سهم مبلغي چك رمزدار به 81 درصد وصول چك ها رسيد

در اسفندماه ١٣٩٦ درکل کشور بالغ بر 9968 هزار فقره چک وصـول شد کـه از ایـن تعداد بالغ بر8648 هزار فقره چک عادی و حدود 1320 هزار فقره چک رمزدار بوده است. بر ایـن اساس در کل کشور 86.8درصد از کل تعداد چک‌هـای وصـولی، چـک عـادی و13.2 درصـد چـک رمزدار بوده است. 

در اسفند 96 در کل کشور مبلغی حدود 3661هزار میلیارد ریال چک وصـول شد که حدود 691 هزار میلیارد ریال چـک عـادی و حـدود 2970هـزار میلیـارد ریـال چـک رمـزدار است. به عبارتی در کل کشـور 18.9درصـد از کـل مبلـغ چک‌های وصـولی، چـک عـادی و 81.1 درصد چک رمزدار بوده است.

 اين نكته نشان مي دهد كه در سال هاي اخير با حقوقي شدن چك ها و افزايش تعداد برگشتي، توجه به چك هاي رمزدار در مبادلات بانكي و همچنين اطمينان از وصول مبلغ آن به شدت افزايش يافته و سهم چك رمزدار به بيش از 81 درصد مبلغ چك ها رسيده و با وجود گردش 8.6 ميليون چك عادي در كشور سهم چك عادي به 19 درصد مبلغ چك محدود شده است.  

در اسفند 96 به ميزان 10 ميليون چك به مبلغ 87600ميليارد تومان  مبادله شده كه نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و  مبلغ 4.4 و 20 درصد افزايش داشته است که از این تعداد 8.6 ميليون فقره به مبلغ 69 هزار ميليارد تومان وصول شده كه نسبت به بهمن ماه 96 تعداد آن 5.7 درصد و مبلغ آن 19 درصد افزايش نشان مي دهد. از سوي ديگر  بالغ بر 1.4میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر 185 هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.كه نسبت به بهمن ماه از نظر تعداد 3.1 درصد و از نظر مبلغ 23.7 درصد افزايش نشان مي دهد. براين اساس 14 درصد تعداد و 21 درصد مبلغ چك هاي مبادله شده برگشت خورده است. 

همچنين در استان تهران نيز 3.7 ميليون فقره با ارزش 56 هزار ميليارد تومان مبادله شده است. كه 3.2 ميليون  به مبلغ 443 هزار ميليارد ريال آن وصول شده و 479 هزار فقره آن به ارزش حدود 118 هزار ميليارد ريال برگشت خورده است. براين اساس در كل كشور تعداد 13.9 درصد چك هاي مبادله شده و 21 درصد مبلغ آنها برگشت خورده است.  در استان تهران نيز 12.9 درصد و 21 درصد مبلغ چك ها برگشت داده شده است. 

از سوي ديگر، بيشترين نسبت ارزش چك هاي برگشتي متعلق به هرمزگان با 63 درصد، ايلام 42 درصد، گلستان 28 درصد بوده است. كمترين نسبت نيز متعلق به البرز با 13.7 درصد، خوزستان و گيلان با 14 درصد و زنجان با 16.5 درصد بوده است. 

طبق آمار موجود، بخش عمده‌یی از چک‌ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به‌طوری که در اسفندماه سال جاری 96.9درصد از تعداد و 93.9درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است. در استان تهران نيز 460 هزار چك به ارزش 109 هزار ميليارد ريال به دليل كسري موجودي برگشت داده شده است و 96.1درصد و ارزش 92.4 درصد از چك برگشتي در استان را به خود اختصاص داده است.

 چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است. لیکن طی دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش‌های پردازش شده از طریق این ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونیکی به ‌مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است. با این‌وجود، به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود. اگرچه متاثر شدن فضای کسب‌وکار کشور از رکود اقتصادی سال‌های گذشته می‌تواند از دلایل برگشت چک‌ها به دلیل کسری یا فقدان موجودی باشد، لیکن عدم وجود سازوکارهای موثر اعتبارسنجی مشتریان در فرآیند صدور دسته‌چک نیز از دیگر دلایل مهم این امر است. انتظار می‌رود با تداوم روند رشد اقتصادی سال گذشته و همچنین بهبود سازوکارهای اعتبارسنجی مشتریان بانک‌ها در این زمینه، به ‌مرور زمان سهم چک‌های برگشتی از بابت کسری یا فقدان موجودی کاهش یابد. بانک مرکزی در راستای کاهش چک‌های برگشتی، در کنار تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به‌خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) را با هدف ایجاد زمینه نظارت موثر بر سازوکار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است. یادآور می‌شود در سامانه صیاد علاوه بر مواردی نظیر ایجاد شفافیت اطلاعاتی و ایجاد محدودیت برای صدور چک‌های بلامحل، تدابیری جهت ارتقای ضرایب امنیتی چک نیز در نظر گرفته شده است. ضمن آنکه بررسی صلاحیت دارنده دسته‌چک و همچنین ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده‌ برای اختصاص دسته‌چک به متقاضیان فاقد صلاحیت از دیگر قابلیت‌های سامانه‌های نظارتی مرتبط بوده و عملیاتی شدن کامل این سامانه‌ها می‌تواند موجب ایجاد شفافیت اطلاعاتی از طریق برپایی نظام استعلام همگانی شده و انتظار می‌رود با تکمیل سامانه مزبور سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به‌طور قابل ملاحظه‌یی کاهش یابد.

در اسفندماه ١٣٩٦، معادل 54.4 درصد از تعداد چک‌های مبادله‌یی کـل کشـور در سـه اسـتان تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی مبادله شده است که به ترتیـب بـا 36.9درصـد، 9.6درصـد و 7.9درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.  همچنـین بـه لحـاظ مبلـغ73درصـد از مبـالغ چک‌های فـوق در سـه اسـتان تهـران (64درصد اصفهان 4.6 درصد و خراسـان‌رضـوی 4.5 درصـد) مبادلـه شده اسـت کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

در اسفندمـاه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر 8.6میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود 691 هزار میلیارد ریال وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب5.7درصد 19درصد  افزايش نشان می‌دهد در ماه مورد گزارش در کل کشور86.1درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌یی   و 78.9 درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی وصول شد .

در  اسفندمـاه ١٣٩٦ در اسـتان تهـران حـدود 3.2میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود 443 هزار میلیارد ریال وصول شد. در ماه مورد گزارش در استان تهران از نظر تعداد 87.1درصد و از نظر مبلغ ٧٩درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی وصول شده است.

در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کـل چک‌های مبادله‌یی در استان به ترتیب به استان‌های گیلان (88.8درصـد)، یـزد (88.5 درصـد) و البرز (88 درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویـه و بویراحمـد 77.3درصـد)، کردستان 77.8درصد) و خراسان شمالي 80.3 درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.

در ماه مورد گزارش، در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های وصـولی بـه کـل مبـالغ چک‌های مبادلـه‌یی در اسـتان بـه ترتیـب بـه استان‌های البـرز (86.3درصـد)، خوزســتان (85.7درصــد) و زنجان (83.5درصــد) اختصــاص یافتــه اســت و استان‌های هرمزگـان 36.4درصـد)، ایـلام (57 درصـد) و گلستان 71 درصد) کمترین نسـبت مبـالغ چک‌های وصولی به کل مبالغ چک‌های مبادلـه شـده در اسـتان را بـه خـود اختصـاص داده‌انـد.

در اسفندماه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر 1.4 میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر185هزارمیلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیـب 3.1درصد و 23.7 درصد  افزايش نشان می‌دهد.  در مـاه مـورد گـزارش در اسـتان تهـران حـدود 479هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود118هزار میلیارد ریال برگشت داده شد. در ماه مـورد گـزارش در کـل کشـور13.9درصـد از کـل تعـداد چک‌های مبادلـه‌یی و 21.1 درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است.  در ماه مورد گزارش در استان تهران 12.9درصد از کل تعداد چک‌هـای مبادله‌یی و21درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است.

در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به کل مبـالغ چک‌های مبادلـه شـده در اسـتان بـه ترتیـب بـه استان‌های هرمزگـان 63 ایلام 42 و گلستان 28 اختصاص یافته است و استان‌های البرز 13درصد)، خوزستان و گيلان 14 و زنجان 16 درصد کمترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به کـل مبالغ چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.  در اسفندمـاه 1396 در کـل کشـور حـدود 1.4میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 173هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد 97 و از نظر مبلغ 94 درصد از کل چـک‌هـای برگشـتی بـه دلایـل کسری یا فقدان موجودی بوده است.

در ماه مورد گزارش در استان تهـران بـالغ بـر 460 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 109 هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقـدان موجـودی برگشـت داده شـده اسـت. در واقـع در استان تهران از نظر تعداد 96 درصد و از نظر مبلغ 92 درصد از کـل چـک‌هـای برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت مبالغ چـک‌هـای برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی به کل مبالغ چک‌های برگشتی در استان به ترتیب به استان‌های هرمزگان اردبيل و ايلام و سمنان با بيش از 98 درصد  و كمترين به خراسان شمالي و چهارمحال بختياري با 95 درصد  اختصاص داشته است. 

چك رمزدار 

در اسفندماه 1396 در کل کشور حدود 1.3 هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـی حـدود 2970هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظـر تعـداد49 درصـد و از نظر مبلغ 66.5 درصد افزایش داشته است. در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر 506هزار فقره چک رمـزدار بـه مبلغـی حـدود 2243 هزار میلیارد ریال وصول شد.

در مـاه مـذکور 52.5درصـد از تعـداد چک‌های رمـزدار وصـولی در سـه اسـتان تهـران (38درصد)، اصـفهان 7.2 درصـد و خراسان رضوي 7 درصد وصـول شده اسـت کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.  همچنـین بـه لحـاظ مبلـغ 81.6درصـد از مبـالغ چک‌های فـوق در استان‌های تهـران (75.5درصـد)، اصـفهان (3.4درصـد) و خراسـان رضـوی (2.7 درصـد) وصـول شده اسـت.

بررسي شش ماه اول 

بررسي شش ماه اول سال 96  نشان مي دهد كه روي هم رفته بيش از 8.5 ميليون چك به مبلغ حدود 74 هزار و 500 ميليارد تومان برگشت خورده كه ميانگين آن 15.7 درصد تعداد و 22.1 درصد مبلغ چك هاي مبادله شده بوده است.  به عبارت ديگر، به طور متوسط در هر ماه معادل 1.42 ميليون چك به مبلغ ميانگين ماهانه 12.42 هزار ميليارد تومان برگشت خورده است. 

 آمارها نشان مي دهد كه مهمترين علت برگشت چك ها، كسري موجودي بوده و  بيش از 97 درصد چك ها به خاطر كسري موجودي برگشت خورده است. 

در فروردين ماه ١٣٩٦، درکل کشور بالغ بر 1.1 ميليون به مبلغ 8 هزار ميليارد تومان، معادل 14.8 درصد تعداد و 21 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. در ارديبهشت ماه ١٣٩٦ نيز  درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13 هزار ميليارد تومان، معادل 15.7 درصد تعداد و 21.9 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. 

همچنين در خرداد ماه ١٣٩٦ ، درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13.8 هزار ميليارد تومان، معادل 16.2 درصد تعداد و 23.1 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. در تير ماه ١٣٩٦ ، درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13.1 هزار ميليارد تومان، معادل 16.3 درصد تعداد و 22.8 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. 

در مرداد ماه ١٣٩٦ نيز درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13.8 هزار ميليارد تومان، معادل 15.8 درصد تعداد و 22 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است و در شهريور ماه ١٣٩٦، درکـل کشـور بـالغ بـر 1.4 ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر 12.8 هزارميليارد تومان معادل 15.6 درصد تعداد و 21.8 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي  برگشت داده شده است

 آمارها نشان مي دهد كه مهمترين علت برگشت چك ها، كسري موجودي بوده و  بيش از 97 درصد چك ها به خاطر كسري موجودي برگشت خورده است. 

در فروردين ماه ١٣٩٦، درکل کشور بالغ بر 1.1 ميليون به مبلغ 8 هزار ميليارد تومان، معادل 14.8 درصد تعداد و 21 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. در ارديبهشت ماه ١٣٩٦ نيز  درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13 هزار ميليارد تومان، معادل 15.7 درصد تعداد و 21.9 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. 

همچنين در خرداد ماه ١٣٩٦ ، درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13.8 هزار ميليارد تومان، معادل 16.2 درصد تعداد و 23.1 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. در تير ماه ١٣٩٦ ، درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13.1 هزار ميليارد تومان، معادل 16.3 درصد تعداد و 22.8 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است. 

در مرداد ماه ١٣٩٦ نيز درکل کشور بالغ بر 1.5 ميليون به مبلغ 13.8 هزار ميليارد تومان، معادل 15.8 درصد تعداد و 22 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت خورده است و در شهريور ماه ١٣٩٦، درکـل کشـور بـالغ بـر 1.4 ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر 12.8 هزارميليارد تومان معادل 15.6 درصد تعداد و 21.8 درصد مبلغ چك هاي مبادله اي  برگشت داده شده است