نقش نفت در موضع‌گیری ترامپ مقابل بن‌سلمان
ترامپ از نفت 150 دلاری در صورت قطع رابطه با عربستان می‌گوید
رییس‌جمهوری امریکا در کنار تمام اظهارات جنجالی دیروزش جملاتی را نیز در خصوص نفت بیان کرد. پیام این بخش از صحبت‌های ترامپ این بود: «نفت بدون روابط نزدیک واشنگنن-ریاض 150 دلار در هر بشکه خواهد بود»
اقتصاد گردان - نادی صبوری
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده پس از انتشار بیانیه پرحاشیه‌اش در خصوص لزوم ادامه رابطه با سعودی‌ها، پای بازار نفت را وسط کشید. ترامپ گفت: «ما قیمت نفت را پایین نگه داشتیم. اگر می‌خواهید شاهد این باشید که بهای نفت خام همان‌طور که روسیه دوست دارد تا 150 دلار در هر بشکه بالا برود، چیزی که به آن احتیاج داریم این است که رابطه ما با عربستان قطع شود».
رییس‌جمهور ایالات متحده اخیرا بارها اوپکی‌ها را به خاطر بالا بودن قیمت نفت خام مورد انتقاد قرار داده بود اما هیچگاه به این وضوح بیان نکرده بود که برای پیاده‌سازی اهداف سیاسی خود در منطقه، به بشکه‌های نفت عربستان سعودی نیازمند است.
عربستان سعودی درست پس از آنکه ترامپ در ماه مه‌اعلام کرد که 12 نوامبر از برجام خارج خواهد شد، روند افزایشی در تولید نفت خام خود را در پیش گرفت. طبق بررسی «تعادل» از گزارش ماه آوریل سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، عربستان درست در ماه مه‌روزانه 85 هزار بشکه بر تولید نفت خام خود اضافه کرد.
تغییر واضح در افزایش تولید عربستان که در ماه‌های اخیرش بی‌سابقه بود در ماه ژوئن و یک ماه پس از اعلام ترامپ مبنی بر خروج از برجام رخ داد. طبق آمار اوپک سعودی‌ها در این ماه روزانه 405 هزار بشکه بر تولید نفت خام خود افزودند. در حالی که تولید نفت خام این کشور از زمان انعقاد توافق کاهش تولید در نوامبر 2016 کمتر به 10 میلیون بشکه در روز نزدیک شده بود، ماه ژوئن این تولید به 10 میلیون و 420 هزار بشکه در روز رسید.
عربستان برای 2 ماه جولای و آگوست سطح تولید خود را تقریبا روی 10 میلیون و 400 هزار بشکه در روز حفظ کرد. اگر بخواهیم ارتباط این عملکرد عربستان را با مواضع دولت ترامپ دریابیم، باید بدانیم که اظهارات مایک پمپئو وزیر امور خارجه ایالات متحده در خصوص «به صفر رساندن» صادرات نفت خام ایران در تاریخ 22 جولای مطرح شده بود. در واقع به نظر می‌رسد که تثبیت تولید نفت خام عربستان روی حدود 10 میلیون و 400 هزار بشکه، این احتمال که عربستان بتواند جای ایران را در بازار نفت پر کند را برای ترامپ و کابینه‌اش پررنگ کرد.
عربستان طبق گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت، در ماه سپتامبر تولید خود را به 10 میلیون و 512 هزار بشکه در روز رساند. ماه سپتامبر دقیقا زمانی بود که بسیاری از مشتریان نفتی ایران در حال مذاکره با دولت ترامپ به منظور مشخص شدن موضع دقیق امریکا در قبال خرید نفتی آنها از ایران بودند.
رویترز اول سپتامبر به تکاپوی هند و ژاپن به عنوان 2 مشتری عمده نفت خام ایران برای دریافت معافیت‌ها پرداخت و نوشت که هنوز مشخص نیست دولت ترامپ چه موضعی در این قبال خواهد داشت.
اما درست با مشخص شدن آمارهای مربوط به تولید نفت خام در ماه سپتامبر، روند افزایشی قیمت نفت آغاز شد. این روند نشانگر این بود که بازار در آستانه از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران، نتوانسته است بپذیرد که عربستان سعودی یا روسیه می‌توانند «صفر» شدن صادرات نفت خام ایران را جبران کنند.
در هفته منتهی به 1 اکتبر، برنت رکورد 4 ساله خود را شکست و به قیمت 83 دلار در هر بشکه رسید. اگر بخواهیم این سناریو را باور کنیم که دونالد ترامپ انتظار چنین وضعیتی را نداشت، تماس تلفنی او در اول اکتبر با پادشاه عربستان، به منطقی بودن سناریوی ما کمک می‌کند. دونالد ترامپ تنها چند روز بعد از انتقاد صریح در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از بالا بودن قیمت نفت، در تماسی تلفنی با ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی درباره اقدامات لازم برای حفظ سطح عرضه نفت خام، ثبات بازار نفت، وضعیت اقتصاد جهانی و همکاری‌های استراتژیک میان دو کشور بحث کردند. تلویزیون العربیه با اعلام این خبر، در مورد جزییات صحبت‌های ترامپ و ملک سلمان سکوت کرد. کاخ سفید نیز در مورد این نشست گفت که دو رهبر درباره «مسائل منطقه‌ای» با یکدیگر صحبت کردند.
در حالی که برنت در حول و حوش 86 دلار در هر بشکه سیر می‌کرد، ترامپ بیش از هر زمان دیگری نگران قیمت نفت و قیمت بنزین بود چرا که باید برای انتخابات میان‌دوره کنگره در امریکا آماده می‌شد.
ترامپ مانند امروز در آن روزها نیز از عربستان صحبت می‌کرد، البته با ادبیاتی دیگر. او در یکی از کارزارهای انتخاباتی خود که با رکوردزنی قیمت نفت در سطح 4 ساله همزمان شده بود عنوان کرد: «معاملات نظامی ما که بابتش از کشورهای ثروتمندحمایت می‌کنیم و در عوضش هیچ نمی‌گیریم، چه می‌شود؟ من به ملک سلمان شخصا علاقه دارم اما به اوگفتم که شاه، ما از تو حمایت می‌کنیم. شما بدون ما 2 روز هم دوام نمی‌آورید. شما باید برای ارتش خود خرج کنید، باید خرج کنید».
این اظهارات از سوی تمام رسانه‌های بین‌المللی «فشار» بر عربستان برای افزودن بر تولید نفت خام خود در نظر گرفته شد. در حالی که بر سر میزان این توان شک و تردید وجود داشت.
حالا اظهارات ترامپ در خصوص نفت 150 دلاری در صورت «قطع ارتباط عربستان و امریکا» نشان می‌دهد که او تا چه اندازه روی عربستان و توان تولیدی این کشور برای کمبود عرضه ناشی از ایران حساب باز کرده است. این اظهارات ترامپ همچنین بر وضعیت مبهم معافیت‌های اعطا شده به 8 خریدار نفتی می‌افزاید چرا که نفت 150 دلاری با وجود صادرات نفت خام از سوی ایران با هر مقدار، باورپذیر نخواهد بود. ترامپ البته ممکن است برای استفاده از حربه حساسیت بر قیمت بنزین، به نفت 150 دلاری اشاره کرده باشد. موضوع بنزین و قیمت آن برای رییس‌جمهوری ایالات متحده اهمیت استراتژیکی دارد. دیروز نیویورک‌تایمز با اشاره به همین مساله نوشت: «بازار از معافیت‌ها شگفت زده شده است اعطای معافیت به ژاپن و کره جنوبی که خرید نفت از ایران را متوقف کرده بودند، قابل توجه است. احتمالا نشان می‌دهد که اولویت‌های دولت امریکا بیشتر پایین نگه داشتن قیمت برای مشتریان امریکایی نفت بوده است تا فشار بر ایران . این استراتژی مفید بوده است. قیمت بنزین معمولی در امریکا به 2.61 دلار رسیده است. در حالی که در ماه گذشته 2.85 دلار بود .»
اوپک چه خواهد کرد؟
اما ترامپ تنها بازیگر رابطه امریکا-عربستان نیست. درست در روزهایی که رسانه‌های جهان به نقل از سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) به نقش مستقیم محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی در قتل جمال خاشقجی پرداختند، مقامات نفتی عربستان سعودی برای نخستین‌بار در چند ماه اخیر صحبت از کاهش تولید آن‌هم در حجم 1 میلیون و 400 هزار بشکه در روز را پیش کشیدند. صحبتی که حتی نتوانست روسیه را نیز با خود همراه کند. چنین حجمی از کاهش تولید، بهای نفت خام را به مقدار چشمگیری افزایش خواهد داد. چیزی که ترامپ به هیچ‌وجه خواهان آن نیست.در چنین وضعیتی انتشار بیانیه روز گذشته دونالد ترامپ که انتقادهای زیادی را برانگیخت، می‌تواند معنا پیدا کند. ترامپ در این بیانیه صراحتا نوشته بود که ممکن است بن‌سلمان در قتل خاشقجی دست داشته باشد اما این باعث نمی‌شود امریکا رابطه‌اش را با عربستان سعودی قطع کند. در واقع این امکان وجود دارد که رییس‌جمهوری ایالات متحده، بین حواشی‌ای که بر سر انتشار یک بیانیه که تلویحا از کنار قتل فجیع خاشقجی می‌گذرد دامنش را خواهد گرفت تا تبعات خراب شدن رابطه با عربستان که افزایش قیمت بنزین را رقم خواهد زد، اولی را انتخاب کرده باشد.
البته هنوز برای اینکه بدانیم عربستان و در واقع اوپک چه تصمیمی برای بازار نفت خواهند گرفت و این تصمیم تا چه اندازه تابعی از رابطه واشنگتن-ریاض است زود است. دیروز نماینده امارات متحده عربی در اوپک اظهار کرد که توافق اولیه در داخل اوپک برای تصویب کاهش تولید نفت در نشست رسمی این گروه در ماه میلادی آینده وجود دارد.
احمد الکعبی به روزنامه البیان گفت: اوپک احتمالا با کاهش تولید موافقت خواهد کرد و کمیته فنی مشترک اوپک و غیراوپک سرگرم بررسی بازارها بوده و نتایج نهایی را پیش از نشست وین در اختیار این گروه قرار خواهد داد.
وی در ادامه افزود: امارات متحده عربی از هر تصمیمی که اوپک بگیرد، تبعیت خواهد کرد.
بر اساس گزارش رویترز، نگرانی‌ها نسبت به اشباع عرضه و تکرار اتفاق مشابه سال ۲۰۱۴ که به ریزش قیمت‌های نفت منجر شد، باعث شده است اوپک کاهش تولید به میزان یک تا ۱.۴ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ را بررسی کند.
بازار متلاطم
وضعیت پیچیده عوامل اثرگذار بر نفت، باعث شده است شدت نوسان در بازار طلای سیاه زیاد شود. در حالی که فتیح بیرول رییس آژانس بین‌المللی انرژی از ورود نفت خام به «دوره بی‌سابقه‌ای از شرایط عدم قطعیت» سخن گفته است بانک سرمایه‌گذاری امریکایی گلدمن ساکس نیز در یادداشتی اعلام کرده است که بازارهای نفت در هفته‌های آینده به‌شدت پرنوسان خواهند ماند.
گلدمن ساکس در یادداشت جدیدی اعلام کرد برای اینکه قیمت نفت تثبیت شود و احتمالا روند صعودی پیدا کند، به یک عامل بنیادین نیاز دارد. چنین کاتالیزوری ممکن است شامل کاهش قابل توجه تولید اوپک و حفظ رشد تقاضا برای نفت باشد.
گلدمن ساکس اعلام کرد تجدید روند نزولی قیمت نفت، نگرانی‌ها نسبت به عرضه بیش از حد در سال ۲۰۱۹ و فروش گسترده در بازارهای کالا به دلیل افزایش نگرانی‌ها نسبت به رشد اقتصاد را منعکس می‌کند.بر اساس گزارش رویترز، این بانک سرمایه‌گذاری اعلام کرد افت شدید تقاضا به همراه عدم کاهش تولید اوپک، دو ریسک اصلی برای بهبود قیمت نفت از سطح فعلی خواهند بود. اگرچه هر دو بعید هستند اما ما نگران عدم کاهش تولید اوپک هستیم که به کاهش بیشتر قیمت‌ها منتهی خواهد شد.
