گام های نفتی عمان؛ از تولید نفت تا نیروگاه های خورشیدی

اقتصاد گردان - عمان با تولید حدود 1 میلیون بشکه در روز،  بیست و پنجمین تولید کننده نفت خام جهان و بزرگترین تولید کننده غیر اوپکی منطقه خاورمیانه محسوب می شود. اقتصاد این کشور همانند تعداد زیادی از کشورهای خاورمیانه وابسته به درآمد نفت است. بیش از 67% از درآمد این کشور از صنایع نفت و گاز حاصل می شود. 

      اولین صادرات نفت عمان در جولای 1967 با 544 هزار بشکه در روز و به قیمت بشکه ای 1.42 دلار صورت گرفته است. مقصد اکثر محمولات نفت خام صادراتی عمان کشورهای چین، تایلند، کره جنوبی و ژاپن هستند. در سال گذشته میلادی 78% صادرات نفت خام این کشور به چین بوده است. عمان در حال حاضر تنها از بندر میناء الفحل جهت صادرات نفت خود که بعنوان Oman Blend با API=32 شناخته می شود استفاده می کند. این کشور همچنین از یک کشتی VLCC با ظرفیت حدود 2 میلیون بشکه جهت ذخیره سازی و بارگیری نفت خام به صورت SHIP TP SHP  (کشتی به کشتی) در بندر میناء الفحل استفاده می نماید. طی دو دهه گذشته، میزان صادرات و ذخایر نفتی این کشور نوسان چندان زیادی نداشته است. در سال گذشته میلادی دو میدان جدید نفتی به مقدار حدود 67 میلیون بشکه در شمال این کشور کشف گردید. 

عمان در حال استفاده از تکنولوژی های جدید ازدیاد برداشت از مخازن  نظیر Miscible، Polymer و Steam injection است. استفاده از این تکنولوژی های نو باعث گردیده که هزینه تولید هر بشکه نفت خام این کشور کاهش قابل توجه ای داشته و از 9.3 دلار به 8 تا 8.5 دلار برای هر بشکه تقلیل یابد. این بدان معناست که با لحاظ نمودن قیمتهای کنونی نفت خام، عمان 8 تا 9 برابر هزینه تولید خود از فروش نفت درآمد کسب می کند که این خبر بسیار خوبی برای اقتصاد این کشور کوچک است. 

     در حالی که کشورهای زیادی در جهان به انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر روی آورده‌اند، کشور عمان تصمیم گرفته است تا از انرژی خورشیدی یک استفاده جدید کند و آن استخراج و تولید نفت است. عمان خود را برای ساخت یکی از بزرگترین نیروگاه‌های خورشیدی دنیا آماده می‌کند. هرچند از این نیروگاه برای تولید برق استفاده نخواهد شد و هدف از ساخت این نیروگاه صرفاً جوشاندن آب به منظور تولید نفت است. این نیروگاه خورشیدی که میراه نام دارد یک گیگاوات انرژی تولید خواهد کرد که برای تولید نفت مورد استفاده واقع خواهد شد. 

میراه شامل ردیف‌هایی از آینه‌های منحنی خواهد بود که به سمت لوله بویلر پرشده با آب تنظیم شده‌اند. بخار تولید شده توسط این نیروگاه برای نرم کردن نفت سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد تا پمپاژ آن به سطح زمین با سهولت بیشتری انجام گیرد. نیروگاه میراه هرساله 5.6 تریلیون بی‌تی‌یو گاز طبیعی را صرفه‌جویی خواهد کرد. چنین مقداری می‌تواند انرژی لازم برای خانه‌های ۲۰۹۰۰۰ نفر در عمان را تأمین نماید. ظرفیت تولیدی نیروگاه خورشیدی میراه ۶۰۰۰ تن بخار خواهد بود که میزان مصرف گاز را تا ۸۰ درصد کاهش خواهد داد. از بخار تولید شده این نیروگاه در ازدیاد برداشت از میدان نفتی امل غربی استفاده خواهد شد. مساحت پروژه‌ میراه ۳ کیلومتر مربع است و هزینه‌ی طراحی و ساخت آن حدود ۶۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. شرکت توسعه نفت عمان هم‌اکنون در همکاری با شرکت گلس پوینت، فاز نخست پروژه میراه را به پایان رسانده است. شرکت توسعه نفت عمان قصد دارد با فعالیت بیشتر در زمینه مدیریت آب و انرژی‌های تجدید پذیر، از شرکتی ناظر بر صنایع نفت و گاز به شرکتی ناظر بر منابع انرژی تغییر ماهیت دهد. 

      مطابق اطلاعات منتشره، در این کشور سه حوزه که بطور بالقوه دارای منابع شیل نفتی و گازی هستند شناخته شده است. حوزه South Oman Salt ، حوزه North Oman Foreland و حوزه Rub Al-Khalil که در جنوب غربی عمان واقع شده است. آزمایشات نشان می دهند که شیل های نفتی و گازی این حوزه ها عموماً در عمق بیش از 5 هزار متر قرار دارند. تخمین زده می شود که منابع شیل عمان بالغ بر 116 میلیارد بشکه نفت خام باشند که با توجه به هزینه هنگفت استخراج آنها، زمانی که قیمت نفت خام بالا باشد از نظر اقتصادی تولید آنها مقرون به صرفه خواهد بود.

حوزه های شیل های نفتی و گازی عمان

 

      شرکت دولتی توسعه نفت عمان  (PDO -  Petroleum Development Oman)دارای بیش از 90% از ذخایر نفت عمان و اپراتور 70% از تولید آن است و سهام آن تشکیل شده از: 60% مالکیت در اختیار دولت عمان، 34% کمپانی شل، 4% کمپانی توتال و 2% پارتکس پرتغال. بزرگترین بلوک نفتی این کشور که بلوک 6 نام دارد در اختیار این شرکت است.

      شرکت اکسیدنتال پترولیوم (Occidental Petroleum) بزرگترین شرکت خارجی حاضر در عمان و دومین تولید کننده بزرگ نفت در این کشور شناخته می شود. شرکت مزبور کنترل دو بلوک نفتی 9 و 62 در شمال و میدان نفتیMukhaizna  را در جنوب عمان عهده دار می باشد.

      شرکتConsolidated Contractors Energy (CCED) Development   نیز عملیات بلوکهای نفتی 3 و 4 را برعهده دارد. نیمی از سهام این شرکت در اختیار شرکت سوئدی Tethys Oil (30%) و شرکت چینی CNPC (20%) قراردارد.

     شرکت Daleel Petroleum نیز مسئولیت اداره بلوک شماره 5 را در اختیار دارد. این شرکت به صورت joint venture با نسبت 50% به 50% بین شرکت خصوصی عمانی Petrogas و شرکت چینی CNPC اداره می شود.

     شرکت خصوصی Petrogas مسئولیت اداره بلوک 7 و همچنین میدان نفتی Rima cluster در جنوب عمان را بعهده دارد. 

 دیگر شرکتهای  مهم حاضر در صنعت نفت این کشور  عبارتند از:  Shell، Total ، Partex،  BP،  KoGas،  Repsol. 

     ضمناً علاوه بر شرکت PDO شرکت دولتی OOC (Oman Oil Company) نیز مسئولیت سرمایه گذاری در بخش انرژی از جمله صنعت نفت در داخل و خارج از عمان را عهده دار می باشد. هم اکنون این کشور دارای دو پالایشگاه با مجموع توان پالایشی 304 هزار بشکه در روز است. پالایشگاه میناء الفحل، اولین پالایشگاه عمان بوده که با ظرفیت 106 هزار بشکه در روز در سال 1982 افتتاح شد و پالایشگاه Sohar نیز در سال 2006 با ظرفیت 116 هزار بشکه در روز در مدار تولید قرار گرفت. شرکت ORPC Oil Refineries and Petroleum Industries Company)) مسئولیت اداره این پالایشگاهها را برعهده دارد. این شرکت توانست در سال 2016 ظرفیت پالایشگاه Sohar را به 198 هزار بشکه در روز افزایش دهد . لازم به ذکر است که 26% از سهام پالایشگاه Bina واقع در مرکز کشور هندوستان با ظرفیت 120 هزار بشکه در روز متعلق به عمان می باشد. مصرف فعلی فرآورده های نفتی این کشور 186 هزار بشکه در روز است که پالایشگاههای داخلی قادر به تامین بخش اعظم فرآورده های نفتی مورد نیاز هستند و این کشور تنها مقدار کمی فرآورده وارد می کند.

     سیستم خط لوله عمان بیشتر بر روی تحویل نفت خام به تنها پایانه صادرات نفت این کشور در بندر میناء الفحل متمرکز است. همچنین این خطوط لوله، مجتمع های صنعتی و پتروشیمی که به عنوان بخش جدایی ناپذیری از برنامه توسعه اقتصادی و گسترش فعالیتهای پایین دستی صنایع وابسته به نفت و گاز به شمار می روند را تغذیه می کند. شرکت توسعه نفت عمان از بیش از 1600 کیلومتر خط لوله نفت که در سراسر کشور ساخته شده بهره برداری می کند. علاوه بر این، دولت عمان یک ترمینال صادراتی برای توسعه پالایشگاه Sohar در همان منطقه راه اندازی کرده است.

میادین، تاسیسات و خطوط لوله نفتی و گازی عمان

 

             مهمترین پروژه های استراتژیک نفتی این کشور تا سال 2021، طرح احداث یک پالایشگاه 230 هزار بشکه ای  (green-field) به نام  Ad Duqm با مشارکت شرکت نفت بین المللی کویت (KPI) به ارزش 7 میلیارد دلار، ساخت چندین مجتمع پتروشیمی در مجاورت این پالایشگاه و احداث مخازن ذخیره سازی نفت خام و فرآورده های نفتی تا ظرفیت 200 میلیون بشکه در منطقه Ras Markaz می باشند. لازم به ذکر است که طبق قرارداد منعقده فی مابین شرکتهای نفت عمان و کویت که هر کدام 50 درصد سهام این پالایشگاه را در اختیار دارند قرار شده که نفت خام پالایشگاه Ad Duqm بطور مساوی توسط این کشورها تامین گردد. این نخستین سرمایه گذاری برای یک طرح پالایشگاهی و پتروشیمی یکپارچه در داخل یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به شمار می رود. پروژه یادشده همچنین نخستین پالایشگاه این کشورها خواهد بود که خوراک نفت خام خود را وارد می کند.

      به باور تحلیگران نفتی، در صورت اجرای کامل طرح احداث این مخازن که بیش از نیاز ذخیره سازی کشور عمان است، مهمترین بخش این پروژه عظیم شکل می گیرد. زیرا چنانچه سایر کشورهای منطقه مخصوصاٌ کشورهای حاشیه جنوبی   خلیج فارس بتوانند از طریق خط لوله، نفت خام و یا فرآورده های نفتی خود را به این مخازن منتقل نمایند، خواهند توانست با ایجاد امکان عرضه محمولاتشان در دریای عرب ، مسیر نفتکشها را 5 تا 7 روز کوتاه تر نمایند که در این صورت این کشورها می توانند علاوه بر تسریع در زمان حمل محمولات به بازارهای هدف و ایجاد جذابیت اقتصادی برای خریداران از طریق کاهش هزینه های حمل، محمولات نفتی و پالایشی خود را بدون عبور از تنگه سوق الجیشی هرمز که در حاضر روزانه حدود 18.5 میلیون بشکه نفت از آن گذر می کند، صادر نموده و موجب افزایش اهمیت استراتژیک مخازن منطقه  Ras Markaz که در تقاطع خاورمیانه، آسیا و آفریقا واقع شده گردند. لازم به ذکر است که عمان در نظر دارد ساخت این مخازن را در قالب چند فاز به مرحله اجرا درآورد که فاز نخست آن در سال 2019 به اتمام خواهد رسید.

 

       کارشناسان نفتی اظهار می دارند که با توجه به سرمایه گذاری های هنگفت کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس در طرح های افزایش توان تولید نفت خام و طرح های ساخت پالایشگاههای جدید به منظور بالا بردن ظرفیت صادرات فرآورده های پالایشگاهی، احداث مراکز جدید ذخیره سازی و پایانه های بارگیری در خارج از خلیج فارس و  تنگه هرمز، نزدیکتر شدن به بازارهای مصرف، کاهش طول سفر نفتکشها و جذب مشتریان نفتی، اهمیت بیشتری برای این کشورها پیدا کرده است. عمان نیز با چنین دیدگاهی می کوشد با ساخت پتروپالایشگاه Ad Duqm با هدف افزایش صادرات و ایجاد هاب بزرگ ذخیره سازی و صادرات محمولات نفتی و پالایشی در منطقه Ras Markaz به این اهداف مهم دست یابد.