بازار ارز و كالا در انتظار سياست هاي پايدار دولت، توليدكننده با نوسان و بالا و پايين نرخ ها چگونه توليد كند؟ سكه 3.8 ميليون،‌ 18 عيار 400، دلار 10500

اقتصادگردان- گروه بانک و بیمه، احسان شمشيری

به دنبال ادامه كاهش نرخ هاي ارز و طلا در روز سه شنبه 10 مهر 97،  تعداد فروشندگان ارز خانگي افزايش يافته اما صرافي ها قبل از ظهر تمايلي به متقاضيان ارز نداشتند . اما به دنبال اعلام بانك مركزي مبني بر خريد ارز توسط بانك ها از مردم،  و  اعلام آمادگي خريد ارز توسط بانك ها، برخي صرافي ها نيز اعلام كردند كه با نرخ يورو 12900، درهم 3070، دلار 11200 تومان ارز را از مردم خريداري مي كنند. براين اساس به نظر مي رسد كه نرخ دلار به تدريج در سطح 11 تا 12 هزار تومان به تعادل نسبي نزديك مي شود. 

 متاثر از كاهش نرخ ارز نه تنها قيمت طلا نيز كاهش يافت و قيمت سكه 3.8 ميليون تومان و 18 عيار 400 هزار تومان معامله شد. بلكه در برخي فروشگاه ها و بازار كالا و حتي داروخانه ها، خريد و فروش كاهش يافته و بسياري منتظر نرخ تعادلي بازار در روزهاي آينده هستند كه بالاخره با تغييرات و تحولات جديد نرخ دلار كجا ثبات نسبي خواهد داشت. آيا اين سياست عرضه ارز توسط دولت و صادركنندگان براي آبان و آذرماه نيز ادامه خواهد داشت و در روزهاي آينده مي توان با نرخ با ثبات به خريد و فروش و واردات و صادرات اقدام كرد يا بازهم احتمال افزايش نرخ ها وجود دارد؟

برخي تحليلگران و كارشناسان و از جمله توليدكنندگان معتقدند كه اگرچه از كاهش نرخ ارز استقبال مي شود و مي تواند به كاهش هزينه توليد و قيمت ها منجر شود، اما واقعيت اين است كه ثبات قيمت ها و نرخ ها مهمتر از كاهش نرخ هاست. زيرا مثلا توليد كننده اي كه از نيما و سنا به نرخ 13 هزار تومان و 12 هزار تومان ارز خريداري كرده  و مواد اوليه تهيه كرده است و هزينه توليدش بالا رفته، اكنون در شرايط كاهش نرخ دلار به 12 هزار تومان و 11 هزار تومان، بايد كالاي خود را به چه نرخي بفروشد؟

همچنين اين پرسش اساسي مطرح است كه دولت قرار است اين سياست افزايش عرضه ارز توسط دولت يا صادركنندگان را كه منجر به كاهش نرخ ها شده تا كي ادامه دهد؟ آيا اين نرخ دلار 11 تا 12 هزار تومان براي ماه هاي آبان و آذر نيز تثبيت خواهد شد و توليد كننده، واردكننده، فروشنده كالا و مردم براي تامين نياز خود مي توانند روي اين نرخ ها حساب باز كنند؟

براين اساس، روشن است كه دولت بايد سياستي را پيگيري كند كه براساس ميزان عرضه و تقاضا، نياز ارزي را در حد توان خود در سطحي تامين كند كه نرخ ها با ثبات باشد و در سطح مشخصي با ثبات نسبي حركت كند تا همه عوامل بازار و توليد و مصرف بتوانند روي آن حساب باز كنند.

اگر دولت وبانك مركزي با اروپا، بانك هاي مركزي به توافقي در مورد تهاتر نفت در برابر كالا و فاينانس اعتبارات به نتيجه رسيده و يا تامين پول نقد در دستور كار قرار گرفته است و يا تامين اسكناس دلار از خارج كشور را به نتيجه رسانده است بايد براساس آن به گونه اي برنامه ريزي كند كه نرخ با ثباتي را در بازار حاكم كند تا حتي كساني كه به حفظ ارزش پول خود فكر مي كنند و در روزهاي اخير در حال فروش دلار و سكه و طلاي خانگي خود هستند نيز بتوانند روي نرخ با ثبات بازار حساب باز كنند. 

نكته مهم ديگر اين است كه متاثر از نوسانات ارزي و كاهش آن، احتمال هدايت پول آزاد شده و نقدينگي سرگردان به سمت بازار مسكن، خودرو، بورس و... ايجاد حباب جديد در اين بازارها نيز وجود دارد و لذا دولت بايد توجه داشته باشد كه نوسان  و نرخ ها و شاخص ها در بازارهاي كالا،‌پول، ارز، سرمايه، با ثبات نسبي بايد همراه باشد تا بازار ارز و طلا و مسكن و خودرو و اجاره مسكن و... با نوسان شديد مواجه نشود و مردم را با مشكل نوسانات شديد همراه نكند و توليد كننده و مصرف كننده نيز تكليف خود را با هزينه توليد، قيمت كالاها و عوامل توليد بدانند.

براين اساس، پس از جلسه سران سه قوه، اختيارات جديد براي بانك مركزي و سياست هاي جديد و افزايش عرضه ارز در بازار، بايد بلافاصله سياست هاي پايدار و با ثبات كننده در دستور كار دولت و بانك مركزي و ساير نهادها قرار گيرد تاتمام عوامل توليد و مصرف و فعالان بازارهاي مختلف، تكليف خودرا با نرخ ها و سياست ها بدانند. اقتصاد ايران شايسته هجوم مردم براي خريد ارز جهت حفظ ارزش پول ملي و همچنين فروش شديد ارز و سكه جهت جلوگيري از زيان خود نيستند و واقعيت ها و نرخ هاي تعادلي بازار بايد به گونه اي شفاف مديريت شود تا از زيان مردم و سرگشتگي توليد كننده و مصرف كننده جلوگيري كند و مردم با التهاب و نگراني كمتري نسبت به آينده دارايي و قدرت خريد خود مواجه شوند.

به دنبال نوسانات نرخ ارز و سكه و طلا، حتي مردم در خريد كالا نيز با ترديد مواجه شده اند و  خبرهاي رسيده حكايت از آن دارد كه مردم سبد خريد كالاهاي خود را رها كرده اند و برخي داروخانه ها و همچنين فروشندگان كالا دست نگه داشته اند تا قيمت تعادلي و با ثبات ارز را در روزهاي آينده شاهد باشند و قيمت برخي كالاها از جمله قيمت خودرو كاهش يافته است. 

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از تمام بانک های مجاز به عملیات ارزی خواست، نسبت به خرید ارز از مردم اقدام کنند و گزارش ها حكايت از آن دارد كه بانك ها فعلا  دلار را 12 هزار تومان خريداري مي كنند و خبرها حكايت از آن دارد كه احتمالا نرخ دلار  به تدريج به سمت 11 هزار تومان حركت مي كند. اما برخي بانك ها خبر خريد دلار با نرخ 11 هزار تومان را تكذيب كرده اند. 

بانک مركزي با اشاره به تمایل مردم به فروش ارزهای خود و نیز امتناع دلالان ارز و برخی صرافی ها از خرید ارز، از مردم خواست با مراجعه به شعب ارزی بانک های دارای مجوز عملیات ارزی، نسبت به فروش ارزهای خود به قیمت اعلامی اقدام کنند.

فعالان بازار ارز می گویند اختیاراتی که به بانک مرکزی برای مداخله در بازار ارز داده شد، اعلام ساز و کار جدید تامین ارز توسط بانک مرکزی، احتمال تصویب لوایح مربوط به FATF در روزهای آتی، نگاه مثبت برخی معامله‌گران نسبت به توافقات ایران و اروپا، افزایش قیمت نفت و ... از جمله عواملی است که از نظر فعالان در تغییر روند بازار موثر است.

البته فعالان بازار ارز در مورد کاهش قیمت دلار دو نگاه متفاوت دارند. دسته‌ای معتقدند کاهش شدید قیمت‌ها در روز سوم هفته یک اصلاح قیمتی بوده است. از نظر آنها، نوسان‌گیران به‌ تدریج خریدهای هفته گذشته را تخلیه کردند و به‌ دنبال یافتن نقطه کف جدیدی برای خرید هستند. در مقابل، دسته دوم باور دارند، ریزش دلار ناشی از تغییر انتظارات معامله‌گران و ورود ارز خانگی به بازار بوده است.

از سوي ديگر، شورای عالی هماهنگی اقتصادی در ادامه بررسی اختیارات مورد نیاز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در مورد بازار ارز و پول، موارد جدیدی را تصویب کرد. در این جلسه که روز سه شنبه با حضور سران قوای مقننه و قضاییه و به ریاست حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی برگزار شد؛ مصوب شد تا بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز به انتشار اوراق مشارکت ارزی – ریالی باشد.

بر اساس این مصوبه؛ بانک مرکزی موظف است تمهیدات و تسهیلات لازم را برای خرید و فروش فوری ارز حاصل از صادرات پتروشیمی و فولاد و دیگر محصولات صادراتی که توسط صادر کنندگان عرضه می شود، در بازار ثانویه ارز فراهم نماید.

همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی مجاز به عملیات بازار باز می باشد و می تواند برای اعمال سیاست پولی، نسبت به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی منتشره توسط دولت اقدام نماید.

همچنین شورای عالی هماهنگی اقتصادی؛ به منظور تشویق سرمایه گذاری و جذب منابع ارزی، تصویب کرد اتباع دولتهای خارجی در صورتی که حداقل دویست و پنجاه هزار دلار جهت سرمایه گذاری در ایران، به کشور وارد کنند، مطابق ضوابطی که دولت اعلام می کند، می توانند از امتیاز مجوز اقامت پنج ساله برخوردار شوند.

يكي ديگر از عوامل اثرگذار بر بازار ارز و طلا، اعلام نرخ ها و اظهارنظرهايي است كه توسط كانال ها،‌ شبكه هاي اجتماعي و سايت هاي خبري در فضاي مجازي در مورد نرخ ارز مطرح شده است. برخي سايت ها، نيمه شب و به صورت توافق هاي شبانه،‌ نرخ هاي ارز و طلا را اعلام مي كردند و اقدام به خريد و فروش و معاملات فردايي مي كردند كه باعث التهاب بازار ارز در يكسال گذشته شده است. جالب اين است كه در كاهش شديد نرخ ها در روزهاي اخير نيز اين نظرات و خبرها موثر بوده و برخي با اعلام تحليل هاي غير واقعي، خبر از تحولاتي داده اند و يا توهماتي را مطرح كرده اند كه مثلا دولت نرخ ها را به قله رسانده و بازار نرخ ها را پيش خور كرده و قبل از خبر تحريم ها در آبان ماه، حباب بازار فرو مي ريزد و حتي برخي تحليل ها، كساني كه نرخ ها را به قيمت بالاتر خريداري مي كنند احمق بزرگ ناميده اند! برخي تحليل ها نيز اين گونه مطرح شده كه عده اي به دنبال شوك درماني در اقتصاد هستند و با رشد شديد نرخ ها و سپس كاهش آن، بازار و مردم را خوشحال مي كنند و.... 

اين در حاليست كه كاهش شديد نرخ ها به همان نسبت مخرب و نامناسب است كه افزايش شديد مي تواند به اقتصاد لطمه وارد كند و به عنوان مثال، كساني كه مواد اوليه يا كالا به نرخ بالا خريداري كرده اند تا از توليد خود مطمئن باشند و يا از رشد هزينه ها در آينده خودداري كنند اكنون با اين وضعيت مواجه هستند كه با كاهش نرخ ها، بايد هزينه توليد و قيمت كالا و خدمات خود را چگونه حساب وكتاب كنند كه زيان نداشته باشند و بايد كالاي خود را چگونه عرضه و نرخ گذاري كنند كه قابل رقابت در بازار باشد؟

براين اساس، روشن است كه بخشي از التهاب هاي بازار به فضاي مجازي مربوط است و مردم نبايد در رشد شديد نرخ ها و كاهش شديد آن به اين تحليل ها توجه داشته باشند بلكه بايد متناسب با نياز و مصرف واقعي خود تصميم گيري كنند و دولت نيز نبايد با سياست هاي ناپايدار و عرضه و تقاضاي پر نوسان، باعث نوسان شديد در نرخ ها شود.

در حالی که طی روزهای گذشته قیمت دلار در حال کاهش بوده و از شب گذشته صف‌های طولانی برای فروش دلار تشکیل شد روز سه شنبه صرافی‌ها هرگونه ارزی را به شکل توافقی از فروشندگان خریداری می‌کنند.

فروشندگان دلارهای خانگی در مقابل صرافی‌های خیابان فردوسی و جنب غربی میدان فردوسی برای فروش دلارهای خود صف کشیده اند. در حال حاضر صرافی ها به هیچ عنوان خرید و فروش دلار با توجه به کاهش قیمت شدید ندارند و تابلوها را صفر کرده اند.

دلار نقدی که از ابتدای فعالیت بازار با نرخ ۱۳ هزار و ۶۰۰ تومان معامله می‌شد به  ۱۳ هزار تومان و 12800 كاهش يافت. دلالان دلار را به نرخ 8 هزار تومان از فروشنده مي خرند اما موقع فروش 12800 مي فروشند.

دلالان در صورتی که مشتری بیش از ۵ هزار دلار برای فروش در اختیار داشته باشد، تا ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان از وی خریداری می کنند اما پایین تر از ۵ هزار دلار بین ۸ تا ۱۰ هزار تومان خریداری می کنند.

از طرف دیگر بسیاری از صرافی ها از هرگونه خرید و فروش دلار خودداری می کنند و تلاش دارند تا زمان به تعادل رسیدن نرخ ها از هرگونه معامله خودداری کنند. با این حال صف فروشندگان دلار به ویژه دلارهای خانگی لحظه به لحظه در حال افزایش است و با افزایش عرضه، قیمت ها نیز پایین تر می آید.

ازدحام جمعیت در پیاده روهای خیابان فردوسی و تشکیل صف برابر صرافی هایی که خرید دلار دارند، کاملا مشهود است و پیاده روها کاملا مملو از فروشندگان دلار است. بسیاری از فعالان بازار ارز و صرافی ها اعتقاد دارند که روند کاهشی قیمت دلار ادامه دار خواهد بود.  

برخی از دلالان نیز در کوچه ها و خیابان های فرعی میدان فردوسی در حال چانه زنی با فروشندگان خانگی هستند تا با نرخی کاملا توافقی ارزهای آنها را خریداری کنند. یکی از دلال‌ها می‌گوید با توجه به افزایش یکباره مردم در ساعات اخیر احتمال دارد که دلار در همین نرخ ثبات پیدا کند و نوسانات قیمت متوقف شود.

مشاهدات عینی حاکی از آن است که نرخ دهی های قیمت دلار از ابتدای میدان فردوسی تا چهاراه استانبول متفاوت است و نرخ‌های متفاوتی توسط دلال‌ها اعلام می‌شود.

رییس اتحادیه طلا و جواهر اعلام کرد که روند قیمت طلا و سکه در روز گذشته کاهشی بوده و پیش‌بینی می‌شود که این روند برای امروز نیز ادامه داشته باشد، چراکه آخرین قیمت ثبت شده برای هر قطعه سکه تمام طرح جدید چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بوده اما در ساعات عصر سه شنبه سكه به 3.8 ميليون تومان رسيد. گرم 18 عيار نيز به 400 هزار تومان كاهش يافت.

محمد ولي افزود: نیم سکه تا دو میلیون و ۲۹۰ هزار تومان کاهش یافت و ربع سکه یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان فروخته شد. همچنین نرخ ۶۸۰ هزار تومان برای سکه گرمی به ثبت رسید.

محمد ولی ادامه داد: بازار طلا نیز در همین وضعیت قرار داشت، چرا که هر مثقال طلای ۱۷ عیار به یک میلیون و ۸۴۴ هزار تومان و هر مثقال طلای ۱۸ عیار نیز به یک میلیون و ۹۶۱ هزار تومان رسید و هر گرم طلای ۱۸ عیار هم ۴۲۵ هزار تومان معامله شد که بیش از ۵۰ هزار تومان افت قیمت را در یک روز تجربه کرده است.

آیت محمدولی ، درباره وضعیت بازار طلا و سکه اظهار داشت: اگر نگاه تنظیم بازاری که اکنون به بازار وجود دارد، ادامه‌دار باشد، یعنی تقاضای مردم پاسخ داده شود، طبیعتا اثرگذار است و قیمت‌ها در بازار کاهش خواهد یافت.

وی با اشاره به اقدام بانک مرکزی برای تنظیم بازار، افزود: در دو سه روز گذشته بانک مرکزی تمام توان خود را برای ساماندهی بازار گذاشته که نتایج آن را مشاهده می‌کنیم و معتقدم این اقدامات باید ادامه‌دار باشد. رییس اتحادیه طلا و جواهر با اشاره به وضعیت بازار بیان داشت: وضعیت خرید و فروش نسبت به صورت دو سه روز گذشته مثبت بوده و مراجعه مردم به بازار افزایش یافته است.

محمدولی با بیان اینکه روز دوشنبه مراجعه مردم بیشتر برای فروش بود، تصریح کرد: ديروز تعداد از مردم خرید هم می‌کنند، البته با این سطح قیمت‌ها و قدرت خرید مردم انتظار نداریم که خریدار زیاد باشد اما نسبت به سایر روزهای سال ۹۷ آرامش به بازار بازگشته و شواهد آن در بازار نمایان است.

وی درباره قیمت‌ها در بازار نیز گفت: سکه امامی ۴ میلیون و ۲0۰ هزارتومان، طرح قدیم ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان، نیم سکه دو میلیون و ۱۸۰ هزار تومان، ربع سکه یک میلیون و ۲۳۰ هزار تومان، سکه گرمی ۶۷۰ هزار تومان و یک مثقال طلای ۱۸ عیار یک میلیون و ۶۷۰ هزار و ۳۰۰ تومان مبادله می‌شود. رییس اتحادیه طلا و جواهر خاطرنشان کرد: حباب سکه ۲۳۰ هزار تومان است در حالی که در روزهای گذشته تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان نیز رسیده بود.

محمدولی با بیان اینکه اگر بازار ارز از التهاب خارج شود، قیمت طلا هم کاهش پیدا می کند، اظهار داشت: اگر شرایط ادامه داشته باشد، قیمت طلا و سکه به قیمت واقعی که براساس قیمت جهانی دلار و نرخ طبیعی دلار تعیین شود می‌رسد و قیمت‌ها در بازار واقعی می‌شود.

رحیم زارع سخنگوی کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی نیز درباره کاهش قیمت دلار گفت: همانطور که بارها اعلام شده قیمت دلار در ماه های گذشته به صورت کاذب افزایش یافته؛ بنابراین طبیعی است قیمت ها در بلندمدت براساس منطق اقتصادی تعدیل شود.  

وی ادامه داد: در هر صورت ارائه به موقع ارز شرکت های صادراتی به سامانه نیما در ماه های آتی باعث می شود سوداگران نتوانند به سودهای نجومی دست یابند، بنابراین باید روند ارائه ارز صادرکنندگان به سامانه نیما رصد شود.

زارع اظهار داشت: گسترش عمق بازار ثانویه ارز،جلوگیری از فضاسازی سوداگران، حمایت از بخش های مولد اقتصادی، عملیاتی شدن پیمان های پولی و همکاری بانک های اروپایی با بانک های ایرانی باعث می شود ثبات به بازار ارز بازگردد.

در سومین جلسه رییس کل بانک مرکزی با اقتصاددانان نيز که ترکیبی از دیدگاه های مختلف اقتصادی در آن حضور داشتند در ابتدا رییس کل اهم اقدامات و تدابیر بانک مرکزی طی یک ماهه اخیر جهت اطلاع اساتید حاضر و کسب نظر آنها مطرح کرد. سپس اساتید حاضر در جلسه پس از طرح موضوعاتی مختلف، ضرورت دیدگاه واحد اقتصادی و هماهنگی سیاستی را واجد اهمیت دانستند و بر یک صدایی دراقتصاد تاکید کردند.

تداوم تدبیرهای جاری برای مدیریت شبکه عرضه ارز با هدف جلوگیری از التهابات مقطعی، ضرورت ریزش نرخ ارز غیر رسمی، ورود بیشتر بانک مرکزی به بازار غیر رسمی ارز، هماهنگی سیاست های داخلی و خارجی، اهمیت سامانه نیما و ضرورت رفع مشکلات ان و هدفمند کردن تخصیص ارز برای واردات بررسی صادرات غیر نفتی و آثار انتظاری آن و ضروت تقویت ذخایر ارزی از موضوعات مطرح شده دراین جلسه بود.

همچنین اقتصاددانان در این جلسه شرایط موجود بازار ارز و عوامل موثر ب رآن و نیز بازار پول و مسئله نقدینگی به طور مبسوط مورد بررسی قرار گرفت و اقتصاددانان نظرات خود در این خصوص را جداگانه مطرح کردند.