:
كمينه:۱۴.۷۹°
بیشینه:۱۴.۹۹°
Updated in: ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۳:۱۴
از سیاستمداران اصرار و از شرکت‌ها انکار

افق صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال

با نزدیک شدن به ماه نوامبر سایه تحریم‌ نفتی ایران توسط ایالات متحده سنگین‌تر می‌شود. در این میان نظر بسیاری از ناظران بازار نیز روی میزان پایبندی مشتریانش به خرید نفت از پنجمین تولیدکننده نفت در جهان، ایران متمرکز شده است
کد خبر: ۱۱۷۶۷۰
تاریخ انتشار: ۲۱ تير ۱۳۹۷ - ۱۹:۱۹
اقتصاد گردان -  ترجمه: علیرضا کیانی|

طبق آخرین آمار صادرات سالانه نفت خام ایران به 2017 باز می‌گردد، اروپایی‌ها خریدار یک‌سوم نفت خام ایران هستند. مابقی این نفت خام نیز به کشورهای آسیا و اقیانوسیه می‌رود. در این گزارش آخرین مواضع خریداران نفت خام ایران و تصویر آینده احتمالی فروش نفت به این مشتریان مورد بررسی قرار گرفته است.

 ایالات متحده هر روز گامی تازه برای متوقف کردن صادرات نفت ایران بر می‌دارد و ایران نیز در هفته گذشته تهدید را با تهدید پاسخ داد و به صورت تلویحی گزینه بستن تنگه هرمز را برای خود محفوظ دانست. در نگاه بسیاری از تحلیلگران چنین اتفاقی بعید است اما این جنگ کلامی نشان می‌دهد که مواضع خصمانه طرفین در حال تشدید است. در پایان ماه ژوئن و زمانی که یکی از مقامات وزارت خارجه امریکا اعلام کرد، کشورش از خریداران نفت ایران انتظار دارد که واردات نفت از ایران را تا «سطح صفر» تقلیل دهند، قیمت نفت به‌طور چشمگیری افزایش یافت. این مقام دولت ایالات متحده همین‌طور گفت که احتمال اعطای معافیت به مشتریان نفت ایران از سوی دولت دونالد ترامپ ناچیز است.

محاسبات اولیه از مقدار کمبود عرضه‌یی که بازار در صورت خارج شدن تولید ایران از مدار متحمل خواهد شد، از ارقامی مانند 500 هزار بشکه تا پایان سال حکایت داشت. اما اجماع روی این رقم رفته‌رفته بیشتر شد و به سوی ارقام بالاتری چون یک‌میلیون بشکه در روز رفت. با گذشت زمان تخمین بدبینانه‌تر شد و با در نظر گرفتن بدترین حالت یعنی زمانی که تمام کشورهای از خرید نفت ایران سرباز زنند، ارقامی مانند کاهش عرضه 2 تا 2 میلیون و 500 هزار بشکه در روز، نیز میان صاحب‌نظران بازار مطرح شد. به‌ گزارش وب سایت اویل‌پرایس، در این صورت حتی اگر عربستان سعودی نیز تصمیم بگیرد که تمام ظرفیت مازاد خود را وارد بازی کند، باز هم خروج این حجم عظیم از تولید جبران نخواهد شد. در این میان موضع سخت‌گیرانه دولت امریکا، آن‌ هم در زمانی که بازار در حال کنکاش برای یافتن راهی برای جبران کاهش عرضه از سوی ایران بود، به بنزینی شبیه بود که بر آتش بازار نفت ریخته شد.

نهایتا شرایط بازار باعث شد دولت ترامپ حداقل در ظاهر مواضع خود را تلطیف کند؛ چنانکه وزارت خارجه ایالات متحده در بیانیه‌یی اعلام کرد که دولت امریکا برای کاهش صادرات نفت ایران با مشتریان نفت این کشور «به‌طور موردی» همکاری خواهد کرد. به عقیده نیک کانینگ‌هام تحلیلگر بازار نفت در وب‌سایت اویل‌پرایس به نظر می‌آید که قیمت فزاینده نفت فشار زیادی را به واشنگتن وارد کرده است.

اما در حال حاضر خبری از تغییر سیاست نیست. برندا شافر استاد مهمان دانشکده جرج‌تاون در واشنگتن دی‌سی در این مورد به اویل‌پرایس گفت: «به نظر من تعداد معافیت‌هایی که دولت امریکا به وارد‌کنندگان نفت ایران خواهد داد بسیار محدود خواهد بود. حداقل این‌ چیزی است که ما مدام از مقامات دولتی می‌شنویم.» به عقیده شافر، موضع ایالات متحده در مورد ایران «بسیار قاطعانه» است. با اینکه در بلندمدت زمان موفقیت یا عدم موفقیت سیاست ترامپ نشان خواهد داد، اما شواهد کنونی از توفیق دولت ترامپ در متقاعد کردن خریداران اعظم نفت خام ایران به کاهش واردات خود از این کشور حکایت دارد.

 بازار نفت ایران؛ از کره تا اروپا

4 روز پیش رویترز با استناد به منابع آگاه گزارش کرد که کره‌جنوبی در نظر دارد مقدار واردات خود از نفت ایران را تا ماه آگوست متوقف کند. با این همه یک روز بعد این خبر در حساب توییتری سفارت کره جنوبی در تهران رد شد. سفارت کره در این باره نوشته بود: «سفارت جمهوری کره در تهران هرگونه ادعا مبنی بر عدم‌ بارگیری نفت و میعانات گازی ایران در ماه جولای را رد می‌کند. دولت کره در حال مذاکره با ایالات متحده برای کسب معافیت از محدودیت در خرید نفت ایران است.» از سوی دیگر منابع رویترز به این خبرگزاری گفتند که با اینکه ژاپن در حال برنامه‌ریزی برای خرید نفت از ایران در چند ماه آینده است، اما احتمالا این کشور برای کاهش واردات نفت خام ایران تا ماه نوامبر زیر فشار ایالات متحده قرار خواهد گرفت. گفتنی است که دولت حاکم در ژاپن به رهبری نخست‌وزیر شینزو آبه به دولت دونالد ترامپ نزدیک است.  ایران تا همین ماه گذشته یعنی ژوئن موفق شد که از تاثیر منفی اخبار اینچنینی بر صادرات خود جلوگیری کند. به گزارش اس‌اند‌پی گلوبال پلاتس، در ماه ژوئن سطح صادرات انرژی ایران بدون تغییر ماند، هرچند که سهم میعانات گازی نسبت به نفت خام در سبد صادرات ایران افزایش یافت. به گزارش اویل‌پرایس، صادرات نفت ایران به اروپا اما دست‌خوش کاهشی شدید شد. اهمیت این امر در این است که اروپا مقصد یک‌سوم صادرات نفت ایران به شمار می‌آید. با این همه، خرید کره‌جنوبی، ژاپن و تایوان در ماه ژوئن افزایش یافت تا سقوط صادرات انرژی ایران به اروپا جبران شود.

نبرد اصلی اما در جبهه چین و هند اتفاق می‌افتد. 11 روز پیش رویترز در گزارشی نوشت که دولت هند از پالایشگاه‌های داخلی خواسته است تا آنها خود را برای «کاهش شدید واردات نفت ایران تا میزان صفر» آماده کنند. از طرفی روزنامه هندوستان تایمز روز گذشته از قول وزیر نفت هند نوشت: «هند تحریم‌های امریکا علیه ایران را به عنوان یک چالش در نظر می‌گیرد، زیرا دهلی‌نو دارای روابط نزدیکی با هر دو کشور است. اما هند در این خصوص یک رویکرد سنجیده و جامع بر اساس منافع ملی خود اتخاذ خواهد کرد و راهی برای تامین انرژی خود پیدا خواهد کرد.» سخنان وزیر نفت هند یک هفته پیش از آغاز سفر یک هیات امریکایی به هند برای گفت‌وگو در خصوص تحریم‌های ایران گفته شد.

در جبهه دوم، چین فعلا از تمکین در برابر خواسته‌های امریکا سرباز زده و پکن حتی تحریم‌های امریکا علیه ایران را به رسمیت نشناخته است. پیش‌تر برخی کارشناسان به رویترز گفته بودند که در صورت کاهش خرید نفت دیگر مشتریان ایران ممکن است چین وارد میدان شده و سهم بیشتری از نفت ایران را تقاضا کند، به‌ خصوص اگر ایران نفت خود را با تخفیف به این کشور بفروشد. چیزی که در این میان ممکن است به نفع ایران تمام شود، بالا گرفتن جدال تجاری چین و امریکاست.

به گزارش اویل‌پرایس، صادرات نفت امریکا به چین در ابتدای ماه میلادی جاری به ۴۰۰ هزار بشکه در روز رسید، اما اکنون پکن قصد دارد با هدف تلافی کردن جدیدترین دور تعرفه‌های امریکا روی واردات کالاهای چینی به ارزش ۳۴ میلیارد دلار، یک تعرفه ۲۵ درصدی روی واردات نفت امریکا وضع کند. تحلیلگران انرژی بر این باورند که تعرفه‌های نفتی کم و بیش قطعی به نظر می‌رسند و اکنون انتظار دارند که جریان واردات نفت به آسیا تغییر کند. اویل‌پرایس در گزارشی مجزا به خبر توقف خرید یک پالایشگاه چینی از امریکا و واردات از ایران پرداخت و به نقل از یک منبع آگاه در پالایشگاه چینی گروه پتروشیمی دانگ‌مینگ نوشت: «پکن قصد دارد روی واردات نفت خام امریکا تعرفه وضع کرده و نفت غرب آفریقا و خاورمیانه از جمله ایران را جایگزین نفت امریکا کند.»

 از سیاستمداران اصرار و از شرکت‌ها انکار

اتحادیه اروپا همچنان در تلاش است تا برنامه جامع اقدام مشترک یا همان توافق اتمی با ایران را زنده نگه دارد. در ابتدا و زمانی که ترامپ از تصمیم خود برای خروج از توافق سخن گفت، اتحادیه اروپا امیدوار بود که بتواند از ایران در برابر تحریم‌های شدید امریکا محافظت کند. وزرای خارجه بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان و روسیه به امید استمرار توافق اتمی، ششم ماه جولای با وزیر خارجه ایران دیدار کردند. این گروه از قدرت‌های جهانی در نظر دارند تا با تهیه بسته‌یی اقتصادی، ایران را به ماندن در توافق اتمی ترغیب کنند.

اما شرایط برای شرکت‌های اروپایی سخت‌ است. همزمان با تاکید کشورهای اروپایی به حمایت از سرمایه‌گذاری در ایران، شرکت‌های اروپایی در حال ترک ایران هستند. برندا شافر در این باره به اویل‌پرایس گفت: «بنا بر آن چیزهایی که من از شرکت‌های نفت و گاز شنیده‌ام، هیچ‌کس نمی‌خواهد با معامله با ایران، خود را در معرض ریسک اخراج از بازارهای مالی ایالات متحده قرار دهد.» به عقیده خانم شافر، همین مساله باعث می‌شود میان آنچه دولت‌های اروپایی اعلام می‌کنند و عملکرد شرکت‌های اروپایی، «تفاوت فاحشی» وجود داشته باشد. او برای مثال به خروج غول نفتی فرانسه، توتال، از ایران اشاره می‌کند که با وجود تلاش اتحادیه اروپا برای دادن اطمینان خاطر به این شرکت درباره در امان ماندن از تحریم‌های امریکا اتفاق افتاد.

بر همین اساس، اویل‌پرایس نتیجه می‌گیرد که بخش اعظمی از صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال با مشکل مواجه خواهد شد. از طرف دیگر امری که جدیدا به نگرانی کارشناسان نفتی در مورد ایران افزوده احتمال ایجاد موانع داخلی در برابر تولید است. شافر در این باره به اویل‌پرایس گفت: «در هفته گذشته، ناآرامی‌هایی در آبادان که قلب تولید نفت در ایران است اتفاق افتاد.» او اضافه کرد: «از همین‌رو بازار ممکن است با دو مشکل در مورد عرضه ایران مواجه باشد که یکی، موانع خارجی در برابر ورود نفت ایران به بازار است و دیگری اعتراضات در مناطق نفتخیز ایران است.»

به گزارش اویل‌پرایس در هر دو صورت، ایران با مشکلاتی مواجه خواهد شد. هفته گذشته، رییس‌جمهور و مقامات نظامی ایران به صورت تلویحی و صریح تهدید بستن تنگه هرمز را مطرح کردند. استیفن برنوک، تحلیلگر نفت در شرکت پی‌وی‌ام اویل‌اسوسیتس در گزارشی در این باره نوشت: «روزانه حدود 17میلیون بشکه یا 35 درصد حمل و نقل دریای نفت از این تنگه می‌گذرد. از همین‌رو در اینکه بستن تنگه هرمز قیمت نفت را سه رقمی خواهد کرد، شکی نیست.» در همین رابطه کومرتزبانک نیز در یادداشتی که به دست رویترز رسیده نوشت: «بستن این راه ارتباطی نفت با دنیا، تاثیر شگرفی روی عرضه نفت جهانی و قیمت نفت خواهد گذاشت؛ تاثیری که بیان آن در ظرفیت ارقام نمی‌گنجد.» البته در گذشته نیز ایران غرب را به بستن تنگه هرمز تهدید کرده بود. چنین حرکتی نه تنها پاسخ ایالات متحده را در پی خواهد داشت، بلکه بر صادرات نفت ایران نیز تاثیر می‌گذارد، چرا که بخش اعظمی از نفت ایران نیز از تنگه هرمز می‌گذرد.