واكنش هاي داخلي و بين المللي نسبت به راه اندازي كانال مالي ایران و اروپا INSTEX

اقتصاد گردان - به دنبال راه اندازي كانال مالي ايران و اروپا، نرخ دلار  طي روزهاي پنج شنبه و شنبه روي هم 500 تومان حدود 4درصد كاهش داشته است.  اين كاهش نرخ در ساعات عصر شنبه 13 بهمن 97 نيز ادامه داشت و به دنبال آن نرخ سكه و طلا نيز معادل 4 درصد كاهش داشته و برخي فعالان اقتصادي و بازار ارز انتظار دارند كه با راه اندازي اين كانال مالي به صورت موثر و انجام معاملات و مبادلات بانكي از طريق آن، اثر بيشتري روي بازار داشته باشد و علاوه بر اثر رواني فعلي، اثر واقعي در كاهش نرخ هاي ارز داشته باشد. 

 در روزهاي اخير و به دنبال ايجاد كانال مالي ایران و اروپا INSTEX كه با ثبت شرکتی و با سرمایه ۳ هزار یورو در فرانسه راه اندازی شده و فرانسه آن را ميزباني مي كند و اعضای هیات مدیره را افرادی از آلمان، فرانسه و بریتانیا تشکیل می دهند،كارشناسان  و مسوولان سياسي و اقتصادي در داخل و خارج واكنش هاي مختلفي نسبت به اثرگذاري آن بر فضاي تجاري و ارزي و بانكي ايران و كاهش اثرات تحريم نشان داده اند

برخي كارشناسان معتقدند كه کانال ویژه مالی برای حفظ ارتباط تجاری با ایران رسما راه اندازی شده و آلمان، فرانسه و بریتانیا، سه کشور عضو مذاکرات پنج بعلاوه یک در سال ۲۰۱۵ میلادی، رسما مسئول اجرایی شدن این کانال ویژه هستند كه نشان دهنده حمايت اين كشورها در كاهش اثرات تحريم آمريكاست. هدف اصلی از ایجاد این کانال مالی ویژه، دادن امکانات به شرکت های کوچک و متوسط اروپایی است تا بتوانند مجاری متعارف مالی خود با طرف ایرانی را حفظ کنند. این پروژه ابتکار عمل سه کشور مهم اروپایی است اما گفته می شود با توجه به گفتگوهای پیشین وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا مورد تایید ۲۵ کشور دیگر عضو اتحادیه اروپا نیز قرارخواهد گرفت.

ساز و کار مالی ویژه بین ایران واروپا به گفته راب مالی، یکی از اعضای تیم آمریکایی مذاکره کننده برجام «بنوعی دور زدن تحریم های آمریکا علیه ایران است.» نکته ای که کاخ سفید بارها در هفته‌های گذشته نسبت به آن واکنش نشان داده است و گفته «چنین اقدامی را بدون تلافی باقی نخواهد گذاشت.»

هایکو ماس، جرمی هانت و ژان ایو لودریان وزیران خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه نیز همزمان با اعلام راه اندازی سازوکار مالی ویژه اروپا برای ایران موسوم به INSTEX بیانیه ای مشترک در حمایت از برجام و بهره مندی اقتصادی ایران از آن منتشر کردند.

رویترز، خبرگزاری روسی اسپوتنیک، خبرگزاری آناتولی ترکیه  و تارنمای شبکه دویچه وله آلمان با گزارشي نسبت به اين رويداد واكنش نشان داده و آن را ابزاري براي حفظ برجام، مقابله براي دور زدن تحريم ها و مقابله با  آمريكا ارزيابي كردند. 

رویترز در این باره نوشت که هدف از این سازوکار مالی حفظ منافع اقتصادی ایران تحت توافق هسته ای است. اتحادیه اروپا تلاش کرده است به رغم تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا درباره خروج از توافق هسته ای، حسن نیت خود را به ایران نشان دهد. 

رویترز به نقل از یک دیپلمات اروپایی که نامش ذکر نشده است، ادامه داد: این یک پیام سیاسی مهم به ایران است که نشان می دهد ما مصمم به حفظ توافق جامع اقدام مشترک هستیم. همچنین این پیام را به آمریکا انتقال می دهد که ما با وجود تحریم های فرامرزی از منافع خود دفاع می کنیم. 

خبرگزاری روسی اسپوتنیک نيز گزارش داد که اعلام آمادگی سه کشور برای راه اندازی این کانال مالی به دنبال بیانیه «ماجا کوسیانچیچ» سخنگوی امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا مطرح شد. با وجود اقدام یکجانبه آمریکا در خروج از توافق دیگر طرف های توافق، چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلیس و اتحادیه اروپا و ایران تعهد خود را نسبت به برنامه جامع اقدام مشترک (توافق هسته ای) نشان داده اند.

محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه نیز پس از اعلام ساز و کار مالی ویژه اروپا با ایران در توئیتی تاکید کرد که آماده تعامل سازنده در شرایط برابر و احترام متقابل با اروپا هستیم. 

وزیر خارجه کشورمان در این توئیت یادآورشد که «ایران از INSTEX (ساز و کار ویژه مالی اروپا و ایران) - گام بسیار پر تاخیر اول - در اجرای تعهدات می 2018 اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریکا استقبال می کند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم.»

رئیس مجلس شورای اسلامی درباره اقدامات اروپایی ها در اجرای اینستکس، گفت: این میدانی است که می توان عیار اروپائیها را سنجید. باید دید در میدان عمل چقدر موفق هستند.

علی لاریجانی در پاسخ به سوال در خصوص اقدامات اخیر اروپا برای اجرای اینستکس گفت: در خصوص موسساتی که اروپائیان ایجاد کردند باید گفت این موسسات نتیجه کاری بود که اروپایی ها برای خودشان کردند.اروپائیان در مصافی که با آمریکا داشتند می خواستند منزلت خود را نشان دهند که چقدر وزن دارند و چقدر در مسائل بین المللی می توانند حضور داشته باشند. این موضوع میدانی است که میتوان عیار اروپائیها را سنجید. باید بررسی کنیم که چقدر در میدان عمل موفق هستند. 

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام  تصریح کرد: نباید در این مورد نظر مثبت یا منفی ارائه داد. باید این اقدامات در مقام عمل مورد بررسی قرار گیرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نيز  بلافاصله به این خبر واکنش نشان داد و با استقبال از اعلام ساز و کار مالی جدید اتحادیه اروپا گفت: ایران خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه ترین زمان ممکن است.

بهرام قاسمی افزود: ایران اقدام اخیر اتحادیه اروپا برای ثبت و اعلام سازوکار ویژه مالی با ایران را اولین گام اروپا در انجام تعهدات خود در قبال ایران مندرج در بیانیه ماه می 2018 (اردیبهشت 1396) وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی دانسته و خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه ترین زمان ممکن است. 

سفير ايران در لندن

«حمید بعیدی نژاد» سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن نیز در توئیتی تایید کرد که بر اساس اطلاعات رسمی، ثبت کانال ارتباطات مالی آلمان، انگلیس و فرانسه با ایران به پایان رسیده است. بر اساس اطلاعات رسمی، هر سه کشور اروپایی سهامدار آن هستند و رئیس آن فردی آلمانی است.

وزیر راه و شهرسازی نيز گفت: سازوکار جدید مالی (INSTEX) که توسط اروپایی‌ها اعمال‌ شده تنها ایجاد مصونیت است تا شرکت‌ها توسط آمریکا تحریم نشوند. در این طرح امکان گسترده‌ای به وجود نیامده و تنها هدف این است که شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند دچار آسیب نشوند.

اسلامی در پاسخ به پرسشی در خصوص سازوکار جدید مالی اتحادیه اروپا (SPV) اظهار داشت: سازوکاری که توسط آن‌ها راه اندازی شده تنها ایجاد مصونیت است تا شرکت‌ها توسط آمریکا تحریم نشوند. در این طرح امکان گسترده‌ای به وجود نیامده و تنها هدف این است که شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند دچار آسیب نشوند.

‘فدریکا موگرینی’ مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با استقبال از راه اندازی کانال ویژه مالی اروپا با ایران گفت: ما به همکاری خود با کشورهای عضو اتحادیه برای عملیاتی شدن هرچه زودتر این سازوکار ادامه می‌دهیم.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه‌ای که روی وب سایت رسمی این اتحادیه قرار گرفته است گفت: من از ثبت رسمی INSTEX (ابزار حمایت از تبادلات تجاری) در روز پنجشنبه، که یک سازوکار ویژه فرانسه، آلمان و انگلیس به عنوان سهامداران اولیه است، استقبال می‌کنم. رفع تحریم‌های ایران یک جنبه حیاتی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا همان توافق هسته‌ای با ایران است. این ابزار امروز راه اندازی شد که به اپراتورهای اقتصادی اجازه می‌دهد در این چارچوب به تجارت مشروع با ایران ادامه دهند.

موگرینی در بیانیه خود آورده است: ما به همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اروپا ادامه می‌دهیم تا این سازوکار را در کنار تعامل نزدیک با همتایان ایرانی خود هرچه زودتر عملیاتی کنیم. ما از تعهد آنها برای توسعه INSTEX با کشورهای اروپایی مایل به مشارکت حمایت می‌کنیم و این ابزار را در آینده برای اپراتورهایی از کشور ثالث باز می‌کنیم.

وی همچنین با تاکید بر "ادامه تعهد اتحادیه اروپا به برجام مادامی که ایران به تعهداتش در توافق پایبند است”، خاطر نشان کرد که آژانس بین المللی انرژی اتمی در تمام ۱۳ گزارش خود تأیید کرده است که ایران به طور کامل به تعهداتش در این توافق عمل می‌کند.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد: کار مشترک ما برای حفظ برجام، به همراه دیگر طرف‌های این توافق و شرکای بین المللی ادامه دارد. این مسئله‌ای مربوط به احترام به توافقات بین المللی و پیشبرد امنیت مشترک منطقه‌ای و بین المللی مان است.

توئیتهای وزیر اقتصاد فرانسه در جریان ثبت کانال مالی اروپا برای ایران که INSTEX را نشانه گام مهم اروپا در تحقق حاکمیت خود دانسته است،‌ نشان می‌دهد لااقل هدف تاسیس اینSPV (فارغ از میزان موفقیت نهایی) دقیقا مقابله با تحریم‌های آمریکا است.

برونو لومر، وزیر اقتصاد و دارایی فرانسه، پس از اعلام رسمی ثبت کانال مالی اروپا برای ایران در توئیت‌هایی که در صفحه خود منتشر کرد، از دور زدن تحریم های آمریکا از سوی اروپا در روزهای آینده خبر داد.

او نوشت: «ایجاد اینستکس، که در برسی (پاریس) واقع خواهد بود، یک گام مهم به سوی تحقق حاکمیت اروپایی واقعی است. اروپا حق دارد که خود انتخاب کند با کدام کشور می خواهد تجارت کند. با اتحاد، ما قویتر هستیم. »

لومردر توئیتی دیگر، ساعاتی پیش از اعلام رسمی اینستکس نیز نوشته بود: «در ساعات آتی، فرانسه به همراه آلمان و بریتانیا، یک نهاد مالی مستقل اروپایی ایجاد خواهد کرد که به ما اجازه می دهد با ایران تجارت کرده و تحریم های فراسرزمینی آمریکا را دور بزنیم.»‎

توئیت‌های وزیر دارایی فرانسه نشان می‌دهد لااقل هدف تاسیس اینSPV (فارغ از میزان موفقیت نهایی) دقیقا مقابله با تحریم‌های آمریکا است. مطالبه ایران از اروپا هم همین است. اینکه در عمل موفق شود یا نه، بحث دیگری است. اینکه در گام نخستین، مراجعه‌کنندگان به این مسیر بیشتر از میان کسانی باشند که در حوزه‌های غذایی، دارویی و کشاورزی فعال هستند هم طبیعی است، گو اینکه این فعالان اقتصادی واهمه کمتری از تحریم‌های آمریکا دارند.

از سوی دیگر طبیعی است که مابقی حوزه ها که مستقیما تحریم هستند برای جلب اعتماد نسبت به سیستم جدید نیاز به زمان دارند.

در حالی که ایران هم میزان پایبندی اروپا به تعهداتش را در عمل زیرنظر خواهد داشت، قرار نبوده و نیست که «هیچ» ابزار اقتصادی دیگری برای تامین نیازهای کشور به کنار گذاشته شود و هیچ مسیری قربانیSPV شود. بلکه همانطور که عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و سایر مسئولان چندین بار گفته‌اند، ایران از هر معبری و از هر گشایشی برای تامین نیازهای کشور استفاده می‌کنیم.‎

سخنگوی وزارت امور خارجه چین نيز اعلام کرد پکن از تلاش کشورهای اروپایی برای ایجاد سیستم مالی جدید با ایران موسوم به 'اینستکس' و حفظ توافق هسته ای تهران حمایت می کند.

'گنگ شوانگ' روز جمعه در پاسخ به سئوال ایرنا در پکن افزود: راه اندازی این کانال بیانگر عزم و اراده اتحادیه اروپا برای مقابله با یک جانبه گرایی و حمایت از چند جانبه گرایی است.

او با اشاره به اینکه راه اندازی این سامانه همکاری های اقتصادی و تجاری جامعه بین الملل و ایران را ترویج می کند افزود: چین قاطعانه از اتحادیه اروپا و ایران برای ادامه همکاری حمایت می کند و به عنوان طرف سوم این سامانه، مکانیسم را در اسرع وقت ارتقاء می دهد.

وزير امورخارجه اتریش که برای نشست وزرای امورخارجه اتحادیه اروپا در بخارست پایتخت رومانی به سر می‌برد، با اشاره به ثبت ساز و کار مالی اتحادیه اروپا با ایران بر اهمیت این موضوع تاکید کرد و گفت: اجرایی شدن سیستم INSTEX برای شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی مهم است.

این ساز و کار مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط می‌تواند راهکاری را فراهم آورد تا بدون واهمه از یافتن بانکی که پروژه‌های تجاری آنها در ایران را به دلیل خطر تحریم از سوی آمریکا پشتیبانی نمی‌کند، به تجارت با ایران ادامه دهند.

وی با اشاره به جایگزین شدن چین بعد از خروج اروپایی‌ها از بازار ایران به جای توتال و شرکت‌های خودروسازی افزود: اینگونه نمی‌تواند باشد که ما پا پس بکشیم که چینی‌ها وارد شوند.

کنایسل همچنین در پاسخ به سوال انتظار از برخورد آمریکا نیز گفت: اتحادیه اروپا حتی بعد از بحران مالی سال ۲۰۱۲ نتوانست سازوکار مشخصی برای مقابله با این نوع بحران‌ها پایه گذاری کند. باید یورو تقویت شود تا بتواند نقش بیشتری در مبادلات بین المللی ایفا کند و شاید این سازوکار مالی بهانه‌ای برای مقابله با یکجانبه بودن نقش دلار در تعیین قیمت نفت و بازارهای بین المللی باشد.

وزیر امورخارجه اتریش در عین حال گفت: از نظر من این سازوکار مالی، مناسب شرکت‌های عظیم انرژی نخواهد بود.

سفیر آلمان در ایران در دو توییت جداگانه، به راه اندازی سازو کار مالی اتحادیه اروپا با ایران واکنش داد و از این موضوع استقبال کرد.این دیپلمات ارشد آلمانی در توئیتر خود نوشت: SPV خلق شد. INSTEX نام دارد و نشانگر ابزار و برای حمایت از مبادلات تجاری است و تجارت مشروع با ایران را تسهیل خواهد کرد.

او همچنین در توییتی دیگر با انتشار بیانیه مشترک وزیران امور خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام «آلمان، انگلیس و فرانسه» نوشت: برای حفظ برجام که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تأیید شده است فرانسه، آلمان و انگلستان تأسیس INSTEX را اعلام کردند.

یک سناتور افراطی حامی دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا به ثبت رسمی کانال ویژه اروپا برای جمهوری اسلامی ایران واکنش نشان داد.

تام کاتن، سناتور افراطی آمریکا، در اظهاراتی اروپایی‌ها را به دلیل راه‌اندازی ساز وکار ویژه مالی برای جمهوری اسلامی ایران با نام مستعار INSTEX سرزنش کرد و آن را تسلیم شدن برابر خواسته‌های تهران دانست.

او در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر در همین زمینه نوشت که «شرکای اروپایی آمریکا» باید بر ممانعت از تلاش‌های ایران در توسعه «موشک‌های بالستیک» و آنچه که او سرکوب شهروندان، گروگان‌گیری خارجی و توطئه تروریستی در خاک اروپا نامید به جای تسلیم شدن برابر آنچه که او اخاذی‌های هسته ای رژیم ایران دانست، متمرکز شوند.

پیش از او نیز وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا تاکید کرده بود که اگر کانال ویژه مالی اروپا برای ایران شامل کالاهای تحریم شده شود، افراد دخیل در آن باید منتظر اقدامات تنبیهی واشنگتن باشند.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با استقبال از راه‌اندازی کانال ویژه مالی اروپا برای ایران، این مسئله را گام نخست این اتحادیه برای عمل به تعهدات برجامی خود در دوران خروج ایالات متحده آمریکا از آن دانسته بود.

او همچنین تاکید کرد که تهران آماده همکاری‌های بیشتر با اروپا بر اساس احترام متقابل و حفظ حقوق دو طرف است.