پوشش اندك بيمه اي با وجود خطر تروريسم در 70 كشور جهان

اقتصاد گردان - احسان شمشيري –

صنعت بیمه ایران نیازمند ارائه راه‌حلی برای پوشش بیمه خشونت سیاسی  و ترور و حوادث حاصل از خشونت هاي داخلي و خارجي است که هم بازار داخلی را پوشش می‌دهد و هم سرمایه‌گذاری خارجی را حمایت می‌کند و این موضوع می‌تواند از طریق ایجاد صندوق بیمه‌یی مقابله با تروریسم در منطقه و در ایران، به رشد سرمایه‌گذاری و رفع نگرانی مردم منطقه کمک کند

شرکت بیمه ای "ای اوان" شرکت بیمه آمریکایی و چند ملیتی مستقر در لندن  كه در سال 94 القاعده و داعش را از اصلی ترین تهدیدات برای اروپا معرفی کرده بود، در سال هاي اخير تحقيقات گسترده اي در مورد نقشه ريسك حاصل از خشونت و ترور و ريسك سياسي براي جهان انجام داده و در بررسي سال هاي 2017 و 2018 نتيجه گرفته كه ريسك سياسي يا ترور در جهان، در چند سال گذشته در 6 كشور كمتر و در 17 كشور بدتر شده است. به عبارت ديگر، اگرچه در سال 2001 حادثه يازدهم سپتامبر، عمدتا آمريكا و بعد اروپا را در معرض ريسك خشونت و ترور قرار داد اما در سال هاي بعد نقشه خشونت و ترور عمدتا به سمت خاورميانه گسترش يافته است. 

به گزارش تعادل،اي  اوان مستقر در لندن AON، نقشه های ریسک برای ریسک سیاسی، تروریسم و خشونت های سیاسی را منتشر کرد كه نشان مي دهد ریسک های خشونت سیاسی و ترور در برخي كشورها در حال افزایش است و تنشهای ژئوپلتیک، ضعف حاکمیت لیبرال دموکرات و اثرات پیامدهای وخیم مناقشات در سرتاسر جهان از جمله دلايل آن محسوب مي شود. 

نكته مهم در اين تحقيقات آن است كه تعداد حوادث خشونت بار و مرگ و مير و خسارت هاي ناشي از آن، از يازدهم سپتامبر تا 2017 تقريبا 10 برابر شده  و گستره حملات تروريستي نيز از چند كشور محدود به آمريكا و اروپا، اكنون به بیش از 70 کشور جهان گسترش يافته و نيمي از كشورهاي جهان در معرض خطر ترور و خشونت سياسي هستند. با اين وجود برای پوشش ریسک خشونت سیاسی و ترور  تنها حدود 2.5میلیارد دلار امریکا حق بيمه ومنابع تامين شده كه از این مبلغ حدود 1.5میلیارد دلار مربوط به دوبی، آسیا، برمودا و آمریکای‌شمالی بوده و مناطق پر حادثه مانند عراق، سوريه، مصر، افغانستان، پاكستان، و خاورميانه با كمترين پوشش بيمه اي ترور و خشونت سياسي همراه هستند و در ايران نيز هنوز صندوق بيمه اي مقابله با ترور وخشونت سياسي وجود ندارد

نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه در سال میلادی جاری 40 درصد از کشورها در معرض ریسک تروریسم و خرابکاری، 60 درصد کشورها در معرض نا آرامی‌های داخلی و 33 درصد از آنها در معرض ریسک آشوب، جنگ یا کودتا قراردارند و اين آمارها، نكاتي است كه مي تواند روي پيش بيني پوشش بيمه، انواع قراردادها از جمله خسارت آتش سوزي، تخريب، توقف و تعطيلي، رشد قيمت ها و هزينه ها، ركود و سود و زيان و خسارت ها، چه از جنبه هاي قابل پيش بيني ناپايداري اقتصاد و چه از جنبه فورس ماژور يا حوادث غير قابل پيش بيني اثرگذار باشد و شركت هاي بيمه براي قراردادها وخسارت ها و پوشش بيمه اي به آن توجه دارند.  

اگرچه در بسياري از قراردادهاي بيمه اي، موضوعاتي مانند سيل،‌زلزله، آتش سوزي، انفجار، سقوط و... پيش بيني شده اما  در عين حال برخي موضوعات مانند جنگ، شورش، انفجار، بمب گذاري، انقلاب، ترور، حوادث غير قابل پيش بيني ارزيابي شده و در نتيجه افزايش شديد خسارت ها، توقف كامل توليد، تعطيلي بازار، ركود شديد، نبود نقدينگي، چند برابر شدن قيمت ارز و... پذيرفته شده نيست و بخشي از پوشش اين گونه حوادث بايد در قراردادهاي الحاقي بيمه و يا در متن قرارداد بيمه به گونه اي پوشش داده شود كه از نظر شركت بيمه قابل پيش بيني و قابل تامين خسارت باشد. در غير اين صورت، شركت بيمه با انبوهي از حوادث غير مترقبه يا فورس ماژور مواجه مي شود كه عملا نه تنها بيمه را ورشكسته مي كند بلكه حتي قابل پيش بيني و پشتيباني از سوي بيمه اتكايي نيست. 

از اين رو، پيش بيني وضعيت بيمه در بسياري از كشورهاي جهان كه در دو دهه گذشته در معرض، جنگ و ترور و خشونت و تحريم بوده اند، كار سختي است و قواعد خاص خود را طلب مي كند. به عنوان مثال، در شرايط تحريم كه برخي شركت هاي بيمه اي امكان مشاركت و سرمايه گذاري يا پوشش اتكايي را ندارند، نمي توانند در همراهي با شركت هاي بيمه ايران در شرايط تحريم آمريكا مشاركت كنند و برخي از آنها اين موضوعات را پيش بيني كرده و پوشش هاي لازم را براي خسارت ها در اقتصاد ايران ارزيابي كرده اند. 

در حال حاضر، احتمال مناقشات بین کشورها با حضور قدرتهای بزرگ، در مقایسه با اواخر جنگ سرد، به بالاترین حد خود رسیده است و رقابتهای ژئوپلتیک و رهبری ضعیف در دیپلماسی بین المللی به تداوم یا افزایش ریسکهای مناقشات مسلحانه طی سال آتی دامن خواهد زد. نرخ فزاینده چندقطبی گرایی در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در کشورهای دارای دموکراسی بالغ و نیز دسته بندی بین قدرت های غربی در مقابله با تهدیدها و ریسک های پیچیده، منجر به وخیمتر شدن امنیت جهانی و عدماطمینان راهبردی شده است.

تعداد حملات تروریستی در کشورهای غربی در سال 2017  معادل 204 مورد بود که  بيشتراز 96 مورد در سال 2016 است اما تعداد کل تلفات در هر دو سال، تقریباً یکسان بود  اما نشان میدهد در سال 2017 مرگبار بودن این نوع حملات، کاهش یافته است.

نکته قابل توجه اینکه تهدید داعش از گسترش باز ایستاده اما عقب نشینی کامل صورت نگرفته است. حملات تروریستی داعش طی سال 2017 به 29 کشور در پنج قاره رسید و به نظر میرسد، طی سال2018، این دولت خودخوانده، حملات کمتری را در جهان رقم بزند. 

بخش گردشگری برای مدیریت ریسکهای ناشی از تروریسم فزاینده، دست و پنجه نرم میکند و این درحالی است که این بخش به خودی خود جذابیت ویژه ای برای برخی سازمانهای تروریستی پیدا کرده است. در سال 2017، حداقل 35 مورد حمله در جهان مستقیماً بخشهای تجاری را که بخش عمده ای از صنعت گردشگری محسوب میشود، را نشانه رفتند كه از آن جمله هتل ها، اماکن تفریحی، کلوپ ها، هواپیمایی و مناطق جذاب گردشگری مي باشند.

ریسک سیاسی

سال گذشته، ریسک سیاسی در یازده کشور افزایش یافت که این رقم با کاهش ریسک در دو کشورقابل مقایسه است و این نشان از تداوم حضور ریسک سیاسی در سرتاسر جهان است و افزایش خشونتهای سیاسی و اختالل در زنجیره عرضه نیز از عمده مسائل آن بوده است. عمده ریسکهای مربوط به اختالل در زنجیره عرضه در کشورها به دلیل شوکهای آب و هوایی و تضعیف وضعیت مالی افزایش یافته اند. نکته قابل توجه آن است که طی سال گذشته، ارتباطات تجاری کشورهای آسیایی از ایالات متحده به چین، تغییر وضعیت داده است. این به دلیل پیشرفتهای اقتصادی چین و ظهور این کشور به عنوان غول تجارت در جهان به وقوع پیوسته است. در این میان، صادرات کشورهای آسیایی  به غیر از چین  به ایالات متحده از 23 درصد در سال 2000، به حدود 12 درصد كل واردات در سالهای اخیر رسیده است. در همین راستا، صادرات کشورهای آسیایی به چین، نسبت به دو دهه گذشته، دو برابر شده است و هم اکنون به23 درصد رسیده است.

ریسکهای سیاسی پیش از فصل انتخابات در آمریکای لاتين نیز افزایش یافته است از جمله تعویق اصلاحات بزرگ در برزیل و ترس از بازگشت به زمان پیش از اصلاحات در مکزیک ، مناقشات مستمر بین کشورهاي‌ آفريقايي، فساد تدریجی دولتهای دموکراتیک و رسوایی های فزاینده دولتی، به خشونت های سیاسی دامن زده است. گروه هایی مانند داعش و بوکوحرام از این وضعیت شکننده و مرزهای ناآرام بیشترین سود را میبرند.

ريسك بالا در خاورميانه

در نهایت، خاورمیانه بیشترین کشورهای دارای ریسک بالای جهان را در خود جای داده است: عراق، سوریه، یمن و مصر. عدم ثبات و خشونت در منطقه به دیگر کشورهای همسایه سرایت کرده و تجارت و گردشگری در این کشورها را مختل نموده است

بیمه تروریسم یکی از راهکارهای ارائه شده برای جبران خسارت است. اما با افزایش حملات  و تهدیدها در کشورها، اکثر شرکت های بیمه نرخ های خود را در مورد خطرات مربوط به تروریسم بالا برده اند و همچنین شرکت های بیمه ای که پوشش تروریسم را در بیمه نامه ها تحت عنوان پوشش اضافی لحاظ کرده بودند، تصمیم به با لا بردن نرخ این پوشش در بیمه نامه ها گرفتند.

سقف محدود بيمه تروريسم 511 ميليون دلار

حادثه 11 سپتامبر بُعدی کاملا جدید را برای ریسک تروریسم پدید آورد که پیش از این به طور خودکار به عنوان بخشی از بیمه اموال تحت پوشش قرار می گرفت. امروزه محدود کردن پوشش حمله های تروریستی از بیمه نامه ها توسط شرکت های بیمه، امری عادی است هرچند در جایی هم که بیمه تروریسم وجود دارد یافتن میزان سطح پوشش مورد نیاز برای این نوع بیمه بسیار سخت و گاهی اوقات غیرممکن است. بیمه تروریسم تنها برای محدوده خسارت 75 میلیون دلار تا 511 میلیون دلار قابل دسترس است؛ در حالی که ارزش واقعی دارایی ها بیش از این مقدار است و در مواردی ارزش دارایی ها به یک میلیارد دلار می رسد. موسسه رتبه بندی مودیز در این باره می گوید:  در حال حاضر تنها تعدادی از بیمه گران پوشش بیمه ای تروریسم را ارائه می دهند و بیمه نامه هایی که صادر می شوند به هیچ وجه به میزان بیمه نامه های قدیمی قبل از 11 سپتامبر، دارایی ها را بیمه نمی کنند.

صرف نظر كردن 72 درصد نمايندگي هاي بيمه

برای بسیاری از فعالیت های تجاری، پوشش تروریسم آنقدر گران است که متقاضیان آن از خرید این نوع بیمه صرف نظر می کنند چرا که ریسک های تروریسم قیمت بالاتری را برای این نوع از بیمه نسبت به دیگر بیمه نامه ها به ارمغان می آورند. موسسه رتبه بندی "فیچ" در گزارشی می گوید: هزینه حق بیمه نامه های تروریستی چندین برابر بیمه های دیگر است. بر اساس یک بررسی انجام شده، 72 درصد نمایندگی ها و کارگزاران وقتی بیمه تروریسم را به مشتریانشان عرضه کردند، به علت بالابودن قیمت این نوع از بیمه از خرید آن صرف نظر کرده اند 

به هر حال پوشش ریسک های گوناگون توسط بیمه، جزء لاینفک برای رشد اقتصادی است. هر فعالیت اقتصادی از خرید یک محصول یا یک خدمت تا قرض دادن سرمایه برای شروع فعالیت های تجاری و محاسبه ریسک ها و کنترل آنان را در برمی گیرد. بیمه مکانیزمی است که به وسیله آن می توان میزان ریسک را کاهش داد و با آن فعالیت هایی را انجام داد که بدون آن میسر نیست. بدون بیمه فعالیت اقتصادی به طور جدی محدود می شود. شواهد بسیاری وجود دارد مبنی بر اینکه سختی و هزینه به دست آوردن بیمه تروریسم تهدیدی در برابر رشد اقتصادی پایدار است.

بررسی اخبار، آمار و حوادث در سال‌های اخیر نشان می‌دهد حملات تروریستی در حال افزایش است، به‌طوری که مرگ و میر حاصل از آن 35درصد بین سال‌های 2013 و 2014 افزایش داشته و گستره حملات در بیش از 70 کشور گزارش شده و در حقیقت شاهد یک جابه‌جایی در نوع حملات تروریستی هستیم. قبلا به یک گروه سیاسی یا مذهبی یا برخی سیاستمداران حمله می‌کردند اما اکنون به طیف گسترده‌یی از جمعیت که ممکن است سابقه فعالیت مذهبی و سیاسی نداشته باشند، حمله می‌شود و این حملات کور و با هدف تعداد بیشتر کشته‌ها، عملا ریسک و خطر را برای درصد بیشتری از جمعیت مطرح کرده است.

10 برابر شدن مرگ و مير از 11 سپتامبر تا 2017

در حال حاضر، ظرفیت بازار جهانی برای پوشش ریسک خشونت سیاسی و ترور حدود 2.5میلیارد دلار امریکا برآورد می‌شود که از این مبلغ حدود 1.5میلیارد دلار در دوبی، آسیا، برمودا و امریکای‌شمالی است. از آنجا كه مرگ و میر ناشی از این حملات رشد 900درصدی را نسبت به سال 2001 داشته و طي 17 سال اخير 10برابر شده است در نتيجه اين ارقام بسيار محدود است و جوابگوي خسارت هاي حاصل از ترور و خشونت سياسي در جهان نيست. 

. در عین حال ضرر و زیان مالی ناشی از اين خسارت ها در 2014، معادل 10 برابر سال 2000 است این رقم شامل تنها تعداد محدودی از هزینه‌های مستقیم این حملات بوده و اگر هزینه‌های غیرمستقیم، مانند سفرهای ناخواسته و تعطیلی کسب‌وکار به‌صورت موقت و هزاران تصمیم متاثر از حملات تروریستی را درنظر بگیریم، قطعا ارقام بسیار بزرگی از میزان خسارت حاصل از حملات تروریستی را باید با حالت قبل از سال 2000 درنظر بگیریم.

تاثیر حملات تروریستی بر یک اقتصاد بسیار بیش از این است، از بین رفتن صنعت توریسم ترکیه و مصر و کاهش 97درصدی تولید نفت در یکی از کشورهای نفت‌خیز، مثال‌هایی از تاثیر تروریسم بر اقتصاد به‌ صورت گسترده است. 

صنایعی که بیشتر درمعرض اقدامات تروریستی قرار دارند صنعت خرده‌فروشی، حمل‌ونقل، نفت، برق و ساخت‌وساز هستند که به‌ترتیب بیشترین تعداد حملات را تجربه کرده‌اند و تروریست‌ها و هکرها تلاش می‌کنند به ساختار انرژی، حمل‌ونقل، کسب‌وکارهای خرد و محل اجتماع مردم، نیروگاه برق، بیمارستان‌ها و... حمله کنند تا هراس بیشتری در مردم ایجاد کنند.

 سهم 52 درصدی بمب‌گذاری

حمله به بخش خرده‌فروشی و حمل‌ونقل، بیشترین رعب و وحشت را در آحاد مردم ایجاد می‌کند و حمله به بخش نفت معمولا بیشترین خسارت‌های مالی را رقم زده و درآمدهای نفتی دولت‌ها را متاثر می‌کند. در حال حاضر اگرچه شاهد افزایش حملات مسلحانه -بیش از 30درصدی اقدامات تروریستی- هستیم، اما بمب‌گذاری همچنان 52درصد اقدامات تروریستی را شامل می‌شود.

 بیشترین حملات  به صنایع

 ایران در سال‌های اخیر در ردیف کشورهای کم‌ریسک ارزیابی می‌شد. اما پس از حادثه حمله گروه داعش به مجلس ریسک تروریستی ما نیز افزایش یافته است هرچند که نیروهای امنیتی ایران در خنثی کردن عملیات داعش بسیار موفق عمل کرده‌اند، اما باید توجه داشت که همچنان خطرات تروریستی وجود دارد.

 توزیع جغرافیایی در ایران و همسایگان

بیمه‌گران برای تعیین حق بیمه، دسترسی بسیار مناسبی به رتبه‌بندی ریسک دارند که برمبنای هر خطر صورت گرفته و روندها برای یک دوره یک‌ساله موجود است. موقعیت‌های مکانی در نقشه با توضیح اتفاقات مرتبط قابل‌ملاحظه است و اطلاعات قابل‌توجهی درخصوص ریسک کلی کشور، نزدیکی به اهداف پرریسک و توالی تاریخی اقدامات تروریستی موجود است.

 ظرفیت بازار و تشکیل صندوق

ظرفیت بازار جهانی برای پوشش ریسک خشونت سیاسی حدود 2.5میلیارد دلار امریکا برآورد می‌شود که از این مبلغ حدود 1.5میلیارد دلار در دوبی، آسیا، برمودا و امریکای‌شمالی است. در برخی کشورها دولت خود صندوق‌هایی نظیر UK- Pool RE، India – MTRIP،  Germany –  Extremu،  را به این منظور تدارک دیده است.

در شرایط کنونی یک صندوق تروریسم به‌دلیل وجود بازار پیچیده شرکت‌های محلی می‌تواند ریسک کشورهای منطقه را قبول کند. ضریب خسارت پایین می‌تواند این رشته را به یکی از رشته‌های سودده تبدیل کند و بسیاری از شرکت‌ها از آن استقبال خواهند کرد.

قیمت‌های بیمه‌گران بین‌المللی یکی دیگر از مشکلات و در عین حال عوامل تعیین نرخ این رشته بیمه‌یی است. بر این اساس، یک نهاد ناظر قدرتمند در ایران و منطقه، توانایی راه‌اندازی و مدیریت این صندوق را دارد، ممکن است برای ایران این صندوق مفید باشد زیرا ایران امن‌تر از ترکیه و عراق و پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است و یک صندوق بیمه‌یی مقابله با تروریسم می‌تواند در ایران کل منطقه و کشورهای دیگر را تحت پوشش قرار دهد. تروریسم موضوعی است که نگرانی فزاینده‌یی برای کسب‌وکارها و افراد رقم زده است.

صنعت بیمه ایران نیازمند ارائه راه‌حلی برای پوشش بیمه خشونت سیاسی   و ترور و حوادث حاصل از خشونت هاي داخلي و خارجي است که هم بازار داخلی را پوشش می‌دهد و هم سرمایه‌گذاری خارجی را حمایت می‌کند و این موضوع می‌تواند از طریق ایجاد صندوق بیمه‌یی مقابله با تروریسم در منطقه و در ایران، به رشد سرمایه‌گذاری و رفع نگرانی مردم منطقه کمک کند.