سبقت تورم مواد‌غذایی از تورم کل

اقتصاد گردان - امیر عباس آذرم‌وند|

 هر چند گزارش مرکز آمار ایران تورم تیرماه سال جاری را 8.7 درصد اعلام کرده که به معنای افزایش نیم درصدی نرخ تورم است، اما احساسی که در جامعه وجود دارد، بالاتر بودن نرخ تورم است. در این میان بر مبنای بخشی از گزارش مرکز آمار، شاخص قیمت در گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با افزایش قیمت 10.8 رصدی مواجه شده است. بر مبنای این شاخص تا حدودی می‌توان توضیح داد که چرا جامعه تورم بیشتری را احساس می‌کند چون قیمت‌های این بخش بیشترین تاثیر را در معیشت خانوار دارند. با این حال هنوز برخی اعداد و ارقام مربوط به تورم مرکز آمار ایران را چندان قابل اتکا نمی‌دانند و فکر می‌کنند روشی که این مرجع رسمی آمار کشور برای اعلام شاخص‌ها انتخاب می‌کند، به‌گونه‌یی است که ارقام حاصله کمتر از واقعیت باشد.

طبق گزارش مرکز آمار ایران در تیر ماه ١٣٩٧ عدد شاخص کل قیمت‌ها به ١٢١,٤ رسید که تورم ماهانه آن 4.4درصد بود. در این ماه درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل 13.8درصد است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین 13.8درصد بیشتر از تیر سال ١٣٩٦ برای خرید یک «مجموعه کالا و خدمات یکسان» هزینه کردند که نسبت به ماه قبل 3.6واحد درصد افزایش یافته است. نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به تیر ماه ١٣٩٧ نیز به ٨,٧ درصد رسید که نسبت به ماه قبل (٨,٢ درصد) 0.5 واحد درصد افزایش یافته است. شاخص قیمت در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» نسبت به ماه قبل ٣,٢ درصد و در گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» 4.9درصد افزایش نشان می‌دهد. نرخ تورم سالانه این دو گروه به ترتیب ١٠,٨ و 7.9درصد است.

بالا بودن شاخص خوراکی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت تورم به‌گونه‌یی است که اقشار فرودست و طبقه متوسط بیش از هر لایه دیگری فشار آن را بر خود حس می‌کنند. درهمین رابطه جمشید پژویان می‌گوید: «بررسی ارقامی که مرکز آمار ایران منتشر کرده چندان عجیب نیست. چرا که در بیشتر اقتصادها، در یک شرایط عادی، تورم کالاهای ضروری همواره بیشتر از کالاهای غیرضروری است. با این همه اعلام رقم تورم حدود هشت درصدی ماهیانه و تورم سالانه بیش از 13 درصد به مراتب کمتر از رقمی است که تصور می‌شد. حتی من فکر می‌کنم اگر تورم کالاهای ضروری را در تیرماه امسال به شکل سالانه هم محاسبه می‌کردند به عددی به مراتب بالاتر می‌رسیدند که البته چنین نکردند.»

 افزایش نرخ تورم خانوارهای شهری

شاخص قیمت کل برای خانوارهای شهری کشور در تیر ماه ١٣٩٧ به عدد ١٢١,٥ رسید که نسبت به ماه قبل 4.6درصد افزایش نشان می‌دهد. درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل 14.0 درصد و نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به ماه جاری برای این دسته از خانوارها ٨,٨ درصد است.

شاخص قیمت کل برای خانوارهای روستایی کشور در تیر ماه ١٣٩٧ به عدد ١٢٠,٩ رسید که نسبت به ماه قبل 3.2درصد افزایش نشان می‌دهد. درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل 12.7 درصد و نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به ماه جاری برای این دسته از خانوارها ٨,٢ درصد است.

در ماه جاری تمامی بخش‌های زیر مجموعه شاخص کل با افزایش قیمت همراه بوده‌اند که در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به گروه دخانیات، گروه میوه و خشکبار (کشمش پلویی)، گروه روغن‌ها و چربی‌ها (کره حیوانی)، گروه آشامیدنی‌ها (آب معدنی) و گروه سبزیجات (لوبیا سبز، خیار، کدو سبز) است. در گروه عمده «کالاهای غیر‌خوراکی و خدمات» گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها (اجاره‌بها)، گروه بهداشت و درمان (خدمات بیمارستانی) و گروه تفریح و فرهنگ (تجهیزات رایانه، تبلت) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.

دامنه تغییرات نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به تیر ماه ١٣٩٧ برای دهک‌های مختلف هزینه‌یی از ٨,٤ درصد برای دهک اول تا ٨. ٩ درصد برای دهک هشتم است.

 فشار تورم معیشتی بر زندگی فقرا است

درباره وضعیت تورم در اقتصاد ایران، جمشید پژویان، کارشناس اقتصادی،  می‌گوید: « ارقام اعلام شده از سوی مرکز آمار به مراتب کمتر از رقمی است که تصور و حس می‌شد. یکسری از کارشناسان این را مستمسک قرار می‌دهند تا شاخص‌های اعلام شده از سوی مراجع رسمی را بی‌اعتبار کنند. در مقابل هم می‌توان ادعا کرد تورم در همه بخش‌ها بالا نرفته و در بخش‌هایی که مردم آن را کمتر حس می‌کنند شاخص آن کمتر از میانگین کالاهای مصرفی است و به همین دلیل تورمی که اعلام می‌شود پایین‌تر خواهد بود.»

او می‌افزاید: « بیشتر مردم ایران در شرایطی زندگی نمی‌کنند که بتوانند هر چند ساله لوازم خانه خود را عوض کنند و مثلا یخچال و فریزر خود را نو کنند. این بخش از خانواده‌ها، اقشاری هستند که به سختی می‌توانند زندگی خود را تامین کنند. درنتیجه چنانچه قیمت‌ها در بخش لوازم خانگی بالا نرود، ثمره آن به جیب این خانواده‌ها ریخته نمی‌شود و حتی رکود در این بخش هم نمی‌تواند این افراد را به خریدن مجاب کند. حال آنکه همین افراد تلاطم در بازار غذا و مسکن را با گوشت و استخوان خود حس می‌کنند. درنتیجه وقتی به روش محاسباتی مرکز آمار نقد می‌شود، براین اساس است که شاخص اعلام شده از سوی شما میانگینی را ارائه می‌دهد که میانگین واقعی جامعه نیست.»

این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: «با این وجود اکنون اطلاعاتی وجود ندارد که به شکل مستدل بخواهم به این ارقام نقد کنم. تنها می‌توان گفت نرخ تورم در حال افزایشی چشمگیر است و باید برای آن کاری کرد. کشور در روزهای آینده با فشارهایی جدی از سوی ایالات متحده مواجه خواهد شد و چنانچه هم‌اکنون برای مشکلات تصمیم درست گرفته نشود، در آینده نزدیک مشکلات تبدیل به مصائبی سخت‌تر خواهند شد. در حال حاضر دولت باید تلاش خود را انجام دهد که حتی‌المقدور مشکلی برای تولید وجود نداشته باشد و چرخ تولید بچرخد. برای این منظور کنترل نوسانات و نرخ تورم از مهم‌ترین مسائلی هستند که می‌توانند به روند تولید و توسعه یک کشور یاری رسانند.»

پژویان در رابطه با نتیجه تحریم‌های امریکا می‌گوید: «نتیجه نهایی این تصمیم مشخص نیست و بعید می‌دانم حتی ساکنان کاخ سفید هم بدانند دقیقا در نهایت چه می‌شود. اما می‌دانم در درجه اول تحریم‌های امریکا قطعا بر اقتصاد ایران تاثیر خواهد گذاشت ولی عمق آن هنوز مشخص نیست؛ چرا که عمق این فشار بستگی به این دارد که کاخ سفید تا کجا می‌تواند کشورهای شریک ایران را مجاب کند تا دست از خرید بردارند و آنها تا چه اندازه‌یی حاضر می‌شوند با امریکا همراهی کنند. درنتیجه هنگامی که جبهه‌ها مشخص شد و متحدین هر طرف مشخص شدند، بهتر می‌توان در رابطه با آثار تحریم‌های یک جانبه ایالات متحده صحبت کرد.»

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: «در دوره‌یی که تحریم‌ها آغاز می‌شوند و در کوتاه‌مدت عملا دولت ایران از نظر اقتصادی هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد مگر اقداماتی مانند جیره‌بندی و کارهایی از این دست که بیشتر هم تخریب‌کننده هستند تا سازنده. در بلندمدت می‌شد کارهای بسیاری کرد اما فرصت‌ها را از دست دادیم. تنها در بلندمدت می‌شد با اصلاحات ساختاری اقتصاد ایران کاری کرد که آسیب‌پذیری اقتصاد در مقابل فشارها کمتر شود و امکان و راه‌های فراری برای این معضلات وجود داشته باشد. متاسفانه فرصت سوزی دولت‌ها سبب شد این اصلاحات هیچگاه به درستی صورت نگیرد. در کوتاه‌مدت هم نمی‌توان توقع چندانی از دولت داشت مگر اینکه از طریق سیاسی و دیپلماتیک و با روش‌هایی که عموما سیاسیون در پیش می‌گیرند کاری کنند که اثرات تحریم‌ها کمتر شود یا کشورهای دیگر با ایالات متحده برای محاصره اقتصاد ایران همکاری نکنند. چنانچه دولت ایران موفق شود اروپایی‌ها را با خود همراه کند یک گام بزرگ برای بی‌تاثیری فشارهای امریکا برداشته و به تبع آن قطعا از عمق فشار کاسته می‌شود.»