رشد 12 درصدی درآمدها و رشد 8 درصدی هزینه‌ها، وعده اصلاح بودجه شاید سال آينده

اقتصاد گردان - هادی  سلگی|

 روز گذشته بعد از بررسی بودجه 98 در جلسه غیر علنی نوبت صبح و جلسه علنی بعدازظهر که با سخنرانی نماینده‌های موافق و مخالف و سپس پاسخ رییس سازمان برنامه و بودجه همراه بود، کلیات این لایحه به رای گذاشته شد و در نهایت به تصویب رسید. در جلسه صبح گزارش کمیسیون تلفیق و تغییرات اعمال شده در این لایحه قرائت شد که بر اساس آن سقف منابع عمومی به میزان 8.6 درصد افزایش یافته است. این افزایش ماحصل رشد دو بخش «درآمدها» علی‌الخصوص مالیات‌ها و فروش نفت خواهد بود. گفتنی است در جلسه پرحاشیه دیروز برخی نمایندگان انتقادات تندی علیه لایحه دولت داشته و به گفته علی مطهری، نماینده مجلس قصد آبستراکسیون داشتند که البته به نتیجه نرسید. نوبخت نیز در این جلسه ضمن پاسخ به منتقدان اعلام کرد که اصلاح ساختار بودجه در دستور کار دولت است.

بودجه سال 98 به سنت هرساله بعد از اینکه از سوی دولت به مجلس ارایه می‌شود، ابتدا در کمیسیون تلفیق بودجه بررسی و تصویب و در نهایت در صحن علنی مجلس به رای گذاشته می‌شود. اکنون بودجه سال آینده گام در مرحله پایانی این مسیر یعنی صحن علنی کرده است و روز گذشته کمیسیون تلفیق گزارش تغییرات اعمالی خود از این لایحه را منتشر کرد. اصلی‌ترین تغییری که کمیسیون تلفیق در لایحه دولت صورت داده است مربوط به افزایش سقف منابع عمومی دولت است. این ردیف بودجه‌ای که مربوط به درآمدهای دولت اعم از نفتی و غیر نفتی می‌شود به میزان 8.6 درصد نسبت به برنامه‌ریزی دولت افزایش داده شده است.  براساس گزارش نهایی کمیسیون تلفیق مجلس درباره اصلاحات صورت گرفته در ماده واحده، جداول و ردیف‌های لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور، جمع منابع عمومی دولت در لایحه ۴۰۷ هزار و ۷۱۳ میلیارد تومان بود و کمیسیون تلفیق این رقم را به ۴۴۲ هزار و ۷۹۱ میلیارد تومان افزایش داد. 

بنابراین سقف بودجه ۹۸ در حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش داده شده است.  لازم است به این موضوع هم اشاره شود که دولت لایحه بودجه ۹۸ را به صورت دو سقفی تقدیم مجلس شورای اسلامی کرده بود. سقف اول بودجه، حدود ۴۰۷ هزار میلیارد تومان و سقف دوم بودجه حدود ۴۴۷ هزار میلیارد تومان بود. با توجه به نگرانی‌های فراوان کارشناسان و مراکز پژوهشی درباره عدم تحقق سقف دوم بودجه و در نتیجه، برداشت گسترده از منابع صندوق توسعه ملی، کمیسیون تلفیق مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه ۹۸، تصمیم گرفت سقف دوم بودجه را حذف کند ولی با اضافه کردن ۳۵ هزار میلیارد تومانی سقف اول بودجه، سقف منابع عمومی لایحه بودجه ۹۸ را حدود ۴۴۲ هزار میلیارد تومان قرار داد تا عملا نگرانی درباره تبعات حذف سقف دوم بودجه از بین ببرد. نکته مهم و قابل تامل این است که کمیسیون تلفیق مجلس بدون افزایش برداشت از صندوق توسعه ملی، سقف بودجه ۹۸ را حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش داد. در واقع اعضای کمیسیون منابع عمومی را از از طریق افزایش در دو بخش درآمدها (مالیات و سایر درآمدها) و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای بالا برده‌اند. بخش درآمدها یعنی درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدها حدود ۲۶ هزار میلیارد تومان (12.5 درصد) و بخش واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یعنی درآمدهای نفتی را حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان (6.7 درصد) افزایش داده‌شده است، در مقابل بخش واگذاری دارایی‌های مالی یعنی انتشار اوراق مالی را هزار میلیارد تومان (2- درصد) کاهش داد. یکی از درآمدهای منظور شده در بودجه مربوط به حقوق ورودی خودرو است که در لایحه بودجه دولت مشخصا رقمی برای این منظور در نظر گرفته نشده بود.

 لازم به ذکر است، بر اساس سیاست‌های ارزی دولت، خودرو در گروه 4 کالایی اولویت‌بندی شده و فعلا مجوزی برای واردات یا ترخیص آن صادر نشده است. برخی اظهارنظرهای دولت مردان حاکی از آن است که سال آینده نیز تغییری در این سیاست اعمال نخواهد شد. این در حالی است که اعضای کمیسیون تلفیق درآمدی نزدیک به 5600 میلیارد تومانی را برای دولت از این محل در نظر گرفته‌اند. گفتنی است، در حال حاضر حدود 13 هزار خودرو در گمرکات کشور دپو شده است که بخشی از آنها مشکلات حقوقی و قضایی داشته و امکان ترخیص آنها وجود ندارد. به نظر می‌رسد اعضای کمیسیون تلفیق روی اخذ حقوق ورودی این خودروها در سال آینده حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها در بودجه سال 97 حدود 4200 هزار میلیارد تومان درامد از محل ترخیص این خودروها باید درآمد کسب می‌شد که فعلا هیچ گونه درامدی از این محل به دست نیامده است.

بررسی مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه نشان می‌دهد، هزینه‌ها با رشد 8 درصدی از 320 هزارمیلیاردتومان به 346 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. همچنین بودجه عمرانی نیز با رشد 7 درصدی از 62 هزار میلیارد تومان به 66.4 هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که مصارف شرکت‌های دولتی با وجود اظهارنظر برخی اعضای کمیسیون تلفیق در خصوص بررسی بودجه شرکت‌های دولتی هیچگونه تغییری نداشته است. به این ترتیب بودجه (مصارف) شرکت‌های دولتی، موسسات انتفاعی و بانک‌ها همان 1270 هزارمیلیارد تومان مندرج در لایحه دولت باقی ماند.

  تغییرات درآمدهای مالیاتی

کمیسیون تلفیق در بخش درآمدهای مالیاتی، درآمدی ۴ هزار میلیارد تومانی از محل مالیات معوق اشخاص حقوقی غیردولتی و درآمدی ۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومانی از محل حقوق ورودی خودرو پیش بینی کرد و درآمد دولت از محل مالیات بر ارزش افزوده را هم حدود ۹ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان افزایش داد. البته کمیسیون تلفیق درآمد دولت از محل ردیف ۱۱۰۵۱۴ درباره ۲۷ صدم درصد از ۳ درصد تعرفه مالیات بر ارزش افزوده شهرداری‌ها برای توسعه ورزش را حدود ۳۰۰ میلیارد تومان کاهش داد. در نتیجه، مجموع افزایش درآمدهای مالیاتی در مصوبه کمیسیون تلفیق نسبت به لایحه بودجه حدود ۱۸ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان بوده است.

  تغییرات واگذاری دارایی‌های  سرمایه‌ای و مالی

براساس گزارش نهایی کمیسیون تلفیق مجلس در بخش واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یعنی درآمدهای نفتی، این کمیسیون درآمدی ۹ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومانی از محل تحویل نفت خام به اشخاص حقیقی، حقوقی، تعاونی و خصوصی براساس قیمت بورس انرژی یا قیمت منطقه‌ای (موضوع بند الحاقی (۵) به تبصره (۱)) و درآمدی ۸۴۰ میلیارد تومانی از محل صادرات حامل‌های انرژی به قیمت کشور همجوار در مناطق و بازارچه‌های مرزی پیش‌بینی کرد. همچنین کمیسیون تلفیق در بخش واگذاری دارایی‌های مالی هم هزار میلیارد تومان بابت انتشار اوراق مالی اسلامی برای تکمیل و تجهیز فضاهای آموزشی، پرورشی و ورزشی وزارت آموزش و پرورش، سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور پیش بینی کرد ولی ۲ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده توسط دولت برای دریافت مطالبات قطعی دولت از اشخاص حقیقی و حقوقی و تعاونی و خصوصی-اوراق تسویه را حذف کرد و عدد ۱ را در این ردیف درآمدی قرار داد.

  تغییرات سایر درآمدها

کمیسیون تلفیق در بخش سایر درآمدها، تغییرات زیادی انجام داد و مجموعا حدود ۷ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان افزایش داد. مهم‌ترین تغییرات صورت گرفته توسط کمیسیون تلفیق مجلس عبارتست از:

الف- افزایش ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی درآمد دولت از محل یک درصد هزینه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت سودده

ب- درآمد هزار میلیارد تومانی از محل جریمه زمان غیبت مشمولان

ج- درآمد ۲ هزار میلیارد تومانی از محل به روزرسانی پرونده‌های تعزیراتی معوق

د- افزایش هزار و ۶۰۰ میلیارد تومانی درآمد حاصل از بدهی سازمان‌های ایدرو، ایمیدرو و شرکت ملی صنایع پتروشیمی به دولت.

  نمایندگان موافق و مخالف لایحه

گزارش کمیسیون تلفیق روز گذشته در جلسه صبح مجلس قرائت شد و مجال برای رای‌گیری کلیات لایحه به جلسه عصر موکول شد. اما پیش از رای‌گیری باید ۱۰ نفر از نمایندگان موافق و مخالف لایحه بودجه سخنرانی و همچنین رییس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی کمیسیون تلفیق گزارش‌های خود را قرائت کنند. نماینده‌های مخالف لایحه بودجه در زمینه‌های اشتغال، صندوق بازنشستگی و بودجه شرکت نفت انتقاداتی وارد کردند و در مقابل نماینده‌های موافق از خطرات رد کلیات بودجه برای کشور سخن گفتند.   غلامرضا کاتب، نماینده مردم گرمسار در مخالفت با کلیات لایحه بودجه 98، طی سخنانی، اظهار کرد: نباید بحث تخصصی بودجه را به بحث امنیت ملی گره بزنیم، بعد بگوییم چون امنیت ملی است، رأی دهیم. خدا عقل داده، براساس منطق تصمیم بگیریم و رأی دهیم. وی افزود: در لایحه بودجه 98 برای صندوق‌های بازنشستگی دو رقم 40 هزار میلیارد تومانی و 30 هزار میلیارد تومانی در نظر گرفته شده، وقتی بطور مکرر می‌گوییم، باید بحث صندوق‌ها را مشخص کنیم، چرا در بودجه در مجموع 70 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است؟ 

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس بزرگ‌ترین چالش کشور را در حوزه اشتغال دانست و اظهار داشت: تاکنون هیچ اتفاقی در زمینه اشتغال نیفتاده است، هیچ حکمی برای تولید و اشتغال در لایحه بودجه ندیدیم، اصلا لایحه بودجه 98 بر مبنای ایجاد اشتغال تنظیم نشده است. وی همچنین گفت: از سال 92 سالانه حدود 30 هزار میلیارد تومان به هزینه جاری اضافه شده است. امسال که می‌گوییم در شرایط جنگ و بحرانی قرار داریم، آیا این مبلغ را باید صفر می‌کردیم یا به 54 هزار میلیارد تومان می‌رساندیم؟ قطعا ملت هم نمی‌پذیرند این رقم افزایش یابد. نماینده مردم گرمسار در مجلس با بیان اینکه طبق لایحه بودجه 98 واریزی به صندوق توسعه ملی از 33 درصد به 23 درصد کاهش یافته است، گفت: برای این‌کار اِذن گرفتیم، علاوه بر آن دو و نیم میلیارد دلار از صندوق توسعه برداشت کردیم. چه حجتی وجود دارد که 14 و نیم درصد به حساب شرکت ملی نفت واریز کنیم؟ بودجه شرکت نفت 600 هزار میلیارد تومان است که هیچ‌کس هم به آن رسیدگی نمی‌کند.

محمود صادقی، نماینده مردم تهران نیز در مخالفت  با کلیات لایحه بودجه سال 98، در صحن علنی مجلس گفت: بطور کلی این لایحه کشور را در شرایط ویژه و جنگ اقتصادی نگاه نکرده است در صورتی که ما امروز در شرایط جنگ اقتصادی هستیم اما این لایحه سعی دارد، واقعیت کشور را پنهان کند.وی همچنین گفت: کارشناسان می‌گویند لایحه بودجه شفاف نیست و این عدم شفافیت در کل ارقام بودجه وجود دارد. 

در مقابل نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی در موافقت با کلیات لایحه بودجه 98 اظهار کرد: در صورتی که بخواهیم بودجه دو دوازدهم یا سه دوازدهم را در نظر بگیریم، باید لایحه را براساس سال 1397 اعمال کنیم و این یعنی معافیت‌ها و افزایش حقوق 20 درصدی کارمندان هیچ می‌شود. محمدرضا تابش گفت: مخالفان بودجه اعتراضات به حقی دارند که می‌توانند این انتقادات خود را حین بررسی جزییات بودجه مطرح کنند و در آنجا اصلاحات مورد نظر قرار گیرد. این بودجه صرفاً یک سند مالی نیست، بلکه رد کلیات از نظر امنیت ملی حائزاهمیت است. وی ادامه داد: تصور کنید این بودجه به دولت بازگردد و کشور تا تنظیم بودجه دیگر یک تا دو ماه معطل بماند یا اینکه باید بودجه سه دوازدهم یا دو دوازدهم بدهیم که این بودجه هم باید بر مبنای بودجه ۱۳۹۷ اعمال گردد و این به معنای این است که معافیت‌ها و افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارمندان هیچ خواه شد و در بحث تولید، صنعت و مسائل اجرایی کشور دچار تشتت می‌شویم. 

ضمن اینکه خود در اصلاح ساختار بودجه تاکید دارم باید توجه کنیم رد یا تأیید بودجه از نظر منافع ملی دارای اهمیت است. از همکاران می‌خواهم اصلاحات خود را حین بررسی جزییات مورد توجه قرار دهند. غلامرضا تاجگردون نیز در در موافقت با کلیات لایحه گفت: همانطور که آقای مطهری گفتند آیین نامه داخلی مجلس تغییر کرده و اگر نمایندگان بودجه را رد کنند بودجه به دولت برمی‌گردد و دولت باید بودجه دیگری ارایه کند و احتمالاً ناچار است بودجه سه دوازدهم بدهد و این یعنی سه دوازدهم بودجه سال ۹۷. وی با بیان اینکه در سال ۹۷ حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌شد یادآور شد: در سال ۹۸ میزان صادرات نفت ۱.۵ میلیون بشکه است و این بودجه سه دوازدهم به این معنی است که این رقم در سه ماه خرج شود، در حالی که قابل نظارت هم نیست.

بعد از پایان سخنرانی نماینده‌های موافق و مخالف، رییس سازمان برنامه و بودجه گزارش خود را برای نماینده‌ها قرائت کرد و گفت: قرار نیست بودجه سال آینده را بطور کامل مورد تأیید یا عدم تأیید قرار دهیم بلکه فقط بحث تایید کلیات آن مطرح است و در واقع رأی به تایید کلیات به معنای صرف‌نظر از اشکالات لایحه بودجه نیست. وی افزود: روزها روی تبصره به تبصره، ردیف به ردیف و بخش به بخش لایحه بودجه ۹۸ که مورد بررسی کمیسیون تلفیق قرار گرفته است، اظهارنظر خواهد شد. باید بگویم که همه کاستی‌ها قرار نیست با تأیید کلیات نادیده گرفته شود. امروز مجلس داوری می‌کند که آیا کلیات لایحه بودجه ۹۸ چیزی هست که مورد تأیید باشد تا وارد اصلاح جزییات شویم؟ تاکنون حرف مخالفان این بوده است که باید اشکالات لایحه رفع شود. رییس سازمان برنامه و بودجه همچنین درباره لایحه بودجه گفت: کلیات لایحه بودجه ۹۸ چیست؟ بودجه طبق ماده یک قانون محاسبات عمومی یک پیش‌بینی از منابع و مصارف است. برای اینکه تأیید کنیم این پیش‌بینی برای سال آینده اجرایی بشود یا خیر، دولت نیست که تصمیم می‌گیرد بلکه مجلس است که تصمیم می‌گیرد و دولت فقط پیشنهاد می‌دهد.

وی یادآور شد: کمیسیون تلفیق بودجه مجلس ۲۶ هزار میلیارد تومان به دارایی‌های سرمایه‌ای افزود. مجلس بیشتر از این اختیار ندارد. همین اختیارات را هم از طریق تأیید کلیات بودجه می‌تواند انجام دهد.

رییس سازمان برنامه و بودجه با هشدار نسبت به رد کلیات بودجه هشدار داد: تأخیر در رفت و برگشت لایحه بودجه از مجلس به دولت چه تأثیری دارد؟ اولاً، پیام مردم در راهپیمایی ۲۲ بهمن را نادیده می‌گیرد و ثانیاً، دشمنان ایران که در راهپیمایی ۲۲ بهمن مرعوب شد، چهره بحرانی از اقتصاد ایران به جهان نمایش می‌دهند و از این قضیه خوشحال هم می‌شوند. در رسانه‌های  بیگانه منتظر این رفتار مجلس هستند. اما از فردا برای مردم خودمان چه خواهیم داشت. اگر کلیات تأیید نشود و دو هفته زمان به دولت برود و برگردد یعنی حقوق کارکنان دولت ۲۰ درصد افزایش نمی‌یابد و حقوق‌بگیران دریافتی‌شان همین دریافتی سال ۱۳۹۷ خواهد بود اما با این کار دولت نمی‌تواند حتی یک ریال به حقوق‌ها یا به طرح‌های عمرانی اختصاص دهد.

وی همچنین در خطاب به مجلس گفت: برخی از دوستان را می‌دیدم که می‌گفتند یک فکر اساسی برای اصلاح ساختار بکنید؛ ما اصلاح ساختار را آماده کرده‌ایم ولی سوالم از دوستان این است که می‌دانید اصلاح ساختار یعنی چه تصمیمات مهمی؟ شما در مورد بنزین در کوتاه‌مدت نتوانستید تصمیم بگیرید و نهایتاً آن را حل نکردید. بعد می‌خواهید 934 هزار میلیارد تومان را که در یارانه‌های پنهان وجود دارد و بخشی از مفاسد آنجاست با اصلاح ساختار انجام دهید؟  نوبخت گفت: بحث من این نیست که بگویم مجلس محترم در این ارتباط همکاری نکرده اما اینکه بگوییم لایحه را کنار بگذاریم و یک فکر اساسی کنیم درست نیست. به هر تقدیر اگر قرار باشد نسبت به این کلیات رأی‌گیری نکنیم و باز هم به سمت چند دوازدهم برود در این خصوص دچار دشواری خواهیم شد. ما در مورد حقوق مستمری‌ها و خانواده محترم شهدا به افراد تحت پوشش فقط می‌توانیم نسبت به وضع فعلی اقدام کنیم.

در پایان این جلسه نمایندگان مجلس بعد از استماع نظرات موافقان و مخالفان، کلیات بودجه ۹۸ را با ۱۱۷ ‌ ‌‬رای موافق، ۸۶ ‌‬رای مخالف و ۸ ‌‬رای ممتنع از مجموع ۲۱۲ ‌ نماینده حاضر در مجلس تصویب کردند.