بانك هاي خصوصي با 300 هزار ميليارد تومان بدهي دولت، مطالبات معوق و اضافه برداشت از بانك مركزي نيازمند توجه بيشتر

اقتصاد گردان  – محسن شمشيري 

رقم اضافه برداشت يا بدهي بانك هاي خصوصي به بانك مركزي در مرداد 97 در حالي  با رشد 94 درصدي در يك سال گذشته، به رقم 98.6 هزار ميليارد تومان رسيده، كه متناسب با آن بدهي دولت به بانك هاي خصوصي معادل 103 هزار ميليارد تومان و تسهيلات غيرجاري يا مطالبات معوق بانك هاي غيردولتي نيز به رقم 101 هزار ميليارد تومان رسيده است و اين موضوع نشان دهنده اين واقعيت است كه متاثر از افزايش فشار به بانك هاي خصوصي براي تسهيلات دهي و مشاركت در طرح هاي مختلف، و از جمله رشد بدهي دولت به اين بانك ها، اضافه برداشت آنها به بانك مركزي كه عامل موثري در رشد پايه پولي و نقدينگي و تورم است نيز افزايش يافته و بانك هاي خصوصي اكنون با حدود 100 هزار ميليارد تومان در هر يك از سه شاخص بدهي به بانك مركزي، مطالبات معوق و بدهي دولت به آنها روبرو هستند. 

براساس گزيده هاي پولي و بانكي بانك مركزي براي مرداد 97 كه به تازگي منتشر شده، متاثر از رشد مطالبات معوق، مشكوك الوصول، سررسيد گذشته، خريد دين و اموال معاملات با رقم 149 هزار ميليارد تومان  و همچنين افزايش بدهي دولت به بانك ها با رقم 218 هزار ميليارد تومان، رقم بدهي بانك ها به بانك مركزي نيز به رقم نزديك به 149 هزار ميليارد تومان رسيده است. 

وضعيت قابل توجه بانك هاي خصوصي 

 آمارها نشان مي دهد كه بدهي بانك هاي دولتي و تخصصي در يكسال منتهي به مرداد 97 با كاهش و رشد منفي مواجه شده اند و بانك هاي دولتي با كاهش 64- درصدي و بانك هاي تخصصي با  كاهش 3.7- درصدي همراه شده اند، اما بدهي بانك هاي غيردولتي و خصوصي به شدت رشد كرده و با افزايش 94 درصدي به رقم 98.6 هزار ميليارد تومان رسيده است. اين در حاليست كه بانك هاي تخصصي به خاطر طرح هاي مسكن مهر با بدهي 46 هزار ميليارد توماني روبرو شده و بانك هاي دولتي تنها 4.28 هزار ميليارد تومان به بانك مركزي بدهكار هستند. 

اما رقم اضافه برداشت بانك هاي غيردولتي در يكسال اخير رشد قابل توجه 94 درصدي داشته و نزديك به 100 هزار ميليارد تومان بدهكار بانك مركزي هستند. 

نكته قابل توجه اين است كه تقريبا معادل رقم مطالبات معوق، مشكوك الوصول، سررسيد گذشته، خريد دين و اموال معاملات كه رقم آن در مرداد ماه 97 معادل 149 هزار ميليارد تومان اعلام شده، ميزان اضافه برداشت بانك ها از بانك مركزي نيز دقيقا همان رقم 149 هزار ميليارد تومان است و نشان دهنده رابطه نزديك بدهي بانك ها به بانك مركزي با مطالبات معوق آنهاست. 

رقم مطالبات معوق، مشكوك الوصول، سررسيد گذشته، خريد دين و اموال معاملات در بانك هاي غيردولتي يا خصوصي در مرداد 97 معادل 101 هزار ميليارد تومان اعلام شده در حالي كه رقم بدهي اين بانك ها به بانك مركزي نيز معادل 98.6 هزار ميليارد تومان و كمي كمتر از مطالبات معوق بوده است. 

همچنين بانك هاي تخصصي با بدهي 46 هزار ميليارد توماني به بانك مركزي با  29 هزار ميليارد تومان مطالبات معوق، مشكوك الوصول، سررسيد گذشته، خريد دين و اموال معاملات مواجه هستند. در بانك هاي دولتي تجاري نيز رقم بدهي بانك هاي دولتي به بانك مركزي 4.28 و رقم مطالبات معوق، مشكوك الوصول، سررسيد گذشته، خريد دين و اموال معاملات آنها معادل 18 هزار ميليارد تومان بوده است. 

از اين لحاظ وضعيت بانك هاي خصوصي يا غير دولتي با حدود 100 هزار ميليارد تومان مطالبات معوق و به همان ميزان اضافه برداشت از بانك مركزي نيازمند توجه فوري است زيرا رشد  94 درصدي اضافه برداشت بانك هاي خصوصي و رشد 14 درصدي مطالبات معوق آنها در 5 ماه اول سال 97 خود حكايت از فشار زياد به اين بانك ها براي پرداخت تسهيلات و انجام عمليات بانكي، مشاركت در طرح ها و پرداخت ها و... است كه باعث شده هم مطالبات معوق آنها به شدت رشد كند و هم اضافه برداشت و هزينه هاي سنگين بدهي اين بانك ها به بانك مركزي افزايش يابد و جالب اين است كه براي بسياري از كارها از جمله ساماندهي موسسات غيرمجاز ميزان، ثامن الحجج،‌كمك به پرداخت سپرده هاي بسياري از موسسات اعتباري و مشاركت در بسياري از طرح هاي هزينه بر، همچنان فشار دولت و سازمان هاي اقتصادي و مسوولان روي بانك هاي خصوصي و غير دولتي است. 

در حالي كه بانك هاي غير دولتي بايد از يك سو به استانداردسازي صورت هاي مالي  و پاسخ گويي به سهامداران خود مشغول باشند و از سوي ديگر، بايد فشار دولت و هزينه هاي سنگين تسهيلات تكليفي را تحمل كنند. جالب اين است كه در اين شرايط بدهي دولت به بانك هاي خصوصي نيز به رقم 103 هزار ميليارد تومان رسيده است. 

 

بدهي 218 هزار ميليارد توماني دولت به بانك ها 

وضعيت بدهي دولت به بانك ها نشان مي دهد كه از رقم 287 هزار ميليارد تومان بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي معادل 255 هزار ميليارد تومان آن بدهي دولت و 32 هزار ميليارد تومان بدهي شركت هاي دولتي است. 

از سوي ديگر، بدهي بخش دولتي به بانك مركزي با رقم 63 هزار ميليارد تومان شامل 37 هزار ميليارد تومان بدهي دولت و نزديك به 27 هزار ميليارد تومان بدهي شركت هاي دولتي بوده است.  همچنين بدهي سنگين 223 هزار ميليارد تومان بخش دولتي به بانك ها شامل 218 هزار ميليارد تومان بدهي دولت به بانك ها و 5.4 هزار ميليارد تومان بدهي شركت هاي دولتي است كه هر يك از آنها رشد بيش از 30 درصدي در يكسال اخير داشته اند. 

بدهي سنگين 218 هزار ميليارد توماني دولت به بانك ها نشان دهنده ادامه يك مسير نامطلوب در بازار پول كشور است كه در سال هاي اخير نيز تشديد شده است. بانك هاي تخصصي به خاطر مسكن مهر و طرح هاي ديگر حدود 56 هزار ميليارد تومان و بانك هاي دولتي به خاطر تسهيلات تكليفي دولت حدود 58 هزار ميليارد تومان از دولت طلب دارند اما جالب توجه اين است كه بدهي دولت به بانك هاي خصوصي به رقم عظيم 103 هزار ميليارد توماني با رشد 41 درصدي رسيده است. 

از سوي ديگر، بدهي بانك ها به بانك مركزي يا اضافه برداشت بانك ها متاثر از رشد بدهي دولت و مطالبات معوق و تنگناي مالي افزايش زيادي داشته و بانك هاي تخصصي با 46 هزار ميليارد تومان و رشد 3.7- درصدي در يكسال اخير و بانك هاي دولتي با حدود 4 هزار ميليارد تومان اضافه برداشت و 64- درصدي، رشد منفي در ميزان اضافه برداشت خود داشته اند. اما برعكس، در بانك هاي خصوصي و غير دولتي وضعيت كاملا برعكس بوده و در يكسال اخير با رشد 94 درصدي، رقم اضافه برداشت بانك هاي خصوصي از بانك مركزي به بيش از 98 هزار ميليارد تومان رسيده است. 

نقدینگی  1646 هزار میلیارد تومان 

بانک مرکزی حجم نقدینگی در مردادماه سال جاری را بیش از هزار و ۶۴۶ هزار میلیارد تومان اعلام کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰.۵ درصد افزایش نشان می‌دهد و نسبت به اسفندماه سال گذشته ۷.۶ درصد رشد داشته است. 

حجم پول در این دوره ۲۳۱۵.۹ هزار میلیارد ریال با ۳۹.۷ درصد افزایش نسبت به مردادماه سال قبل بوده و حجم شبه پول نیز با ۱۷.۹ درصد رشد، ۱۴۱۵۱.۰ هزار میلیارد ریال است.

بر پایه این گزارش، میزان دارایی‌های خارجی سیستم بانکی در مردادماه امسال ۸۰۳۲.۸ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۲.۷ درصد افزایش یافته است. در عین حال، بدهی بخش دولتی در دوره مورد بررسی ۲۸۷۱.۹ هزار میلیارد ریال است که نسبت به مرداد ماه سال ۹۶ به میزان ۲۲.۹ درصد رشد یافته است.

طبق اعلام بانک مرکزی، بدهی بخش غیردولتی ۱۱۴۹۶.۷ هزار میلیارد ریال است که نشان دهنده ۱۸.۱ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل بوده و نسبت به اسفندماه سال گذشته نیز ۵.۳ درصد رشد نشان می‌دهد.

خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مرکزی

میزان دارایی های خارجی بانک مرکزی در مردادماه سال جاری به ۴۴۹۳.۸ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۸.۰ درصد افزایش نشان می دهد.

همچنین بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در دوره مورد بررسی نیز ۶۳۷.۹ هزار میلیارد ریال بوده که نشان دهنده ۲.۸ درصد افزایش است. بدهی‌های ارزی بانک مرکزی در مردادماه سال جاری ۲۱۷۹.۵ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳.۴ درصد افزایش یافته است.

وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی

این گزارش حاکی است، میزان دارایی های خارجی در این بخش با ۳۹.۱ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۳۵۳۹.۰ هزار میلیارد ریال رسیده و حجم اسکناس و مسکوک نیز با منفی ۴۸.۲ درصد، ۳۸.۱ هزار میلیارد ریال است.

سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی نزد بانک مرکزی با ۲۲.۴ درصد افزایش به ۱۷۵۵.۰ هزار میلیارد ریال رسید. همچنین بدهی بخش غیردولتی نیز در دوره مردادماه سال ۹۷ با ۱۸.۱ درصد رشد، ۱۱۴۹۶.۷هزار میلیارد ریال است.

خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌های تجاری

میزان دارایی های خارجی بانک های تجاری کشور در مردادماه امسال ۵۶۱.۴ هزار میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۱.۲ درصد رشد نشان می دهد. سپرده بانک های تجاری نزد بانک مرکزی نیز ۳۷۷.۶ هزار میلیارد ریال بوده که ۲۹.۰ درصد افزایش یافته است. جمع کل دارایی‌های بانک‌های تجاری در دوره مورد بررسی، ۴۵۹۸.۹ هزار میلیارد ریال بوده که به نسبت مرداد ماه سال ۹۶ دارای ۲۶ درصد رشد است.

وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌های تخصصی

بر پایه این گزارش، میزان دارایی‌های خارجی بانک های تخصصی در مردادماه سال جاری ۸۴۴.۹ هزار میلیارد ریال است که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۳۸.۴ درصد رشد یافته است. جمع کل دارایی ها و بدهی های بانک های تخصصی در این دوره رقم ۴۶۲۳.۴ هزار میلیارد ریال است که ۲۰ درصد رشد دارد.