بارش هاي اخير به هيرمند و هامون جان تازه داد

اقتصاد گردان - ریحانه جاویدی: بیش از یک سال از وعده مقامات افغانستان برای رهاسازی حق آبه رودخانه هیرمند می‌گذرد و هیچ حق آبه‌ای به ایران داده نشد اما رودها به مناسبات سیاسی کاری ندارند و مرز نمی‌شناسند، سیلاب‌های چند روز اخیر، به بستر ترک خورده رود هیرمند جان دوباره داد، هرچند هنوز تالاب هامون خشک و لب تشنه مانده اما زابلی‌ها و زهکی‌ها به شوق دیدن آب آن هم بعد از چندین سال خشکسالی پای رود آمده‌اند تا تصویر هیرمند خروشان را در خاطرشان ثبت کنند چون معلوم نیست بعد از اینکه سیلاب‌ها تمام شود دوباره چه زمانی رنگ آب را در بستر رود ببینند. اگرچه سیلاب خارج از فصل کشت و زراعت به سیستان وارد شد و دیگر سودی به حال کشاورزان ندارد اما مسوولان محیط زیست امید دارند با مدیریت جریان موقتی آب وارد شده بتوانند وضعیت کانون‌های ریزگرد در استان سیستان و بلوچستان را سر و سامان دهند.

قطع آب رودخانه هیرمند مشکلات فراوانی را برای مردم سیستان به وجود آورد و سبب شد در سال زراعی ۹۷- ۱۳۹۶ خشکسالی در شمال استان ۷۴۲ میلیارد ریال به بخش کشاورزی این منطقه خسارت وارد کند و ۲۵ هزار هکتار از کشت زارهای گندم سیستان در این مدت از بین رفت حالا اما صدای آب از دو روز پیش در شهرها پیچیده هرچند از زمان کشاورزی گذشته است اما می‌شود به جان گرفتن هامون و آرام شدن کانون‌های ریزگرد امید داشت با این حال میان صحبت‌های مسوولان تناقض‌هایی وجود دارد که به نظر می‌‎رسد هیچ برنامه‌ای برای مدیریت آبی که وارد رود هیرمند شده وجود ندارد. آنطور که اداره آب منطقه‌ای اعلام کرده قرار است 1.8 میلیون مترمکعب از این سیلاب برای مصرف شرب به چاه نیمه‌ها هدایت شده اما محیط‌زیستی‌ها تلاششان بر مدیریت ریزگردهاست.

  انتقال آب به کانون‌های ریزگرد

مهدی سراوانی اول، رییس اداره حفاظت محیط زیست زابل درباره برنامه محیط زیست برای استفاده از ظرفیت حجم آب وارد شده به تعادل گفت: قصد داریم تا با استفاده از حفر کانال سیلاب وارد شده به سیستان را به کانون‌های بحران ریزگرد انتقال دهیم. حدود 15 کیلومتر آب از نوار مرزی وارد خاک ایران شد و هم‌اکنون نیز از میزان ورودی آب قابل قبولی برخوردار است که با سرعت و حجم خوبی در حال وارد شدن است. از همان ساعات ابتدایی ورود آب پیگیری و رصد آن در دستور کار قرار گرفت و به همراه فرماندار منطقه و تعداد دیگری از مسوولان بازدیدهایی از سیلاب ورودی انجام شد و تصمیمات لازم برای مدیریت آن اتخاد شد.

به گفته سراوانی، برآورد میزان و حجم ورودی آب در حال حاضر امکان پذیر نیست چون هنوز آب در حال ورود به سیستان است که پس از اتمام آن تیم‌های ارزیابی برای برآورد حجم ورودی اقدام می‌کنند ولی این حجم آب برای برطرف کردن بخشی از مشکل ریزگردها مناسب است.

او افزود: با توجه به اینکه هامون صابوری در شمالی‌ترین نقطه دریاچه است در سال‌های قبل باد، سیلاب را با همان روش طبیعی به نقاط مختلف انتقال می‌داد که در این روش تبخیر آب زیاد بود و نمی‌توانستیم بطور ایده آل از این آب استفاده کنیم اما در روش جدید تصمیم بر مدیریت جدی و بهتر آن شد. در این روش نقاطی که باعث پخش زیاد آب می‌شد مسدود شدند و در نهایت با یک مدیریت جدی قصد داریم تا با حفر کانال آب را به مراکز بحرانی ریزگرد برسانیم و تا جایی که شرایط اجازه می‌دهد این آب را به جنگل‌های خشک بش دلبر، مسجدک، تنگ ریگ و... منتقل می‌کنیم.

سراوانی ادامه داد: این مناطق به عنوان کانون‌های اصلی ریزگرد هستند که تصمیم داریم در جاهایی که بالاتر از سطح زمین است نیز با استفاده از پمپاژ، آب را پراکنده کنیم تا بتوانیم قدری از زمین‌های خشک بحرانی را خیس کنیم تا کمتر شاهد بروز ریزگرد باشیم.

رییس اداره حفاظت محیط زیست زابل اظهار کرد: از منطقه بش دلبر تا حدود سه کیلومتری پاسگاه گمشاد که به شکل یک حالت مثلثی است کانون اصلی ریزگرد هستند که شامل حدود 5 هزار هکتار جنگل خشک بش دلبر و 7 هزارهکتار هم کانون بادکن است که در مجموع 12 هزار هکتار کانون بحرانی در این منطقه است و اگر موفق شویم آب را از طریق حفر کانال به این منطقه برسانیم می‌توانیم اقدام موثری در راستای مقابله با ریزگردها انجام دهیم.

  مدیریت آب بعد از سیلاب ممکن نیست

اظهارات رییس اداره حفاظت محیط زیست زابل در حالی است که مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست بر این باور است که در شرایط فعلی نمی‌توان آب را مدیریت کرد.

مسعود باقرزاده کریمی درباره این موضوع به تعادل گفت: اطلاع دقیقی از حجم آب وارد شده به رودخانه هیرمند ندارم اما آنچه قابل توجه بوده‌، این نکته است که باید قبل از ورود سیلاب، مسیرها باز می‌شد که بیشترین استفاده از آب ورودی به بستر رود را داشته باشیم اگرچه بخشی از لایروبی این منطقه انجام شده اما حالا که سیلاب راه افتاده دیگر نمی‌شود کاری کرد و باید اجازه داد آب مسیر خودش را طی کند. او درباره برنامه محیط زیست استان سیستان و بلوچستان برای مدیریت آب در راستای بهبود وضعیت کانون ریزگردها افزود: مسوولان استان سیستان و بلوچستان در شرایط فعلی تنها زمانی‌ می‌توانند از این آب برای بهبود وضع کانون ریزگرد استفاده کنند که از قبل سیل بند زده باشند، من اطلاع ندارم که میر رود سیل بند دارد یا خیر اما اگر این امکانات باشد می‌شود امید داشت که آب به سمت کانون گرد و غبار هدایت شود در غیر این صورت نمی‌توان کاری کرد. مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: باید توجه کرد که آب جاری شده در بستر رود هیرمند فقط یک دلیل دارد آن هم بروز سیلاب بوده که جریان موقتی است. اگر بارندگی‌ها تمام شود بعد از مدتی جریان آب هم قطع می‌شود. این آب ارتباطی با حقابه محیط‌زیستی رود هیرمند که دولت افغانستان باید آن را تامین کند ندارد. این حقابه طبق مذاکرات انجام شده باید زمانی که بارش‌ها حالت نرمال دارد تخصیص داده شود با این حال سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره این موضوع نمی‌تواند اقدامی کند چرا که مسوول رسیدگی به آن وزارت امور خارجه و وزارت نیرو است که باید با دولت افغانستان وارد صحبت شده تا بعد از پایان بارندگی شاهد خشک شدن دوباره بستر رود نباشیم.