88 درصد رشد مانده تسهيلات اسفندماه جذب تهران شد، دليل تمركز تسهيلات بانكي و مالي و بودجه اي در تهران چيست؟

اقتصاد گردان - محسن شمشیری  

مانده کل سپرده‌ها در پایان اسفند ماه 96، به 1646هزار میلیارد تومان و مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر 1258هزار میلیارد تومان بوده که نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است و بیش از 1600هزار میلیارد تومان نقدینگی و سپرده در بانک‌ها موجود است که از این مقدار به میزان 1258 هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده و بدهی مردم و فعالان اقتصادی به بانک‌ها به رقم بزرگ 1258هزار میلیارد تومانی در پایان اسفند رسیده و تا پایان سال 96 نه تنها نقدینگی و سپرده‌های بانکی از مرز 1600هزار میلیارد تومان عبور کرده بلکه بدهی مردم به بانک‌ها نیز به 1258 هزار میلیارد تومان رسیده که البته این ارقام بزرگ، در صورت بهبود فضای کسب و کار می‌تواند در جهت رشد سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال به کار گرفته شود

 وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات ریالی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری به تفکیک استان در پایان اسفند ماه 96 نشان می‌دهد که مانده کل سپرده‌ها در پایان اسفند ماه 96 معادل 1646هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 373هزار میلیارد تومان معادل 29.3درصد افزایش داشته است.

همچنین بیشترین مبلغ سپرده مربوط به استان تهران با 920هزار میلیارد تومان بوده که معادل 56درصد کل سپرده‌های کشور است. کمترین رقم نیز مربوط به کهگیلویه‌وبویراحمد معادل 4480میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر تهران بیش از تمام استان‌های کشور سپرده جذب کرده است و اکثر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند به دلایل مختلف پول خود را در حساب‌های بانکی در استان تهران سپرده‌گذاری کنند و همچنین بابت فعالیت‌های خود از بانک‌های تهران وام و تسهیلات بگیرند.

 مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز 1258هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه 95 معادل 272 هزار میلیارد تومان یا 27.6درصد رشد کرده است. یعنی رشد تسهیلات بانک‌ها  به میزان 1.7واحد درصد کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است و این موضوع نشان می‌دهد که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است.

بیشترین مبلغ تسهیلات نیز مربوط به استان تهران با مانده  814هزار میلیارد تومان یعنی معادل 64.7درصد تسهیلات دریافتی کشور و کمترین مربوط به کهگیلویه‌وبویراحمد معادل 4240میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر استان تهران تقریبا به اندازه 8.8 واحد درصد بیش از سهم خود در جذب سپرده‌ها از پرداخت تسهیلات سهم داشته است.

همچنین نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی معادل 85.4 درصد بوده که نسبت به اسفند 95 با رقم 86.7 درصد به میزان 1.3 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد یعنی تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در مقایسه با رشد و ظرفیت سپرده‌ها کاهش یافته است.

 این نسبت در تهران  در اسفند 96 به  98درصد رسيده است که از میانگین کشوری بالاتر است و  نسبت به رقم 89 درصد در بهمن 96 به ميزان 9 واحد درصد بيشتر شده است. تغيير شديد اين شاخص در اسفند ماه و كاهش سهم تهران از سپرده ها در مقايسه با سهم تهران از تسهيلات كشور مي تواند سه دليل عمده داشته باشد. 

دليل اول  رشد مانده تسهيلات در استان تهران است كه از رقم 721 هزار ميليارد تومان به 814 هزار ميليارد تومان در اسفند 96 رسيده و در يك ماه به ميزان 93 هزار ميليارد تومان در يك ماه زياد شده است كه نشان مي دهد از رقم 105 هزار ميليارد توماني رشد مانده تسهيلات در اسفند و در كل كشور به ميزان 93 هزار ميليارد تومان آن را تهران به تنهايي جذب كرده است. در نتيجه سهم تهران از 62.6 درصد تسهيلات در بهمن به 64.7 درصد در اسفند افزايش داشته و رشد تسهيلات دهي در اسفندماه در تهران به هر دليلي بسيار بالا بوده است كه البته بايد از گزارش هاي ديگر و جزئيات عقود بانكي دليل اين تمركز و رشد تسهيلات در تهران را جستجو كرد

دليل دوم آن است كه به دليل سياست هاي فروش اوراق سپرده ريالي با نرخ 20 درصد به دليل التهاب بازار ارز و خروج بخشي از سپرده ها از بانك هاي تهران براي خريد وفروش ارز و... جذب سپرده در بانك هاي تهران در مقايسه با رشد نقدينگي كشور كمتر بوده است. آمار نشان مي دهد كه از معادل 114 هزار ميليارد تومان رشد سپرده هاي كشور در اسفند،  سهم تهران تنها 25 هزار ميليارد تومان بوده و مانده سپرده هاي تهران تنها 25 هزار ميليارد تومان بيشتر شده است. در نتيجه سهم تهران ازمانده سپرده ها نيز از 58 درصد در بهمن به 56 درصد در اسفند كاهش داشته است

اين افزايش سهم از تسهيلات و كاهش سهم از سپرده ها، باعث شده كه نسبت تسهيلات به سپرده ها در استان تهران بعد از كسر سپرده هاي قانوني به شدت رشد كرده  و به 98 درصد برسد كه نشان مي دهد سيستم بانكي در اسفند ماه به هر دليلي  ترجيح داده كه  نسبت تسهيلات و سپرده ها در شبكه بانكي تهران تغيير قابل توجهي داشته باشد و از 89 درصد در بهمن  به 98 درصد در اسفند برسد

سهم تهران از كل سپرده هاي كشور به 56 درصد كاهش داشته  است در حالي كه سهم تهران از تسهيلات به رقم قابل توجه 64.7 درصد افزايش داشته است.

 مانده کل سپرده‌ها در پایان اسفند ماه 96، 1646هزار میلیارد تومان و مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر 1258هزار میلیارد تومان بوده که نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است

نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی معادل 85.4 درصد بوده که نسبت به اسفند 95 با رقم 86.7 درصد به میزان 1.3 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد یعنی تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در مقایسه با رشد و ظرفیت سپرده‌ها کاهش یافته است. این نسبت در تهران  در اسفند 96 به  98درصد رسيده است که از میانگین کشوری بالاتر است و  نسبت به رقم 89 درصد در بهمن 96 به ميزان 9 واحد درصد بيشتر شده است. تغيير شديد اين شاخص در اسفند ماه و كاهش سهم تهران از سپرده ها در مقايسه با سهم تهران از تسهيلات كشور مي تواند دلايل متفاوتي داشته باشد 

اگر به اعداد بهمن ماه و اسفند 96 توجه كنيم، سپرده هاي استان تهران از رقم 721 هزار ميليارد تومان به 814 هزار ميليارد تومان در اسفند ماه رسيده و سهم آن از كل سپرده هاي كشور نيز از 58 درصد به 56 درصد كاهش داشته است. براين اساس مشخص است كه با وجود رشد سپرده ها و نقدينگي كشور در اسفندماه، سهم استان تهران كمتر و رقم رشد سپرده هاي تهران كمتر از رشد سپرده هاي كشور بوده است و بنابراين مي توان برآورد كرد كه بخشي از نقدينگي يا سپرده ها به جاي جذب بانك ها به بازار اوراق سپرده يا خريد وفروش ارز و... هدايت شده است. 

اما در سوي ديگر بازار پول، تسهيلات در استان تهران نيز از رقم 895 هزار ميليارد تومان در بهمن ماه 96 به 920 هزار ميليارد تومان رسيده و با وجود افزايش 25 هزار ميليارد توماني اين رقم، سهم استان تهران از 62.6 در بهمن ماه به 64.7 درصد در اسفندماه رسيده است. اگرچه رقم دريافت تسهيلات در اسفندماه اندكي افزايش داشته اما سهم تهران را حدود 2 درصد بيشتر كرده است. 

 نسبت تسهيلات دهي به سپرده ها، در کهگیلویه‌وبویراحمد 106.9درصد بوده است. به عبارت دیگر در برخی استان‌های کمتر برخوردار یا در استان‌هایی که ضرورت حمایت‌های اجتماعی و بانکی لازم بوده، نسبت تسهیلات به سپرده و سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بالاتر از 100درصد سپرده یا 100 درصد سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بوده است.

 سهم تسهیلات از سپرده‌ها

سهم تسهیلات از سپرده‌ها نیز نشان می‌دهد که از رقم 1646هزار میلیارد تومانی سپرده‌ها معادل 75.4درصد بوده است. به عبارت دیگر معادل 24.6 از سپرده‌ها را سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی یا سقف اعتباری برای تامین نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها تشکیل داده است و بانک‌ها معادل 172هزار میلیارد تومان یا 10.45درصد سپرده‌ها را به عنوان سپرده قانونی در نظر گرفته‌اند و سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی به رقم 1474هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین مبلغ 216هزار میلیارد تومان معادل 13.12درصد به عنوان ذخیره احتیاطی نقدینگی یا سیاست سقف اعتباری در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر معادل 388هزار میلیارد تومان از کل سپرده‌ها را به عنوان جمع سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی حاصل از سیاست سقف اعتباری و نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها برای پاسخ به نیاز مشتریان تشکیل داده است تا در صورت مراجعه سپرده‌گذاران قادر به تامین نیازهای مراجعه‌کنندگان و مشتریان بانک‌ها باشند.

وضعیت استان‌ها نیز نشان می‌دهد که بعد از استان تهران که حدود 60درصد منابع بانکی را جذب کرده، استان‌های اصفهان، خراسان‌رضوی، مازندران، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، البرز، گیلان، کرمان، آذربایجان‌‌غربی و کرمانشاه در رتبه‌های بعدی از دوم تا دوازدهم جذب منابع شامل سپرده و تسهیلات بوده‌اند. همچنین استان‌های سیستان‌وبلوچستان، کردستان، سمنان، اردبیل، زنجان، خراسان‌جنوبی و شمالی، کهگیلویه‌وبویراحمد، ایلام، چهارمحال‌وبختیاری در رتبه‌های 21 تا 31 از نظر جذب منابع بانکی قرار داشته‌اند.

از سوی دیگر،استان‌های کمتر برخوردار از منابع سپرده بانکی که رقم مانده تسهیلات آنها از رقم سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بیشتر بوده شامل استان‌های گلستان، لرستان، چهارمحال‌وبختیاری، ایلام، کهگیلویه‌وبویراحمد و خراسان‌شمالی بوده است.

در استان کم ‌برخوردار کهگیلویه‌وبویراحمد نیز مانده تسهیلات حتی از رقم مانده سپرده‌ها بیشتر بوده و این موضوع نشان می‌دهد که منابع مالی و سپرده در این استان بسیار کم بوده و سیستم بانکی تسهیلات بیشتری برای کاهش فقر و محرومیت و کمک به تولید و بخش‌های اقتصادی به این استان پرداخت کرده است.

 13 استان 9 برابر بقیه سپرده جذب کرده‌اند

بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان‌غربی، قم و یزد روی هم بیش از 90درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی 18 استان تنها 10درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.

  تسهیلات 13 استان 7 برابر بقیه استان‌ها

در بخش تسهیلات نیز 13 استان شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، البرز، یزد، کرمانشاه و گلستان با سهم بیش از یک‌‌درصد بازار تسهیلات معادل 87 درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی 17 استان دیگر روی هم تنها بیش از 12درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه 7برابر نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.