کاهش مالیات حقوق‌بگیران دولتی
وضعیت درآمد مالیاتی در شش ماه اول سال 97، رشد 79 درصدی مالیات‌های غیرمستقیم
در نیمسال اول مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی 1.7- درصد کاهش و مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی 10.2 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است.
اقتصاد گردان - برخلاف سال‌های گذشته طی نیمسال اول سهم مالیات‌های کارکنان بخش خصوصی از بخش عمومی بیشتر بوده است. جداول آماری مربوط به میزان مالیات‌دهی فعالان اقتصادی کشور حاکی است که کارکنان بخش عمومی طی ابتدای امسال تا پایان شهریور به میزان 2.4 هزار میلیارد تومان و کارکنان بخش خصوصی 2.5 هزار میلیارد مالیات پرداخت کرده‌اند این در حالی است که طی همین نیمسال گذشته این مالیات برای بخش عمومی 2.4 هزار میلیارد تومان و برای کارمندان بخش خصوصی 2.3 هزار میلیارد بوده است. در نیمسال اول مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی 1.7- درصد کاهش و مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی 10.2 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است.
کل مالیات‌هایی که دولت از فعالان اقتصادی اخذ می‌کند در ادبیات حسابداری و بودجه‌ای در دو ردیف مالیات مستقیم و غیرمستقیم طبقه‌بندی می‌شود. مالیات مستقیم مالیاتی است که از دارایی یا درآمد افراد گرفته می‌شوند و شامل مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد هستند؛ همانطور که از نام این مالیات‌ها مشخص است بدون هیچ واسطه‌ای بر درآمد افراد یا سازمان‌ها و موسسات اقتصادی اعمال می‌شوند و توسط ماموران مالیاتی بطور مستقیم وصول می‌شوند. نمونه بارز این مالیات‌ها، مالیاتی است که دولت بطور مستقیم از حقوق کارمندان خود کسر می‌کند.
کل درآمدهای دولت از مالیات‌های مستقیم در 6 ماهه اول امسال به میزان 22.7 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 1.9- درصد کاهش یافته است. سال گذشته در همین زمان دولت توانسته بود که مبلغ 23.1 هزار میلیارد تومان مالیات مستقیم اخذ کند. مالیات مستقیم در سه ردیف مالیات بر اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت ارایه می‌شود. در این سه بخش تنها قسم مالیات بر اشخاص حقوقی است که نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. این مالیات که شامل اشخاص حقوقی دولتی، شرکت‌های دولتی و غیر دولتی و شرکت‌های در حال واگذاری می‌شود، با رقم درآمدی 12.2 هزار میلیارد تومان نسبت به سال گذشته 12.9 درصد کاهش یافته است. در میان اینها، مالیات علی الحساب اشخاص حقوقی دولتی و مالیات عملکرد شرکت‌های دولتی با کاهش 33.7 و 48.9 درصدی نسبت به پارسال عمیق‌ترین بخش‌های افت مالیاتی محسوب می‌شوند
براساس عملکرد درآمدهای مالیاتی دولت که در نماگرهای بانک مرکزی منتشر شد ایرانی‌ها در نیمه نخست سال جاری بالغ بر 1740 میلیارد تومان مالیات بر ثروت پرداخت کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل 33.7 درصد رشد داشته است.
مالیات بر ثروت مالیاتی است، که در آن پایه و منبع مالیاتی را دارایی یا ثروت دارنده ملک، تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، بر آن چه دارنده قبلاً به دست آورده و انباشته است، یا به او به ارث می‌رسد، تعلق می‌گیرد. مالیات بر دارایی عموماً به عنوان مکانیزمی برای تعدیل ثروت به کار گرفته می‌شود و بیشتر در جوامعی کاربرد دارد، که اختلاف فاحشی در دارایی و ثروت افراد آن جامعه وجود داشته باشد، یا فقط در مواردی خاص که به وسیله مالیات بر درآمد نتوان از آن منابع مالیات گرفت، اعمال می‌شود. مالیات بر ثروت بر مواردی مانند ارث، نقل و انتقال سرقفلی، نقل و انتقال سهام، مالیات نقل و انتقالات املاک، حق تمبر و اوراق بهادار وضع می‌شود.
دولت در بودجه 97 پیش‌بینی کرده بود که رقمی معادل 3490 میلیارد تومان مالیات بر ثروت کسب کند. از همین رو طبق مصوبه بودجه سازمان امور مالیاتی باید در 6 ماهه اول امسال به میزان 1780 میلیارد تومان مالیات بر ثروت می‌گرفت، با این حال میزان مالیات پرداختی در سرفصل «ثروت» در ایران در چهار سال گذشته از 2 هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان فراتر نرفته است. طبق گزارش بانک مرکزی در 6 ماهه ابتدایی امسال رقمی معادل 1 هزار و 740 میلیون تومان مالیات بر ثروت دریافت شده که نسبت به سال گذشته 33.78 درصد افزایش یافته است. از این رقم 220 میلیارد تومان مالیات بر ارث، 480 میلیارد تومان مالیات نقل و انتقال سرقفلی، 400 میلیارد مالیات بر نقل و انتقال سهام، 400 میلیارد دیگر مالیات بر نقل و انتقال املاک و 220 میلیارد حق تمبر و اوراق بهادار اختصاص دارد.
در ماه‌های اخیر موضوعی مبنی بر اخذ مالیات بر عایدی سرمایه مطرح است که با موافقت سازمان مالیاتی و دولت همراه بوده اما همچنان لایحه پیشنهادی ارایه نشده این نوع مالیات در زمره مالیات بر دارایی قرار می‌گیرد.
همچنین طبق یکی از تبصره‌های ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم می‌بایست با راه‌اندازی سامانه ملی اسکان و املاک کشور مالیات از خانه‌های خالی دریافت می‌شد که تاکنون به دلیل عدم تشکیل سامانه مذکور از وصول این مالیات خبری نیست. البته این مالیات هم جزو مالیات بر دارایی قرار می‌گیرد.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند توسعه پایه‌های مالیاتی و ایجاد زیرساخت‌ها برای یکپارچه‌سازی اطلاعات مورد نیاز مالیات‌ستانی می‌تواند منجر به کاهش اتکاء درآمدهای نفتی از هزینه‌های جاری بودجه شود.
یکی از پایه‌های مالیاتی که می‌تواند ظرفیت خوبی در جهت رشد درآمدهای مالیاتی ایجاد کند اخذ مالیات بر مجموع درآمد بوده که در حال حاضر چنین مالیاتی در قوانین کشور وجود ندارد.
مالیات بر مجموع درآمد مبتنی بر اخذ مالیات از جمع کلیه درآمدهای اشخاص است و از مجموع درآمد افراد از سرمایه، کار، اجاره، سود سهام و... دریافت می‌شود. این ارقام منعکس‌کننده وضعیت کلی رفاهی و درآمدی اشخاص است و اگر بر اخذ این نوع مالیات تاکید شود، می‌توان امیدوار بود که توزیع درآمد در جامعه عادلانه‌تر شود. علاوه بر این، پایه مالیاتی این ظرفیت را دارد که چون اطلاعات شفافی از درآمد افراد ارایه می‌کند، جلو فساد را بگیرد. این پایه مالیاتی برای اخذ درآمد از ثروتمندان به کار می‌رود، موضوعی که از دیدگاه کارشناسان باید در نظام مالیاتی ایران گنجانده شود. در این زمینه برخی کارشناسان معتقدند علاوه بر همه مزایای این پایه مالیاتی برای اقتصاد ایران می‌توانیم به موجب اخذ مالیات بر مجموعه درآمد شاهد کاهش قاچاق و فساد هم باشیم.
کاهش مالیات حقوق‌بگیران دولتی
همانطور که گفته شد یکی از بخش‌های مالیات مستفیم مالیات‌هایی است که بر درآمد افراد وضع می‌شود. در این بخش دولت در 6 ماهه اول امسال 8.8 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده که نسبت به سال گذشته 11.9 درصد افزایش یافته است. از این میزان مالیات، 2.4 سهم مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی، 2.5 هزار میلیارد تومان سهم مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی، 3.1 هزار میلیارد تومان سهم مالیات مشاغل و 620 میلیارد سهم مالیات بر مستغلات بوده است. جالب است بدانیم که در نیمسال اول امسال برعکس سال گذشته مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی کمتر از بخش خصوصی بوده است. به خاطر همین هم هست که در نیمسال اول مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی 1.7- درصد کاهش و مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی 10.2 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.
رشد 79 درصدی مالیات‌های غیرمستقیم
طبق اطلاعات بانک مرکزی جمع کل درآمدهای حاصل از مالیات غیرمستقیم در 6 ماهه اول امسال 22.7 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال گذشته 79.6 درصد افزایش یافته اما با این حال تقریبا نصف میزان مصوب در بودجه بوده است. این مالیات شامل دو بخش مالیات بر واردات و مالیات بر کالاها و خدمات می‌شود که هر کدام به ترتیب 7.3 و 20.1 هزار میلیارد تومان عایدی داشته‌اند.
مالیات بر واردات خودرو یکی از مالیات‌های غیرمستقیم محسوب می‌شود که از 130 میلیارد تومان سال گذشته (6 ماهه اول) به 1.1 هزار میلیارد تومان (تقریبا 9 برابر) رسیده است. البته طبق مصوبه بودجه باید در این شش ماه مبلغ 2.1 هزار میلیارد تومان مالیات بر خودرو اخذ می‌شد. بیشتر مالیات‌های غیر مستقیم متکی بر بخش مالیات بر کالا و خدمات است. این مالیات شامل فروش فرآورده‌های نفتی، ارزش افزوده، مسافرت، فروش سیگار، نقل و انتقال اتومبیل و شماره‌گذاری خودرو می‌شود که بیشتر سهم آن مربوط به مالیات بر ارزش افزوده است. طبق آمارهای بانک مرکزی مبلغ این مالیات در شش ماه ابتدایی امسال 12.8 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال گذشته 19.8 درصد رشد کرده است. جمع کل مالیات‌های اخذ شده تا پایان شهریور امسال 50.3 هزار میلیارد بوده که نسبت به سال گذشته 16.8 درصد رشد کرده است
