اوراق بهادار بیمه اتکایی به‌جای بیمه اتکایی در ایران
پس از عقب‌نشینی واشنگتن از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران، افزایش شاخص تورم و هزینه‌های عمومی کسب و کار و تولید، و التهاب بازار ارز، موجب شده که نظام بانکی، بیمه‌ای و مالی ایران با تجربه دور قبلی تحریم‌ها، راهکارهای موثری را جهت پوشش ریسک‌ها و کاهش هزینه‌ها و رشد سرمایه‌گذاری‌ها به کار بگیرد. همانطور که نظام مالی ایران توانسته است از دوره‌های قبلی تحریم‌ها عبور کند در دوره‌های جدید، نیز سازمان‌های رسمی می‌گویند که در حال کار روی محصولات جدید برای تحریک فعالیت بازارهای سرمایه هستندو تمامی محصولات به گونه‌ای ساختارسازی شده‌اند که با اصول اساسی و پذیرفته شده اقتصاد ایران مانند ممنوعیت پرداخت بهره تطابق داشته باشند.
اوراق بهادار بیمه ای
در همین حال، سازمان بورس در حال بررسی ارایه اوراق بهادار بیمه‌ای است تا بدینوسیله بیمه گران محلی بتوانند بخشی از ریسک پرتفوی خود را به بازار سرمایه انتقال دهند.
اوراق بهادار بیمه‌ای عموماً به حوادث طبیعی فاجعه بار مانند زلزله پیوند خورده است و بازده بالایی نیز درپی دارند؛ سرمایه‌گذار درصورت بروز خسارت حادثه فاجعه بار، ممکن است اصل مبلغ خود را از دست بدهد.
این اوراق می‌توانند به عنوان جایگزین پوشش بیمه اتکایی باشند. زیرا، این پوشش در ایران، محدود شده است و تحریم‌ها یعنی بسته شدن بازارهای بیمه اتکایی جهان مانند لویدز لندن روی ایران است .
در ماه آگوست، سازمان بورس و اوراق بهادار، مقرراتی در زمینه سرمایه‌گذاری جمعی منتشر ساخت که اجازه می‌داد تا شرکتهای نوپا یا همان استارتاپ‌ها، مبالغ کمی پول از افراد به عنوان جایگزین وام بانکی جمع‌آوری نمایند. یک مقام مسوول در سازمان بورس به تازگی اعلام کرد: چندین کاربرد سرمایه‌گذاری جمعی درحال بررسی است.
این مقام مسوول اضافه کرد: پیشنهاداتی نیز برای توسعه صکوک‌ها وجود دارد که قابلیتِ تبدیل شدن به سهام را داشته باشد و نیز، افزایش سررسید صکوک به 10 تا 20 سال را ممکن سازد. هم‌اکنون، بیشتر صدور وام در ایران با سررسید چهار تا پنج ساله است. درعین حال، این مقام مسوول اعلام کرد که تحریم‌ها امکان توسعه برخی محصولات مالی را نمی‌دهد.
صکوک ارز خارجی
پیشنهادی نیز برای صکوک ارز خارجی به بانک مرکزی ارایه شد اما فقدان دسترسی ایران به شبکه پرداخت‌های جهانی، سوئیفت، سبب لغو این ایده شده است. اوراق بهادارسازی ریسکهای بیمه با اخذ مجوزهای لازم از شورای عالی بورس شرایط را برای گسترش فعالیتهای بیمه در بورس اوراق بهادار فراهم کرد. به این ترتیب امکان انتقال ریسک به بازار سرمایه از طریق مکانیزم‌هایی فراهم آمد تا بیمه توان مشارکت‌پذیری و انتقال ریسک در شرایط تحریم‌ها را برای خود فراهم نمایند.
اوراق بیمه اتکایی
انتشار اوراق بیمه اتکایی یا همان بهادارسازی ریسک‌ها امکانی است که طی آن شرکتهای بیمه برای حوادث خیلی سنگین و بزرگ که احتمال وقوع آن کم است اما در صورت وقوع خسارت زیادی به بار می‌آورد و معمولا شرکتهای بیمه توان پرداخت آن خسارت را ندارند و از بیمه‌های اتکایی استفاده می‌کنند؛ یعنی خود شرکتهای بیمه نزد یک شرکت بیمه‌ای بزرگ می‌روند و خود را بیمه اتکایی می‌کنند.
با توجه به تحریم‌هایی که در سطح بین‌المللی برای ایران وجود دارد و همچنین مزیتی که این اوراق در دنیا پیدا کرده، بیمه مرکزی به این فکر افتاده است که به جای بیمه اتکایی از اوراق بیمه اتکایی استفاده کند. بر این اساس، بیمه مرکزی طرحی را برای کمیته فقهی سازمان بورس مطرح کرده که پس از بررسی کلیات مورد موافقت قرار گرفت. مفاد اصلی طرح این است که در اوراق بیمه‌ای اوراق بهاداری منتشر می‌شود و وجوه افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند جمع‌آوری می‌شود تا در فعالیتهای اقتصادی سرمایه‌گذاری شود .
در این طرح به سرمایه‌گذاران گفته می‌شود که علاوه بر بحث سرمایه‌گذاری، قراردادی هم با شرکتهای بیمه بسته می‌شود.؛ از طرف دیگر شرکتهای بیمه، بخشی از حق بیمه‌های دریافتی خود را به صاحبان اوراق می‌دهند تا به سرمایه‌گذاری‌های این افراد و در نتیجه به سود سرمایه‌گذاری آنها اضافه شود .در مقابل، صاحبان اوراق قبول می‌کنند که اگر احیانا خسارت خاصی رخ دهد، بخشی از سود یا اصل دارایی آنها برای جبران خسارت احتمالی به کار گرفته شود؛ لذا صاحبان اوراق با این روش، شرکتهای بیمه را یک نوع بیمه اتکایی می‌کنند . البته اوراق بیمه اتکایی از جهات مختلف، آثار و منافع خوبی برای اقتصاد کلان کشور دارد و خلأهای موجود در این بخش را به خوبی پرخواهد کرد. ویژگی‌های مثبت اوراق بیمه اتکایی باعث می‌شود که اولا سود صاحبان اوراق افزایش پیدا کند، چون موارد وقوع بیمه‌های اتکایی خیلی نادر است. از طرف دیگر نیازمند بیمه‌های اتکایی خارج از کشور نیستیم و حق بیمه‌هایی که معمولا شرکتهای بیمه برای بیمه‌های اتکایی خارج از کشور می‌پردازند، در داخل کشور مصرف می‌شود و به دست هموطنان می‌رسد.
اوراق قرضه اسلامی برای صنعت بیمه
به تازگی سازمان بورس و اوراق بهادار، اعلام کرده است که این سازمان کار خود را روی ساختارهای جدید اوراق قرضه اسلامی شروع کرده و این موضوع می‌تواند برای تامین مالی صنعت بیمه راهگشا باشد. مجید پیره، متخصص ارشد مالی در دپارتمان مطالعات اسلامی سازمان بورس در این زمینه گفت: صکوک به شکل کارگزاری و با عنوان وکالت به کار می‌رود که به صورت گسترده‌ای در آسیا و خاورمیانه کاربرد دارد اما در ایران هنوز ارایه نشده است. وی در ادامه با اشاره به اینکه مقررات مربوطه طی شش تا نه ماه آینده، آماده می‌شود افزود: این یک ابزار تأمین مالی برای شرکتها خواهد بود . صکوک وکالت نرخی متغیر پرداخت می‌نماید که به آن ویژگی‌هایی شبیه سهام می‌بخشد که با دیگر صکوک حاضر در ایران که نرخ ثابت پرداخت می‌کنند، قابل مقایسه است.
همچنین، سازمان بورس و اوراق بهادار درنظر دارد تا ضمانتنامه ارایه دهد؛ قراردادی که گزینه خرید سهم‌های مهم را در آینده می‌دهد. این سازمان، پیشتر، گزینه اختیار فروش و خرید ارایه کرده بود. از سوی دیگر، گروه اسلامی سازمان بورس درحال بررسی پیشنهادی برای ضمانتنامه‌ها است که باید بر اساس چارچوب ممنوعیت اسلام نسبت به سوداگری پولی و ربا تنظیم شود. بازار مشتقات فضای رشد بالایی دارد. در این زمینه، گزینه‌هایی در سال 2013 ارایه شده بود اما معاملات اولیه در سال 2116 انجام پذیرفت.
ضمانتنامه‌ها، در کوتاه‌مدت، سرمایه‌گذاری چشم‌گیری جذب نمی‌کنند اما می‌تواند برای جذاب‌تر کردن اوراق قرضه و سهام برای سرمایه‌گذاران موثر باشد.
