که مجموعه استانداردهای شرعی، حسابداری و حسابرسی، راهبری و اخلاقي مبتنی بر شریعت اسلامي را برای استفاده بانکها و موسسات مالی اسلامي تدوین و عرضه میکند. 
رسول خوانساری  و  فرشته ملاکریمی در گزارشي با عنوان استاندارد شرعی سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامي درباره صکوک، نكاتي را در مورد اوراق بهادار اسلامي و استانداردهاي آن به عنوان يكي از روش هاي تامين مالي موسسات و بانك ها يادآور شده اند. 

این سازمان بیش از 200 عضو از کشورهای مختلف دنیا دارد که بانکهای مرکزی، موسسات مالی اسلامي و دیگر فعاالن صنعت بانکداری و مالی اسلامي را در بر میگیرد. امروزه استانداردهای تدوین شده توسط این سازمان توانسته است نظر مساعد و حمایت کشورهای مختلف را به خود جلب نماید. به نحوی که در برخی از کشورهای اسلامي مانند بحرین، دبی، اردن، لبنان، قطر، سودان و سوریه این استانداردها به نحو کامل مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از نهادهای مالی در استرالیا، اندونزی، مالزی، پاکستان، عربستان سعودی و آفریقای جنوبی نیز بر مبنای استانداردهای سازمان مذکور، دستورالعمل ها و رهنمودهای متناسبی را منتشر كرده اند.
یکی از استانداردهای مهم این نهاد، استاندارد شرعی درباره صکوک سرمايه گذاري است که در سال ۲003 ميلادي به تصویب رسیده و اين گزارش به وجوه اختلاف آن با مصوبات کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان مرجع شرعی مربوط به بازار اوراق بهادار در ایران  اشاره كرده است. 
اين امر از آن جهت حائز اهمیت است که به منظور گسترش و تعمیق بازار اوراق بهادار اسلامي در کشور به ویژه در سطح بين المللي، انطباق با استانداردهای بين المللي همانند استانداردهای شرعی AAOIFI و در صورت لزوم بررسی راهکارهای مناسب برای رفع چالشهای فقهی مربوط به این بازار ضرورت دارد.
هدف این استاندارد، تدوین قواعد شرعی انتشار و معامله صکوک اوراق سرمايه گذاري و نیز تشریح انواع، ویژگیها، ضوابط شرعی و شرایط انتشار و معامله آنها به وسیله موسسات مالی اسلامي است.
دامنه استاندارد
این استاندارد مربوط به صکوک سرمايه گذاري است. این صکوک شامل صکوک اجاره، مالکیت منافع، مالکیت خدمات، مرابحه، سلف، استصناع، مضاربه، مشارکت، وکالت، مزارعه، مساقات و مغارسه است. این استاندارد مربوط به سهام شرکتهای سهامی، گواهی های صندوق ها و پرتفوی های سرمايه گذاري نیست.
تعریف صکوک سرمايه گذاري
صکوک سرمايه گذاري، گواهي هاي با ارزش اسمی یکسان است که پس از اتمام عملیات پذيره نويسي، بیانگر پرداخت مبلغ اسمی مندرج در آن توسط خریدار به ناشر است و دارنده آن مالک یک یا  مجموعه اي از دارایی های فیزیکی، خدمات، منافع حاصل از دارایی یا ذینفع یک پروژه یا فعالیت سرمايه گذاري خاص میشود. علت استفاده از عنوان صکوک سرمايه گذاري در این استاندارد، تمایز آن از سهام و اوراق قرضه است.
انواع صکوک سرمايه گذاري
صکوک سرمايه گذاري انواع گوناگونی دارد، که مهمترین آنها عبارتند از صکوک اجاره: این نوع صکوک، توسط مالک یک دارایی فیزیکی اجاره شده یا مقرر شده برای اجاره، یا یک واسط به نمایندگی از او، منتشر میشود و با فروش آن دارایی و اجاره مجدد آن توسط مالک، وجوه حاصل از انتشار در اختیار بانی قرار میگیرد. دارندگان اوراق، مالک بخشی از دارایی و درآمدهای مرتبط با آن هستند.
صکوک منفعت و صکوک منفعت دارایی موجود كه این صکوک بر دو نوع است: در نوع اول، مالک دارایی اجارهای موجود یا یک واسط به نمایندگی از او، با هدف اجاره دادن دارایی و دریافت اجاره بها، منافع حاصل از دارایی خود را از طریق انتشار این اوراق به سرمایه گذاران منتقل میکند.
در نوع دوم، مالک منافع دارایی اجارهای موجود مستاجر یا یک واسط به نمایندگی از او، با هدف اجاره دادن مجدد منافع دارایی و دریافت اجاره بها، منافع حاصل از دارایی خود را از طریق انتشار این اوراق به سرمایه گذاران منتقل میکند.
صکوک منفعت دارایی آینده در این صکوک، شخصی که در آینده مالک یک دارایی فیزیکی خواهد شد، منافع بالقوه حاصل از دارایی را با انتشار اوراق به سرمايه گذاران منتقل میکند.
صکوک خدمات موجود: مالک یک کسب وکار که در حال حاضر خدماتی ارائه میدهد همانند خدمات آموزشی در یک دانشگاه معین، میتواند با انتشار این نوع صکوک، منابع لازم برای فعالیت خود را به دست آورد. در این حالت، دارندگان اوراق مالک منافع حاصل از خدمات ارائه شده هستند.
صکوک خدمات آینده: مالک یک كسب و كار که قصد ارائه خدماتی را دارد همانند خدمات آموزشی در یک دانشگاه بدون مشخص کردن آن، میتواند با انتشار این نوع صکوک، منابع لازم برای فعالیت خود را به دست آورد. در این حالت، دارندگان اوراق مالک منافع آتی حاصل از خدمات ارائه شده هستند.
صکوک سلف: شخصی که تولیدکننده كالا است و قصد تولید محصول خود در آینده نزدیک را دارد، میتواند با انتشار این نوع صکوک منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کند. دارندگان این اوراق، در واقع كالا را پیشخرید كرده اند.
صکوک استصناع: صکوکی است که با هدف تجهیز منابع برای ساخت كالاهایی استفاده میشوند که تحت تملک دارندگان اوراق قرار میگیرند.
صکوک مرابحه: شخصی که قصد خرید كالاها یا خدماتی را دارد که بر اساس قرارداد مرابحه به فروش میرسند، میتواند با انتشار این صکوک، منابع مالی لازم برای خرید آن را تامین کند. در این حالت دارندگان اوراق، مالک آن محصولات تلقی شده و در درآمد فروش آنها سهیم اند.
صکوک مشارکت محور: این نوع صکوک برای تامین مالی اجرای یک پروژه جدید، یا توسعه یک فعالیت یا پروژه موجود یا انجام یک كسب و كار بر اساس قراردادهای مشارکتی منتشر میشود و دارندگان اوراق مالکان پروژه یا دارایی های مربوط به فعالیت به شمار می آیند که در سود و زیان حاصل شریک اند.
مشارکت صکوک: در این نوع صکوک، پروژه یا فعالیت تجاری بر اساس قرارداد مشارکت تامین مالی میشود و دارندگان اوراق نیز نقش شرکا را ایفا میکنند که در سود و زیان حاصل شريك اند و یکی از شرکا یا شخص ثالث به عنوان مدیر عملیات تعیین میشود.
مضاربه صکوک: در این نوع صکوک، پروژه یا فعالیت تجاری بر اساس قرارداد مضاربه  تامین مالی میشود. دارندگان اوراق نیز نقش صاحبان سرمایه مضاربه را ایفا میکنند که در سود و زیان حاصل شريك اند و یکی از شرکا یا شخص ثالث به عنوان مدیر عملیات تعیین میشود.
وکالت صکوك:  این نوع صکوک بر اساس قرارداد وکالت برای اداره عملیات مربوط به یک فعالیت یا پروژه توسط نماینده یا وکیل سرمايه گذاران، منتشر میشود.
صکوک مزارعه: این نوع صکوک برای تامین منابع لازم برای فعالیت کشاورزی در قالب قرارداد مزارعه منتشر میشود و دارندگان اوراق بر اساس شرایط قرارداد در محصول به دست آمده سهیم خواهند بود.
صکوک مساقات: صاحب یک باغ میتواند از طریق انتشار این نوع صکوک به تامین منابع مالی لازم برای آبیاری، نگهداری و دیگر امور مربوط به باغداری بپردازد. در این حالت، سرمايه گذاران در محصولات به دست آمده از درختان سهیم خواهند بود.
صکوک مغارسه:این نوع صکوک، به منظور کشت درختان و صرف فعالیت و هزينه هاي لازم برای رشد آنها منتشر میشود و دارندگان اوراق در زمین و درختان کشت شده سهیم خواهند بود.
ویژگی های صکوک سرمايه گذاري
صکوک سرمايه گذاري، گواهي هاي با ارزش اسمی یکسان است که به صورت بانام یا بینام منتشر میشود و نشاندهنده ادعای مالک روی حقوق مالی و تعهدات مشخص شده در گواهی است.
صکوک سرمايه گذاري، بیانگر مالکیت مشاع در دارایی های پایه است که میتواند دارایی های فیزیکی، منافع، خدمات یا ترکیبی از اینها به علاوه حقوق نامشهود، بدهیها و وجه نقد باشند. این صکوک نشاندهنده بدهی ناشر به دارنده اوراق نیستند.
صکوک سرمايه گذاري بر مبنای یک قرارداد شرعی مطابق با قواعد شریعت منتشر میشود که این قواعد بر انتشار و معامله آن حاکم است.  معامله صکوک سرمايه گذاري بر اساس شرایطی است که در رابطه با معامله حقوق مربوط به صکوک برقرار است. مالکان اوراق در سود آن مطابق با امیدنامه سهيم اند و در زیان نیز به نسبت سهم خود شريك اند.
قواعد و مقررات شرعی
انتشار صکوک سرمايه گذاري
انتشار گواهي هاي سرمايه گذاري از طریق پذيره نويسي بر مبنای قرارداد سرمايه گذاري شرعی
مجاز است.
انتشار گواهیها برای تبدیل به اوراق کردن داراییهای فیزیکی، منافع و خدمات با تقسیم آنها به سهام مساوی و انتشار بر مبنای ارزش آنها مجاز است. ولی تصکیک تبدیل به اوراق کردن بدهیها با هدف معامله آنها مجاز نیست.
 قرارداد صکوک همه اثرات حقوقی مربوط به قرارداد مبنای انتشار صکوک را دارد. این امر پس از پایان پذيره نويسي و تخصیص گواهي هاي صکوک اتفاق میافتد.  ناشر و متقاضیان پذيره نويسي، دو طرف قرارداد صکوک محسوب میشوند. 
رابطه بین دو طرف قرارداد صکوک بر مبنای نوع قرارداد و جایگاه آن در شریعت افزون بر موارد ذیل تعیین میشود: اجاره صکوک: ناشر صکوک، فروشنده داراییهای اجارهای یا دارایی تعهد شده برای اجاره است. دارندگان اوراق، خریداران دارایی محسوب میشوند و وجوه جمع آوري شده از طریق پذيره نويسي، مبلغ خرید دارایی است. دارندگان اوراق مالکان مشاع دارایی اند و در سود و زیان حاصل بر مبنای مشارکت بین آنها سهيم اند.
منفعت صکوک 
صکوک منفعت: دارایی موجود ناشر اوراق، فروشنده منافع دارایی موجود و دارندگان اوراق، خریداران منافع اند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، مبلغ خرید منافع است. دارندگان اوراق مالکان مشاع منافع اند و در مزایا و ریسکهای آن سهيم اند.
 صکوک منفعت دارایی آینده: ناشر اوراق، فروشنده منافع دارایی آینده و دارندگان اوراق خریداران منافع اند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، قیمت خرید منافع است. دارندگان اوراق مالکان مشاع منافع اند و در مزایا و ریسکهای آن سهيم اند.
صکوک خدمات: ناشر اوراق، فروشنده خدمات و دارندگان اوراق خریداران خدماتاند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، قیمت خرید خدمات است. دارندگان اوراق میتوانند سودهای مطرح شده در موارد قبلي را بفروشند و نیز میتوانند از فروش مجدد منافع کسب درآمد کنند.
سلف صکوک: ناشر اوراق، فروشنده كالاهای پیشفروش شده و دارندگان اوراق، خریداران آن كالاها به شمار میآیند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، قیمت خرید كالاها سرمایه سلف است. دارندگان اوراق، مالکان كالاهای سلفاند و قیمت فروش اوراق یا قیمت فروش كالاها از طریق سلف موازی در صورت وجود متعلق به آنها است.
استصناع صکوک: ناشر اوراق، تولیدکننده تامین کننده و فروشنده و دارندگان اوراق، خریداران محصول اند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، هزینه تولید محصول است. دارندگان اوراق مالک محصول به شمار می آیند و قیمت فروش اوراق یا قیمت فروش محصول از طریق استصناع موازی در صورت وجود متعلق به آنها است.
مرابحه صکوک: ناشر اوراق، فروشنده كالای مرابحهای و دارندگان اوراق، خریداران كالا هستند. وجوه حاصل ازپذيره نويسي، هزینه خرید كالا است. دارندگان اوراق مالک كالای مرابحهای به شمار میآیند و قیمت فروش اوراق متعلق به آنها است.
مشارکت صکوک:
ناشر اوراق، متقاضی مشارکت برای یک پروژه یا فعالیت خاص و دارندگان اوراق، شرکا در قرارداد مشارکت اند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، سهم مشاع دارندگان اوراق در سرمایه مشارکت است. دارندگان اوراق مالک دارایی های موضوع مشارکت و سهیم در سود و زیان اند و سودهای حاصل از مشارکت در صورت وجود، متعلق به آنها است.
مضاربه صکوک 
ناشر اوراق، مضارب و دارندگان اوراق، صاحبان سرمایه مضاربه اند. دارندگان اوراق مالک دارایی های مضاربه اند و سهم توافق شده از سودهای حاصل و زیان نیز متعلق به آنها است

وکالت صکوک 
ناشر اوراق، وکیل نماینده سرمايه گذاري و دارندگان اوراق، موکل اصیل به شمار می آیند و وجوه حاصل از پذيره نويسي، سرمایه مورد تعهد برای سرمايه گذاري است. دارندگان اوراق مالک داراییهای پایه اوراق و نیز منافع و ریسکهای آن به شمار میآیند و سودهای حاصل نیز متعلق به آنها است.
مزارعه صکوک 
ناشر اوراق، مالک زمین یا منافع آن و دارندگان اوراق یا نماینده آنها، بر اساس قرارداد مزارعه، زارع عامل به شمار میآیند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، هزینه زراعت است.
ممکن است ناشر اوراق، زارع عامل و دارندگان اوراق سرمايه گذارانی که با وجوه حاصل از پذيره نويسي زمین را میخرند، مالکان زمین باشند. دارندگان اوراق بر اساس توافق از پیش تعیین شده، در محصول زراعی سهيم اند.
 
مساقات صکوک 
ناشر اوراق، مالک باغ یا منافع آن و دارندگان اوراق یا نماینده آنها، بر اساس قرارداد مساقات، باغدار عامل به شمار میآیند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، هزینه نگهداری و امور مربوط به درختان است. ممکن است ناشر اوراق، باغدار و دارندگان اوراق سرمايه گذارانی که با وجوه حاصل از پذيره نويسي باغ را میخرند، مالکان باغ باشند. دارندگان اوراق بر اساس توافق از پیش تعیین شده، در محصول باغ سهيم اند.
مغارسه صکوک 
ناشر اوراق، مالک زمین مساعد کشت درختان و دارندگان اوراق، بر اساس قرارداد مغارسه، کشتکار عامل به شمار میآیند. وجوه حاصل از پذيره نويسي، هزینه کشت و امور مربوط به آن است. ممکن است ناشر اوراق، کشتکار عامل و دارندگان اوراق سرمايه گذارانی که با وجوه حاصل از پذيره نويسي درختان را میکارند، مالکان زمین باشند. دارندگان اوراق بر اساس توافق از پیش تعیین شده، در درختان و زمین سهيم اند.
 
روابط بین طرفهای قرارداد، یعنی ناشر و دارندگان اوراق باید با استفاده از قراردادهای اجرایی تنظیم شود. نتیجه قرارداد، موجب پدید آمدن اثرات حقوقی مربوط به حقوق و تعهدات طرفین خواهد شد.
 انتشار امیدنامه نشاندهنده دعوت ناشر برای پذيره نويسي است که در آن اقدام به پذيره نويسي، نشاندهنده ایجاب است. تایید پذيره نويسي به منزله قبول است، مگر اینکه در امیدنامه تصریح شده باشد که به منزله ایجاب است. در این حالت، امیدنامه به عنوان ایجاب و پذيره نويسي به عنوان قبول در نظر گرفته میشود.
موارد ذیل باید در امیدنامه صکوک در نظر گرفته شود: امیدنامه باید دربرگیرنده همه شرایط قراردادی، توضیحات کافی درباره ارکان انتشار،جایگاه قانونی و حقوق و تعهدات آنها همانند بیانیههای مربوط به عامل انتشار، مدیر عرضه، بانی،امین، ضامن، عامل پرداخت و نیز شرایط عزل و نصب آنها باشد.
امیدنامه صکوک باید شامل تشریح قرارداد مبنای انتشار صکوک، مانند فروش داراییهای فیزیکی، اجاره، مرابحه، استصناع، سلف، مضاربه، مشارکت، وکالت، مضارعه، مغارسه یا مساقات باشد.
قرارداد مبنای انتشار صکوک، باید از نظر اجزا و شرایط آن کامل باشد و دربرگیرنده شرایط مخالف اهداف و قواعد آن نباشد. در امیدنامه باید به طور شفاف تعهد به رعایت ضوابط و اصول شرعی تصریح شود. همچنین وجود یک شورای نظارت شرعی برای تایید رویه های انتشار و نظارت بر اجرای پروژه تا پایان سررسید باید در امیدنامه ذکر شود.
در امیدنامه باید ذکر شود که سرمايه گذاري وجوه حاصل از پذيره نويسي و داراییهای تهیه شده با آنها از طریق روشهای سرمايه گذاري منطبق با شریعت انجام خواهد شد.
صکوک میتواند به صورت کوتاه مدت، میان مدت یا بلندمدت بر اساس اصول شریعت منتشر شود. همچنین ممکن است با توجه به ماهیت قرارداد مبنا، صکوک بدون سررسید منتشر شود. ناشر یا دارندگان اوراق میتوانند از روشهای مجاز مدیریت ریسک و کاهش نوسان سودهای قابل توزیع ذخیره تسویه سود همانند ایجاد یک صندوق بیمه اسلامي با مشارکت دارندگان اوراق یا مشارکت در بیمه تکافل از طریق پرداخت حق بیمه از محل درآمد صکوک یا اختصاص وجوه تبرعی از سوی دارندگان اوراق استفاده کنند.
معامله صکوک و بازخرید آن
پس از پایان پذيره نويسي، توزیع اوراق و آغاز فعالیت، امکان معامله و بازخرید صکوک سرمايه گذاري که بیانگر مالکیت مشاع در داراییهای فیزیکی، منافع یا خدمات است، وجود دارد. برای معامله یا بازخرید پیش از آغاز فعالیت، هنگام انحلال و تبدیل شدن داراییها به بدهی یا هنگام  فروش داراییها به صورت نسیه، لازم است قواعد مربوط به بیع صرف مبادله ارز و نیز قواعد مربوط به بیع دین رعایت شود.
در مورد صکوک قابل معامله، ناشر میتواند بر اساس امیدنامه متعهد شود که پس از تکمیل فرایند انتشار، اوراقی که ممکن است به او ارائه شوند را به قیمت بازار خریداری کند. ولی مجاز نیست به خرید آنها به مبلغ اسمی متعهد شود.
اوراق ممکن است از طرق مختلف که مغایر با قواعد شریعت نباشد، دادوستد شود. از جمله روش ثبت، ابزارهای الکترونیکی یا انتقال واقعی از حامل به خریدار.
بلافاصله پس از انتشار تا زمان سررسید، ولی بعد از انتقال مالکیت داراییها به دارندگان اوراق، معامله صکوک اجاره داراییهای موجود یا آینده، مجاز است. ناشر میتواند پیش از سررسید، صکوک اجاره را به قیمت بازار یا با نرخ توافق شده بین ناشر و دارنده در زمان بازخرید، بازخرید نماید.
معامله صکوک منفعت داراییهای فیزیکی، پیش از انعقاد قرارداد اجاره مجدد، امکانپذیر است. پس از اجاره مجدد داراییها، اوراق نشاندهنده اجاره بهای دریافتنی است که بدهی موجر دوم محسوب شده و مشمول قواعد و مقررات بیع دین انتقال بدهی ها میشود.
 ناشر میتواند صکوک منفعت داراییهای فیزیکی را پس از توزیع اوراق و پرداخت مبلغ پذيره نويسي، از دارنده آن به قیمت بازار یا قیمت توافق شده بین طرفین در زمان بازخرید، بازخرید 
کند، مشروط بر اینکه مبلغ پذيره نويسي یا قیمت بازخرید به صورت نسیه نباشد. 
معامله صکوک منفعت داراییهای آینده پیش از مشخص شدن دارایی دارای منفعت مجاز نیست، مگر با رعایت مقررات مربوط به بیع دین. پس از تعیین دارایی، معامله صکوک منفعت آن دارایی امکانپذیر است.
معامله صکوک خدمات ارائه شده بهوسیله یک شخص معین، پیش از اجاره مجدد آن خدمات مجاز است. پس از اجاره مجدد خدمات، اوراق نشاندهنده اجاره بهای دریافتنی از مستاجر دوم است.
در این حالت، صکوک بیانگر یک بدهی است و بنابراین مشمول قواعد و مقررات بیع دین میشود. معامله صکوک خدمات آینده، پیش از مشخص شدن منبع ارائه خدمات، مجاز نیست مگر با رعایت مقررات مربوط به بیع دین. پس از مشخص شدن منبع ارائه خدمات، معامله آن صکوک نیز امکانپذیر است.
انعقاد یک قرارداد اجاره موازی روی داراییهای فیزیکی با استفاده از شرایط مشابه برای منفعت ارائه شده به دارندگان اوراق در موارد ۵-۲-۸ و ۵-۲-۱0 به شرط مستقل بودن دو قرارداد، مجاز است.
خریدار دوم منفعت داراییهای موجود یا داراییهای مشخص شده میتواند آن منافع را بفروشد. همچنین خریدار در این حالت میتواند اوراق منتشر کند.
معامله یا بازخرید صکوک استصناع در صورتی که وجوه جمع آوري شده به داراییهای تحت مالکیت دارندگان اوراق تبدیل شده باشد، طی دوره استصناع مجاز است. اگر وجوه جمع آوري شده
بلافاصله به عنوان قیمت در یک قرارداد استصناع موازی یا محصول تولید و عرضه شده به خریدار نهایی، پرداخت شود، معامله صکوک استصناع مشمول مقررات بیع دین میشود.
معامله صکوک سلف مجاز نیست.

معامله صکوک مرابحه پس از تحویل كالا به خریدار مجاز نیست. با وجود این، معامله صکوک مرابحه پس از خرید كالا و پیش از فروش آن به خریدار اشکال ندارد.
معامله صکوک مضاربه، مشارکت و وکالت پس از پایان پذيره نويسي، توزیع اوراق و آغاز فعالیت مربوط به داراییها و منافع، مجاز است.
معامله صکوک مزارعه و مساقات پس از پایان پذيره نويسي، توزیع اوراق و آغاز فعالیت مربوط به داراییها و منافع، مجاز است. این قاعده مربوط به زمانی است که دارندگان اوراق، مالک زمین اند. بنابراین معامله اینگونه صکوک هنگامی که دارندگان اوراق، نقش عامل زارع یا باغدار را دارند، پیش از به ثمر رسیدن میوهها یا محصول زراعی مجاز نیست.
معامله صکوک مغارسه پس از پایان پذيره نويسي، توزیع اوراق و آغاز فعالیت، صرف نظر از نقش دارندگان اوراق به عنوان مالک زمین یا عامل، مجاز است.
تاریخ انتشار استاندارد
این استاندارد در تاریخ هفتم ربیع الاول سال ۱۴۲۴ هجری قمری مصادف با هشتم می ۲003 ميلادي منتشر شده است.
استاندارد شرعی اوراق تجاری در دهمین جلسه شورای شرعی از تاریخ دوم تا هفتم ربیع الاول ۱۴۲۴ هجری قمری مصادف با سوم تا هشتم می ۲003 ميلادي تصویب شد.
شورای شرعی در جلسه شماره 7 خود که در تاریخ نهم تا سیزدهم رمضان ۱۴۲۲ هجری قمری مصادف با بیست وچهارم تا بیست وهشتم نوامبر ۲00۲ ميلادي در مکه مکرمه برگزار شد، تدوین استاندارد شرعی برای صکوک سرمايه گذاري را در دستور کار خود قرار داد. در چهاردهم شوال ۱۴۲۲ هجری قمری مصادف با بیست ونهم دسامبر ۲00۲ ميلادي، یک مشاور فقهی ماموریت یافت تا با انجام بررسی فقهی، پیشنویسی را برای استانداردهای شرعی اوراق تجاری تهیه کند.
در دومین جلسه کمیته استاندارد شرعی ۱ که در تاریخ چهارم و پنجم صفر ۱۴۲3 هجری قمری مصادف با هفدهم و هجدهم آوریل ۲00۲ ميلادي در بحرین برگزار شد، پیشنویس استاندارد شرعی صکوک سرمايه گذاري مورد بحث قرار گرفت و از مشاور فقهی خواسته شد که اصلاحات لازم به منظور اعمال نظرات اعضای کمیته را اعمال کند.
کمیته استاندارد شرعی در جلسه شماره ۴ خود که در تاریخ شانزدهم و هفدهم ربیع الاول ۱۴۲3 هجری قمری مصادف با بیست وهفتم و بیستوهشتم ژوئیه ۲00۲ ميلادي برگزار شد، پیشنویس تهیه شده را بررسی و اصلاحات لازم را بر اساس نظرات و مشاهدات اعضا و نیز توصیه های مطرح شده در اولین نشست فقهی AAOIFI درباره معامله پرتفوی های سرمايه گذاري اصلاح کرد. این نشست در شانزدهم ربیع الاول ۱۴۲3 هجری قمری مصادف با بیست وهفتم ژوئیه ۲00۲ ميلادي در امان پایتخت اردن برگزار شد.
این کمیته در جلسه شماره ۵ خود که در تاریخ دوم و سوم رجب ۱۴۲3 هجری قمری مصادف با نهم
و دهم سپتامبر ۲00۲ ميلادي برگزار شد، تصمیم گرفت پیشنویس تهیه شده برای این استاندارد را با
پیشنویس مربوط به استاندارد تصکیک ادغام کند. این کمیته در جلسه شماره ۶ خود که در تاریخ
نوزدهم رجب ۱۴۲3 هجری قمری مصادف با بیستوششم سپتامبر ۲00۲ ميلادي در بحرین برگزار
شد، پیشنویس تهیه شده پس از ادغام را مورد بررسی بیشتر قرار داد و پس از انجام برخی اصلاحات،
تصمیم به ارائه آن به شورای شرعی گرفت.
پیشنویس بازنگری شده، در نهمین جلسه شورای شرعی که در تاریخ یازدهم تا شانزدهم رمضان
۱۴۲3 هجری قمری مصادف با شانزدهم و بیستویکم ۲00۲ ميلادي در مکه مکرمه برگزار شد، ارائه
گردید. شورای شرعی برخی اصلاحات لازم را در پیشنویس استاندارد اعمال کرد و تصمیم گرفت
برای جلب بازخورد عمومی و دریافت نظرات بیشتر، آن را بین کارشناسان و فعاالن بازار توزیع کند.
نشست عمومی در تاریخ هجدهم ذیالحجه ۱۴۲3 هجری قمری مصادف با نوزدهم فوریه ۲003
ميلادي در بحرین برگزار شد. در این نشست بیش از سی فعال شامل بانکهای مرکزی، موسسات،
شرکتهای حسابداری، فقها، اساتید و غیره حضور داشتند. اعضای کمیتههای استانداردهای شرعی
۱ و ۲ به نظرات مکتوب که پیش از نشست ارسال شده بود و نظرات شفاهی مطرح شده در
نشست، پاسخ دادند.
اعضای کمیتههای استانداردهای شرعی ۱ و ۲ ،در تاریخ دوم محرم ۱۴۲۴ هجری قمری مصادف
با پنجم مارس ۲003 ميلادي برای بحث درباره نظرات مطرح شده راجع به پیشنویس استاندارد،
جلسه مشترکی را برگزار کردند. دو کمیته اصلاحات لازم را بر اساس نظرات مکتوب و شفاهی دریافت
شده در نشست عمومی، اعمال کردند.
شورای شرعی در جلسه شماره ۱0 خود که در تاریخ دوم تا هفتم ربیعالاول ۱۴۲۴ هجری قمری
مصادف با سوم تا هشتم می ۲003 ميلادي در مدینه منوره برگزار شد، درباره اصلاحات انجام شده توسط کمیته های استانداردهای شرعی بحث کردند و نظرات لازم را ارائه دادند.
شورای شرعی به اتفاق آرا برخی موارد استاندارد شرعی را تصویب کردند و برخی دیگر نیز با رای اکثریت به تصویب رسید.
پیوست ب مبنای شرعی استاندارد
- مبنای جواز انتشار صکوک سرمايه گذاري، آن است که این اوراق بر اساس قراردادهای شرعی منتشر میشود. بنابراین انتشار آنها بر مبنای این قراردادها قابل قبول خواهد بود.
- مبنای در نظر گرفتن امیدنامه انتشار به عنوان ایجاب و پذيره نويسي به عنوان قبول، آن است که قراردادهای معتبر بر اساس هر چیز حاکی از رضایت طرفین بدون مشخص کردن قالب خاص، نافذ است. بنابراین اینکه ایجاب از طرف یک شخص و قبول از طرف تعداد زیادی از افراد صورت میگیرد، نادرست نیست.
- مبنای حق دارندگان اوراق برای مدیریت پروژه، آن است که آنها مالکیت اموال مربوط به اوراق را دارند و مدیریت نیز بخشی از مالکیت است.
- مبنای جواز معامله صکوک سرمايه گذاري هنگامی که مربوط به داراییهای فیزیکی یا منافع باشد، آن است که معامله در واقع روی داراییها و منافع است. از آنجا که این داراییها میتوانند معامله شوند، گواهي هاي مربوط به آنها نیز قابل معامله است.
- مبنای عدم جواز معامله صکوک سلف آن است که این اوراق نشاندهنده سهمی در بدهی سلف  است و مشمول قواعد بیع دین میشود.
- مبنای جواز معامله صکوک استصناع پس از تبدیل وجوه به داراییها، این است که آن داراییها نشاندهنده مالکیتی هستند که قابل انتقال است. مبنای عدم جواز معامله صکوک استصناع، در حالت استفاده از وجوه جمع آوري شده به عنوان قیمت استصناع موازی یا تحویل كالای ساخته شده به خریدار نهایی، این است که صکوک نشاندهنده قیمت بر عهده خریدار است. بنابراین مبلغ اوراق یک بدهی پولی است و معامله صکوک در این مرحله مشمول قواعد بیع دین است.
 
- مبنای عدم جواز معامله صکوک مرابحه پس از فروش كالا و تحویل آن به خریدار، این است که اوراق نشاندهنده بدهی پولی خریدار است و از این رو دادوستد آن جز در چارچوب محدودیتهای بیع دین مجاز نیست. با وجود این، اگر خرید كالا انجام شده باشد ولی هنوز به خریدار فروخته نشده باشد، معامله صکوک مجاز است، زیرا اوراق نشاندهنده داراییهای قابل معامله است.
تصکیک تبدیل کردن به اوراق بهادار: تبدیل کردن به اوراق بهادار، در عربی به نام تصکیک
و تسنید شناخته میشود. تصکیک یا تسنید، شامل فرایند تسهیم مالکیت داراییهای فیزیکی، منفعت یا هر دوی آنها به واحدهای مساوی و انتشار اوراق بهادار به ازای آنها است.
قرارداد مبنای انتشار: قرارداد مبنا، قراردادی است که مبنای اصلی انتشار صکوک سرمايه گذاري را
تشکیل میدهد.
ناشر صکوک سرمايه گذاري: ناشر صکوک سرمايه گذاري، شخصی است که از وجوه جمع آوري شده در یک ابزار سرمايه گذاري منطبق با شریعت استفاده میکند. ناشر میتواند یک شرکت، شخص، دولت یا یک موسسه مالی باشد. ناشر ممکن است فرایند اجرای عملیات انتشار را به یک واسطه مالی واگذار کند که این امر باید در امیدنامه صکوک تصریح شود.
عامل انتشار: یک موسسه مالی است که مدیریت فرایند انتشار و اجرای همه رویههای مربوط به انتشار اوراق را از طرف ناشر در ازای یک کارمزد معین مورد توافق یا تصریح شده در امیدنامه، بر عهده دارد.
رابطه بین ناشر و عامل انتشار بر اساس یک قرارداد نمایندگی به همراه پاداش تنظیم میشود.
مدیر عرضه: یک موسسه مالی است که در ازای دریافت حقالزحمه، از سوی متقاضیان پذيره نويسي برای اجرای قرارداد انتشار اوراق فعالیت میکند.
متعهد پذيره نويسي: یک موسسه مالی است که متعهد میشود پس از جمع آوري وجوه از دارندگان اوراق، مبلغ اسمی اوراق را به ناشر بپردازد.
مدیر سرمايه گذاري: شخصی است که بهوسیله ناشر یا مدیر عرضه برای اجرای همه یا قسمتی از عملیات سرمايه گذاري بر اساس مفاد امیدنامه تعیین میشود.
امین: یک موسسه مالی است که در ازای دریافت هزینه، حمایت از منافع دارندگان اوراق، نظارت بر عملکرد مدیر عرضه و نگهداری ایمن مستندات و تضامین را طبق مفاد امیدنامه و بر مبنای قرارداد نمایندگی بر عهده دارد.
معامله صکوک: معامله صکوک به معنی انتقال حقوق مالکیت مربوط به اوراق از طریق فروش، توثیق، هبه یا سایر شیوه های مجاز انتقال مالکیت است.
مزارعه: شامل مشارکت در زراعت است که بر اساس آن یکی از طرفین، زمین خود را جهت کاشت و نگهداری، در ازای سهم مشخصی از محصول، در اختیار دیگری میگذارد.
مساقات: مشارکتی است که در آن یکی از طرفین، گیاهان/درختان مثمر را جهت باغبانی، در ازای سهم معینی از محصول در اختیار دیگری میگذارد.
مغارسه: مشارکتی است که در آن یکی از طرفین، زمین خود را برای کاشت درختان در اختیار دیگری میگذارد مشروط بر اینکه طرفین بر اساس سهم معینی در درختان و محصولات آن شریک شوند.