شرايط متفاوت شبكه بانكي، بازار پول و ارز در سال 97 با دوره تحريم هاي 93- 1389

اقتصاد گردان - محسن شمشيري: 

تجربه 40 ساله تحريم هاي آمريكا و تحريم ها در سال هاي 89 تا 93،  تداوم برخي محدوديت ها و تحريم ها در سال هاي اخير، بهبود استانداردهاي بانكي و  همكاري هاي ايران با بانك هاي جهان، پيش خور كردن اثر خروج آمريكا از برجام و رشد نرخ دلار در يكسال اخير، موضوعاتي است كه نشان مي دهد فشار تحريم ها و خروج آمريكا از برجام در اين مرحله كم رنگ تر از دوره قبلي خواهد بود و البته دولت بايد  از فرصت اثر رشد نرخ ارز بر توليد وصادرات به نفع توليد واشتغال داخلي استفاده كند و به  تقاضاي غيررسمي ارز در بخش هاي قاچاق، خروج سرمايه از كشور و خريد دلار با هدف سفته بازي و حفظ ارزش پول توجه كند زيرا عامل عمده نوسان نرخ ها در بازار، تقاضاي كاذب و غير رسمي و دلايل غير اقتصادي بوده است

 به دنبال خروج آمريكا از برجام، برخي كارشناسان  با اشاره به دستاوردهاي سه سال اخير و پس از برجام، شامل بهبود روابط بانكي بين ايران و اروپا و آسيا و همچنين گسترش كارگزاري هاي مختلف در سطح جهان، بهبود استانداردهاي بانكي ايران، اجراي ifrs و استانداردسازي صورت هاي مالي بانك هاي ايران، پيگيري مطالبات و شاخص هاي مختلف بانكي و پولي در ايران، كاهش تورم و انضباط مالي و...  معتقدند كه شرايط بانك هاي ايران و فشار تحريم هاي آمريكا و چالش هاي سيستم بانكي كم رنگ تر از سال هاي 89 تا 92  است و در دوره جديد برقراي تحريم هاي آمريكا ، شركاي تجاري ايران و بانك هاي اروپا و آسيا، روابط بهتري با بانك هاي ايران خواهند داشت و در نتيجه مشكلات و چالش هاي بانكي و پولي و ارزي ايران كمتر از سال هاي قبل خواهد بود. 

 همچنين برخي صاحب نظران با اشاره به اين نكته كه تحريم هاي بانكي و ارزي ايران در طول 40 سال گذشته همواره وجود داشته و در سال هاي بعد از برجام نيز تحريم ها به طور كامل قطع نشده بود مي گويند:  تحريم هاي دلاري و نبود ارتباط ارزي با آمريكا و برخي شركت ها همواره وجود داشته و لذا خروج آمريكا از برجام و برقراري تحريم هاي توسط اين كشور، پديده جديدي نيست و به شكل هاي مختلف نيز در سال هاي اخير وجود داشته، و لذا اثر كمي بر تجارت و فعاليت شبكه بانكي ايران خواهد داشت.

اين صاحب نظران معتقدند كه شبكه بانكي ايران در 40 سال اخير و سال هاي بعد از برجام نيز خود را با شرايط و چالش ها وفق داده و توان خود را افزايش داده اند . از جمله کاهش فاصله با استانداردهای روز دنیا و برقراری روابط بانکی ايران و جهان، را شاهد بوده ايم و ايران در قراردادها و همكاري هاي بانكي، فاينانس ها و تامين مالي، نقل و انتقال پول از ظرفيت ارزهاي غير دلاري و پيمان هاي دو جانبه بين كشورها استفاده كرده است. 

 از سوي ديگر، در سال هاي اخير بسياري از كشورهاي منطقه و جهان به دنبال روابط دو جانبه پولي و حذف دلار از سيستم تجاري و بانكي خود هستند و ميزان ذخايردلاري و نقل و انتقال دلاري نسبت به دهه هاي قبل كاهش يافته و بسياري از كشورها براي كاهش نفوذ دلار مصمم هستند. در نتيجه با همكاري روسيه، چين، تركيه، عمان و قطر مي توان شرايط بهتري را از نظر روابط بانكي و ارزي بين ايران و جهان ايجاد كرد تا اثرات خروج آمريكا از برجام كاهش يابد. 

يكي از تجربه هاي موثر ايران در دوران تحريم و از سال 1389 تا كنون، استفاده از سيستم ارز مبادله اي بود كه شبكه بانكي و بانك مركزي، با توزيع ارزهاي غير دلاري شامل روپيه، يوان، لير، درهم، يورو، ين و روبل، تقاضا براي دلار را كاهش داده و چند سال شاهد ثبات ارزش دلار و ساير ارزها بوده ايم و اين سيستم باعث مي شود كه مازاد صادرات كشور نسبت به واردات و درآمد ارزي به مخارج ارزي كشور، به گونه اي مديريت شود كه تقاضا براي دلار را كاهش داده و زمينه براي تعادل نرخ ها در بازار را فراهم كند. از اين رو، حذف ثبت سفارش دلاري، توزيع ارزهاي غير دلاري، واردات از كشورهاي اروپا، هند، چين  و تركيه با ارزهاي غير دلاري  مي تواند سمت و سوي تقاضاي ارز را مديريت كرده و نرخ دلار را كاهش دهد. 

از سوي ديگر، برخي كارشناسان با اشاره به پيش خور كردن اثرات خروج آمريكا از برجام كه در سال گذشته و با زمزمه ها وتهديد ترامپ براي خروج از برجام شروع شد و نرخ دلار را از 3700 تا بالاي 4 هزار تومان افزايش داده، معتقدند كه اثر خروج آمريكا از برجام و تحريم هاي دلاري، ميزان نقدينگي و تجارت  وتقاضاي ارز روي نرخ دلار تا حد قابل توجهي خود را نشان داده و قبل از خروج آمريكا از برجام، شاهد افزايش نرخ ارز و به خصوص دلار بوده ايم و اكنون با خروج آمريكا از برجام، تكليف بازار و شركت ها و متقاضيان ارز روشن شده و با توجه به افزايش هاي اخير مي توان با مديريت بازار و تامين نيازهاي جامعه، مانع از رشد بيشتر نرخ دلار شد. 

رشد توليد داخلي و صادرات

البته رشد نرخ ارز از يك سو مي تواند باعث رشد صادرات و كاهش واردات و از سوي ديگر به حمايت از توليد داخلي منجر شود. براين اساس، دولت بايد از اين فرصت به نفع توليد داخلي استفاده كند و بايد صادرات را به سمت ارزهاي غير دلاري هدايت كرد و همچنين از طريق حمايت از توليد داخلي به رشد اشتغال و كاهش واردات توجه داشت تا به تعادل بهتر بازار ارز و ثبات نرخ ها كمك كند و مانند ساير كشورهاي صنعتي از فرصت كاهش ارزش پول داخلي براي رشد توليد و صادرات استفاده شود. 

در اين راستا،‌ آمارهاي رشد توليد و فروش كالاهاي ساخت داخل در دوره تحريم هاي قبلي نشان مي دهد كه در صورت تامين مواد اوليه و واسطه اي مورد نياز بخش توليد و صنعت، از آنجا كه  دسترسي به صنايع و كارخانه هاي داخلي نسبت به واردات كالاهاي خارجي بيشتر است و هزينه توليد و قيمت محصولات داخلي از مشابه خارجي با نرخ گران ارز، كمتر است، لذا فروش داخلي افزايش يافته و صادرات نيز بيشتر مي شود و در مواردي كه فناوري توليد كاربر استفاده مي كنيم و كمتر به ماشين آلات خارجي و مواد اوليه خارجي وابسته هستيم، مي توانيم ضمن رشد اشتغال و توليد، شرايط را براي بهبود  فروش كالاهاي داخلي فراهم كنيم. 

لذا شايسته است كه دولت و بانك ها با تامين نقدينگي واحدهاي داخل كشور كه نياز كمتري به ارز و واردات دارند، شرايط را براي عرضه محصولات داخلي فراهم كند. از جمله حمايت بانك ها و بيمه ها از صنايع غذايي كشور مي تواند ضمن رشد توليد محصولات با كيفيت ايراني، هم نگراني مردم  و مسوولان را از بابت تعادل بازار كالا برطرف كند و هم نياز ارزي را كاهش داده و گردش مالي بانك ها و صادرات را به نفع توليد و اشتغال داخلي افزايش دهد تا كاهش واردات و نياز به خارج كشور را به همراه داشته باشد. 

كنترل قاچاق، خروج سرمايه و ذخيره سازي دلار

يك سياست ضروري در اين مرحله توجه به تقاضاي دلار به صورت غيررسمي است. به عبارت ديگر، علاوه بر واردات و صادرات رسمي، دولت بايد سه حوزه ديگر يعني خروج سرمايه از كشور، قاچاق كالا و سفته بازي و ذخيره سازي دلار با هدف حفظ ارزش پول ملي را نيز در دستور كار قرار دهد زيرا اين سه بخش باعث رشد كاذب نرخ دلار شده و برنامه هاي دولت را تضعيف مي كند.  

روابط بانكي با ايران تغيير نمي كند 

محمدحسین حسین زاده بحرینی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، در اين زمينه گفت: رابطه بانکی ایران بعد خروج آمریکا از «برجام» تغییری نمی کند و همانند سابق با طرف های خارجی ادامه پیدا می کند.

وي در گفتگو با ایبِنا با اشاره به خروج آمریکا از برجام، گفت: با توجه به اینکه اقتصاد کشور به ویژه روابط بانکی ما بعد از امضای برجام ترمیم نشد از اینرو اکنون نیز با خروج آمریکا از این توافقنامه اتفاقی برای ما رخ نخواهد داد.

نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس، با بیان اینکه پس از برجام نیز ایران تقریبا در همه زمینه ها تحریم بوده است، افزود: متاسفانه محدودیت ها و تحریم ها در مراودات بانکی در سال های اخیر حتی بعد از امضای برجام شفاف است.

حسین زاده بحرینی با تاکید بر اینکه خروج آمریکا از برجام باعث تحت فشار بیشتر قرار گرفتن ما نخواهد شد، تصریح کرد: از نظر من حداقل در حوزه بانکی تحت فشار قراردادن ایران خیلی محتمل نیست.

وی با بیان اینکه در سال های گذشته حتی پس از امضای برجام تا جای ممکن فشار تحریم ها در حوزه های مختلف از جمله مراودات بانکی بر ایران تحمیل شده است، گفت: آمریکا حتی با حضور در برجام نیز دست از رفتارهای خصمانه خود برنداشت، اکنون نیز که از برجام خارج شده دستشان خالی شده و ابزار دیگری ندارد.

این نماینده مردم در مجلس دهم، با تاکید بر اینکه آنچه از اکنون به بعد مهم است همراهی یا عدم همراهی کشورهای اروپایی با آمریکا است، افزود: همراهی کشورهای اروپایی به اعمال و اجرای تحریم های فرابرجامی خواهد انجامید.

حسین زاده بحرینی ادامه داد: اگر دولت های اروپایی با آمریکا همنوا نشوند وضعیت ایران به روال کنونی ادامه پیدا خواهد کرد، در غیر اینصورت علی القاعده تحریم های جدیدی در نظر گرفته خواهد شد.

وی افزود: جالب این است که ابزار و عامل اجرای تحریم های جدید ترامپ دولت های اروپایی خواهند بود. اینکه دولت های اروپایی پای عهد خود هستند و در مقابل تصمیمات غیرقانونی ترامپ می ایستند یا خیر، موضوعی است که باید در این روزها ببینیم.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، با تاکید بر اینکه اتحادیه اروپا باید مواضع خود را پس از خروج آمریکا از برجام در قبال ایران مشخص کند، گفت: اگر اتحادیه اروپا نیز مسیر آمریکا را در قبال ایران طی کند دولت نیز باید اقدامات متقابل خود را مشخص کند.

مراودات بانکی ایران هیچ گاه بدون محدودیت نبود

همچنين سیدناصر موسوی لارگانی عضو ديگر کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه مراودات بانکی ایران در سال های پس از برجام نیز با محدودیت های بسیاری مواجه بود، گفت: اکنون با خروج آمریکا از برجام خللی در شبکه بانکی و اقتصادی ما رخ نمی دهد.

وي با یادآوری خروج آمریکا از برجام، گفت: با توجه به اینکه به دشمنی شیطان بزرگ واقف بوده ایم اکنون نیز با خروج آن تغییری در اقتصاد ما رخ نخواهد داد.

نماینده مردم فلاورجان در مجلس، با تاکید بر اینکه اگر طی ۴ سالی که مسئولان ما دنبال برجام و به نتیجه رساندن آن بودند با کشورهای اطراف خود ارتباط گرفت بودند نتایج بهتری حاصل می شد، افزود: متاسفانه ما با دشمنان خود که علنی و رسمی در تقابل با ما بوده و در دشمنی خود سرسوزنی کوتاه نیامده اند روبرو شدیم.

موسوی لارگانی با بیان اینکه آمریکا و هم پیمانانش با فرد مخالف نبوده بلکه با کلیت نظام در تضاد هستند، تصریح کرد: در انتخابات گفتند که اگر دولت عوض شود برجام بهم می خورد حال که دولت تغییر نکرده اما باز هم شاهد هستیم که به برجام پایبند نبودند.

وی ادامه داد: اگر ما به داشته ها و ظرفیت های داخلی کشور اکتفا کنیم قطعا مشکلی برای نظام بانکی و اقتصاد ما به وجود نخواهد آمد. این نماینده مردم در مجلس دهم، با بیان اینکه با شرایط فعلی دیگر نباید چشم امیدی به کشورهای خارجی داشته باشیم، تصریح کرد: با توجه به اینکه تغییری در اقتصاد ما پس از امضای برجام صورت نگرفت، اکنون نیز نباید همه چیز را به برجام و نتیجه آن گره بزنیم.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم، با تاکید بر اینکه اقتصاد مقاومتی و توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری کلید رفع مشکلات موجود است، گفت: با توجه به ظرفیت های سرشار و توانمندی های بی نظیر کشور باید به سمت بهره مندی از این موهبت ها رفته و از این بحران های تحمیلی با انسجام خارج شویم.

وی با بیان اینکه خیری از اروپا هم به ما نخواهد رسید، افزود: اینکه می گویند ما در برجام می مانیم می خواهند فرصت را از ما گرفته و ما را سرگرم کنند که ما غنی سازی را از سر نگرفته و فعالیت های هسته ای را متوقف نگه داریم.

این نماینده مردم در مجلس دهم، با تاکید بر اینکه اگر قرار بر رفع تحریم بود باید تاکنون صورت می گرفت، افزود: متاسفانه بانک های اروپایی هم راضی به مراوده با ما در طی این ۴ سال امضای برجام نشده اند.

وی با بیان اینکه نه اروپا و نه آمریکا قدمی بعد از برجام برنداشتند، تصریح کرد: قطعا اکنون که آمریکا خارج شده به مراتب اروپا نیز فعالیتی نخواهد داشت و بعد از چند ما فرصت سوزی با بهانه ترس از تحریم ها از برجام خارج می شود.

موسوی لارگانی با تاکید بر اینکه شبکه بانکی ما سال ها با تحریم ها سرپا بوده و اکنون نیز به مسیر خود ادامه خواهد داد، گفت: با خروج آمریکا هیچ اتفاق خارق العاده ای رخ نمی دهد زیرا همان رویه ادامه دارد.

کاهش فاصله بانک‌ها و روابط بانكي دو دستاورد برجام بود 

 از سوي ديگرکاظم چقازردی كارشناس بانكي، کاهش فاصله با استانداردهای روز دنیا و برقراری روابط بانکی را دو دستاورد برجام برای سیستم بانکی عنوان کرد.

وي درباره روابط بانکی ایران پس از برجام اظهارداشت: به هنگام اجرای توافقنامه برجام سیستم بانکی با دو نکته اصلی از جمله دوری از استانداردهای روز دنیا و عدم ارتباط با عرصه بین الملل مواجه بود.

وی ادامه داد: با گذشت چند سال از تحریم های سیستم بانکی از سوی برخی کشورها، سیستم بانکی ما از استانداردهای روز دنیا مثل افزایش سرمایه، FATF و ... فاصله داشت که با تلاش بانک مرکزی سیستم بانکی توانست به سرعت خود را به این استانداردها نزدیک کند. البته همچنان برخی فاصله ها در این زمینه وجود دارد که بزودی با تلاش بانک مرکزی و نظام بانکی کشور رفع و همگام سازی خواهد شد.

مدیرعامل بانک سپه نکته دوم را روابط با بانک های بزرگ دنیا عنوان کرد و ادامه داد: با توجه به برخی شرایط و تحریم ها، برخی بانک های بزرگ دنیا برای برقراری ارتباط با سیستم بانکی ایران احتیاط هایی داشتند.

چقازردی افرود: البته برخی بانک های کوچک و محلی ارتباط خوبی با سیستم بانکی ایران برقرار کرده اند که بررسی آمار روابط کارگزاری و فعالیت های ارزی نشان می دهد که ایران تا حد امکان توانسته فعالیت خوبی در این زمینه داشته باشد.

به گفته مدیرعامل بانک سپه، همچنان بانک های بزرگ به دلایلی با ایران فعالیتی ندارند. به گزارش ایبِنا، البته در روزهای اخیر ایالات متحده آمریکا رسما خروج خود از توافقنامه برجام را اعلام و سایر اعضای این توافقنامه بر ادامه حضور و حفظ برجام تاکید دارند.