فراز و نشیب تسهیلات بانکی برای 200 هزار تاکسی فرسوده

اقتصاد گردان - محسن شمشیری|

برای شهروندانی که هنگام عبور و مرور در شهر با تاکسی‌های فرسوده زیادی مواجه شده‌اند این پرسش مطرح است که  تاکسی‌های فرسوده که با کیفیتی نا مناسب در سطح شهر در تردد هستند و با سروصدا، ماندن در راه، آلودگی هوا و مصرف سوخت بالا، صندلی نامناسب، مصرف زیاد وسایل مصرفی مانند لنت ترمز و آلودگی آن مواجه هستند،  چگونه  باید جمع‌آوری شود و با خودروهای نو جایگزین شد و علاوه بر تولید آنها در شرکت‌های خودروسازی داخلی، تامین مالی و وام مورد نیاز راننده‌ها چگونه باید تامین شود تا به زیباسازی شهر و رفاه مردم کمک کند و وضعیت کنونی را شاهد نباشیم؟

 در دو دهه اخیر، دولت و به‌خصوص سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، وزارت کشور و خودروسازان، طرح‌های مختلفی را برای جمع‌آوری خودروهای فرسوده به‌خصوص تاکسی  و خودروهای بالای 20 سال سن، کامیون، وانت‌بار و حتی موتور‌سیکلت‌ها اجرا کرده‌اند که در همه این موارد، موضوع تامین مالی و تامین اعتبار آنها در بودجه دولت و یا از طریق اعتبارات بانکی به عنوان موضوع اساسی مطرح بوده است.  

از طرفی در زمان اجرای این طرح،  بخش خودروسازی  نیز با تولید انبوه و کاهش تقاضا مواجه بود، که این طرح می‌توانست در رفع موضوع و کمک به تقاضای موثر  خودروسازی‌ها و همچنین نوسازی هدفمند  ناوگان حمل و نقل شهری و بین شهری موثر باشد.  

در سال‌های اخیر، بانک‌های کشور علاوه بر فعالیت‌هایی که در راستای مسوولیت اجتماعی خود انجام می دهند و از جمله با پرداخت وام قرض‌الحسنه  به حمایت از ازدواج جوانان، بیماران، خوداشتغالی، ساخت مدرسه، مناطق زلزله‌زده، اشتغال روستایی، تعمیر مسکن، جانمایی کسبه پلاسکو، ساماندهی موسسات غیرمجاز و پرداخت سپرده‌های سپرده‌گذاران آنها اقدام کرده‌اند، در برخی طرح‌ها از جمله کمک به شهرداری‌ها، طرح‌های آب و فاضلاب و لوله‌کشی، جمع‌آوری خودروهای فرسوده و تاکسی های فرسوده نیز در سال‌های اخیر مشارکت داشته‌اند.

  تعدادی از این بانک ها در آخرین  طرح جمع‌آوری 90 هزار تاکسی فرسوده  از سال 94 تاکنون مشارکت کرده‌اند و این طرح تا بهمن 96 با پیشرفت مناسبی مواجه بود اما از بهمن ماه 96، به دنبال افزایش قیمت خودرو،  طلب خودروسازان و گمرک، مبلغ ناکافی خرید خودرو و... با کندی مواجه شد و در حال حاضر نیازمند بازنگری در رقم حمایت‌های دولتی، آورده راننده‌ها و تسهیلات بانکی است تا بار دیگر اهمیت جمع‌آوری 200‌هزار تاکسی فرسوده در دستور کار قرار گیرد.

این ﻃﺮح ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎری وزارﺗﺨﺎﻧﻪ‌ﻫﺎی ﺻﻨﻌﺖ، ﻣﻌﺪن و ﺗﺠﺎرت و ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ محیط‌زیست، پلیس راﻫﻮر، ﺳﺘﺎد بهینه‌ﺳﺎزی ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ، ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و مدیریت ﺳﻮﺧﺖ و اتحادیه تاکسیرانی در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ، ﺗﻬﺮان و ﺷﻬﺮﻫﺎی زیر100 ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اجرایی شد و ﺑﺮای هر دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻮدرو 20 میلیون ﺗﻮﻣﺎن وام با دوره ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ 48 ﻣﺎهﻪ و ﺑﺎ ﺳﻮد 16درﺻﺪ در نظر گرفته شد. سه بانک پارسیان، ملت و تجارت هر کدام تامین ﻣﺎﻟﯽ 30 هزار دﺳﺘﮕﺎه از این ﻃﺮح را ﺑﺮای اراﺋﻪ تسهیلات ﺑﺮعهده  گرفتند و ایران خودرو نیز تامین کننده این خودروها بوده است.

این طرح از اسفند ماه 94 در دستور کار قرار گرفت و در فاز اول، نو سازی90 هزار دستگاه پیش‌بینی شد و خودروهای مشمول آن سمند و پژو 405 بود که سه بانک هرکدام به میزان 30 هزار دستگاه عهده‌دار پرداخت تسهیلات آن شدند، سقف تسهیلات قابل اعطا برای هر نفر در این طرح 200 میلیون ریال و سرجمع  آنها برای هر بانک مبلغ 6 هزار میلیارد ریال از منابع داخلی برآورد شد که در مجموع معادل 1800 میلیارد تومان از سوی سه بانک برای این بانک‌ها اختصاص یابد.

بانک ملت  نیز که سابقه مشارکت در جایگزینی ۳۸۰‌هزار خودرو و تاکسی فرسوده از ناوگان حمل‌و‌نقل را داشته پرداخت تسهیلات به 30 هزار راننده را پذیرفت. همچنین بانک تجارت  در گزارش سال 97 خود اعلام کرد که  ۳۸۴۲ میلیارد ریال تسهیلات برای تعویض ۱۹۲۱۴ هزار تاکسی فرسوده، اعطا کرده است.

پست‌بانک نیز در سال  97، در تفاهمنامه ای با سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تعداد ۱۰۰۰ فقره تسهیلات ۷۵۰ میلیون ریالی  برای ون‌های فرسوده و۱۲ هزار فقره ۲۵۰ میلیون ریالی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی شهری  مشارکت کرده است.

در اجرا نیز  سازمان تاکسیرانی وارد عمل شد و سامانه‌ای طراحی  و در بستر آن سامانه، اشخاص به بانک معرفی شده‌اند و به‌دلیل استقبال خوب متقاضیان، اجرای این طرح در سال های 95 و 96  نیز تمدید شد. متقاضیان مختار به انتخاب بانک مورد نظر از بین سه بانک معرفی شده بودند، بالغ بر 9هزار و 638 هزار مورد، بانک پارسیان را انتخاب کردند که 7 هزار و 635 پرونده تکمیل شد و 6 هزار و 609  فقره تسهیلات مورد نظر به حساب خودروساز واریز شد و متقاضیان تاکسی‌های خود را تحویل گرفتند.  در سال 97  نیز برای کسانی که طی سال 96 پرونده افتتاح کرده‌اند این طرح اجرا شده است و تاکنون برای حدود 7 هزار متقاضی با توجه  به مبلغ تسهیلات (200 میلیون ریال)،  بالغ بر1400 میلیارد ریال از منابع این بانک با نرخ سود 16 درصد  به این طرح اختصاص داده شد. تاکنون حدود 10 هزار خانواده با اجرای این طرح به این بانک متصل شده و از خدمات و تسهیلات بانکی بهره‌مند شده‌اند.

از سوی دیگر، علاوه بر بانک‌هایی که در جمع‌آوری تاکسی‌ها مشارکت کردند، شرکت‌های بیمه نیز برای پوشش خسارت و حوادث غیر مترقبه مشارکت داشتند و از جمله بیمه پارسیان پرونده هایی که به این بانک معرفی شده بود را  با تعدیل حق بیمه قابل دریافت، بیمه کرد و این موضوع نیز در کاهش هزینه تاکسی‌های جدید موثر بوده است.  

    مشکلات طرح

در حال حاضر با توجه به حدود 105 هزار متقاضی که برای جایگزینی و دریافت وام ثبت‌نام کرده‌اند، مشکل اصلی این است که با افزایش قیمت خودرو، هزینه تولید برای خودروساز افزایش یافته و از سوی دیگر مشکل پرداخت 5 میلیون تومان بابت اسقاط خودرو توسط گمرک به خودروساز ایجاد شده که باعث کند شدن این طرح شده است.  در این طرح 200 میلیون ریال تسهیلات ارزان قیمت به مالکان تاکسی‌های فرسوده و 50 میلیون ریال معادل ارزش ریالی دو گواهی اسقاط توسط گمرک به حساب خودروساز پرداخت می‌شد.همچنین 5میلیون ریال نیز بابت لاشه خودرو به عنوان آورده مالک تاکسی فرسوده لحاظ می شد و به عبارتی حدود 25 میلیون تومان تسهیلات به آنان داده می‌شد وبقیه وجه را مالک تاکسی فرسوده پرداخت می کرد که در نهایت به تحویل و جایگزینی خودروی جدید منجر شود. این طرح از زمان اجرای خود چند مرتبه متوقف شد و دوباره به کارش ادامه داد. اوج توقف این طرح بهمن سال 1396بود که دلیل آن طلبکاری 110میلیارد تومانی خودروسازان به گمرگ اعلام شد. طرح نوسازی‌ تاکسی‌های فرسوده پس از توقف چندماهه، خرداد امسال با حرکتی کند به جریان افتاد.

مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور علت توقف این طرح را نبود تناسب اعتبارات و انباشت فرسودگی دانست و گفت که این موضوع باعث شده تا گمرک معوقات خود را به ایران خودرو نپردازد و در نتیجه شرکت خودروساز نیز پیش فاکتور صادر نکند و در حقیقت می‌توان گفت اعتباری که هرساله در قانون بودجه برای این نوسازی تاکسی ها تخصیص داده می‌شود، پاسخ انباشت فرسودگی را نمی‌دهد.