روند تجارت ایران با اتحادیه اروپا؛ مثبت اما نفتی!

اقتصاد گردان -  آمارها حاکی از این است که تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا در مسیری مثبت و صعودی قرار دارد. مطابق آمارها، در دو ماه ابتدایی سال 2018 نیز حجم تجارت کالایی ایران با 28 کشور عضو اتحادیه اروپا به رقم 3.74 میلیارد یورو رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال 2017 از رشد 17.4درصدی برخوردار بود. رویداد مهم دیگری که تراز تجاری ایران در دو ماه ابتدایی سال 2018 شاهد آن بود، افزایش تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا در جهت مثبت بود، به‌گونه‌یی که طی این مدت، حدود 500میلیون یورو به تراز تجاری مثبت ایران با کشورهای عضو این اتحادیه افزوده شد. با این همه، این رشد در تراز تجاری همچنان وابسته به نفت و محصولات مشتق از آن است، به‌گونه‌یی که 89درصد از سبد صادراتی ایران را سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، طی مدت مذکور، صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا حدود 5.5 برابر بیشتر از ایران بوده و صادرات کالایی عربستان‌سعودی به این اتحادیه نیز حدود 1.9برابر ایران بوده است.

 1396؛ سال صعود

سال گذشته خورشیدی، سال خوبی برای تجارت کالایی ایران و اتحادیه اروپا بود. حجم تجارت کالایی ایران با ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا در ۱۰ ماهه سال ۲۰۱۷ (به‌طور تقریبی از دی‌ماه 1395 تا آبان‌ماه 1396) به رقم ۱۶میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال پیش از آن، حدود 61.6درصد رشد داشت. میزان صادرات کالایی ایران در مدت یاد شده به اتحادیه اروپا 8 میلیارد و ۲۴۱میلیون یورو و میزان واردات کالا از این منطقه 8میلیارد و ۴۰۷ میلیون یورو بود که نسبت به مدت مشابه پارسال رشد چشمگیری داشت.

همچنین براساس آمارها، ایران در ۱۰ ماهه نخست سال ۲۰۱۶ میلادی، سه میلیارد و ۹۴۲ میلیون یورو صادرات به کشورهای عضو اتحادیه اروپا داشت و در مقابل ۶ میلیارد و ۳۶۱ میلیون یورو واردات از این کشورها انجام داد. عامل اصلی رشد تجارت کالایی ایران در این مدت، دو برابر شدن صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپاست. باتوجه به افزایش ارزش تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا در ۱۰ماهه نخست سال ۲۰۱۷، بهبود قابل‌توجهی هم در تراز منفی بازرگانی ایران حاصل شده و می‌توان گفت نزدیک به 2.2 میلیارد یورو از تراز منفی بازرگانی کالایی ایران کاسته شده است.

این درحالی است که تراز بازرگانی کالایی ایران در ۱۰ماهه نخست سال ۲۰۱۶ میلادی، منفی ۲میلیارد و ۴۱۹ میلیون یورو بود. با وجود رشد ارزش تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا، همچنان فاصله زیادی بین تجارت کالایی ایران و ترکیه با اتحادیه اروپا وجود دارد؛ به‌طوری ‌که طی ۱۰ ماهه ابتدایی ۲۰۱۷ صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا (که برخلاف ایران بخش‌اعظم آن را اقلام نفتی تشکیل نمی‌دهد) 7برابر و واردات کالایی آن 8.2برابر ایران است. براساس این بررسی، میزان صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا ۵۷ میلیارد و ۸۴۴ میلیون یورو و میزان واردات آن ۶۹ میلیارد و ۱۶۰ میلیون یورو است.

 صادرات همچنان «نفتی» !

تازه‌ترین گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران اما نشان‌دهنده آن است که طی

دو ماهه نخست 2018، ارزش تجارت ایران با اتحادیه اروپا بیش از 17درصد رشد داشته که این رشد عمدتا از محل افزایش صادرات ایران به این منطقه، به‌ویژه در زمینه صادرات سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها بوده است. در مقابل، واردات ایران از اتحادیه اروپا طی مدت مذکور تغییر قابل‌توجهی نداشته و نیمی از آن مربوط به واردات ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل بوده است. در ادامه به وضعیت تجاری ایران و اتحادیه اروپا طی مدت مذکور با جزئیات بیشتری پرداخته شده و حجم تجارت ایران با این منطقه با کشورهای عربستان و ترکیه مورد مقایسه قرار گرفته است. حجم تجارت کالایی ایران با

28 کشور عضو اتحادیه اروپا طی دو ماهه سال 2018 به رقم 3.74 میلیارد یورو رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال 2017 از رشد 17.4درصدی برخوردار بود. عامل مسلط در رشد تجارت کالایی ایران، افزایش 523میلیون یورویی صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا بوده که 89درصد از آن را سوخت‌های معدنی و روان‌کننده تشکیل می‌دهد.

در راستای افزایش ارزش تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا طی دو ماهه 2018، بهبود قابل‌توجهی هم در تراز بازرگانی ایرانی حاصل شده است. بر این اساس، طی این مدت حدود 500 میلیون یورو به تراز بازرگانی مثبت کالایی ایران افزوده شده و این شاخص به رقم 594 میلیون یورو رسیده است. از دیگر سو، با وجود رشد ارزش تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا، همچنان فاصله زیادی بین تجارت کالایی ایران و اتحادیه اروپا با تجارت مشابه ترکیه و عربستان‌سعودی با این اتحادیه به چشم می‌خورد.

بر این اساس، طی دو ماهه 2018، صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا (که برخلاف ایران بخش اعظم آن را اقلام نفتی تشکیل نمی‌دهد)، حدود 5.5برابر بیشتر از ایران بوده و صادرات کالایی عربستان‌سعودی به این اتحادیه نیز حدود 1.9برابر ایران بوده است.

واردات کالا از اتحادیه اروپا نیز در کشورهای ترکیه و عربستان‌سعودی، در مقایسه با ایران بسیار بیشتر بوده است. طی دو ماهه ابتدایی سال 2018، ایران حدود 1.57 میلیارد یورو کالا از اتحادیه اروپا وارد کرده و این در حالی است که ترکیه، حدود 14.47میلیارد یورو واردات کالایی از اتحادیه اروپا داشته است. عربستان‌سعودی نیز طی همین مدت حدود 4.66 میلیارد یورو کالا از اتحادیه اروپا وارد کرده است.

بررسی ترکیب کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا طی این مدت نیز نشان می‌دهد که تنها 11درصد از سبد صادراتی ایران به اتحادیه اروپا در دسته «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها» قرار نمی‌گیرد. از این 11درصد نیز حدود 3درصد مواد شیمیایی و محصولات مرتبط، حدود 3درصد کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده برحسب مواد و 4درصد نیز محصولات غذایی و حیوانات زنده و یک‌درصد نیز «سایر کالاها» هستند. به این ترتیب به نظر می‌رسد سبد صادراتی ایران به اتحادیه اروپا همچنان به‌شدت به نفت وابسته است و این آسیب‌پذیری ایران در مقابل هرگونه تحریم‌های احتمالی در زمینه نفت و محصولات وابسته به آن را افزایش می‌دهد. از دیگر سو، ترکیب کالاهای وارداتی ایران از اتحادیه اروپا در دو ماهه ابتدایی سال 2018 نیز نشان می‌دهد حدود 50درصد از کالاهایی وارداتی به کشور، در دسته «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل» قرار می‌گیرند. «مواد شیمیایی و محصولات مرتبط» نیز با سهم 20درصدی از سبد کالاهای وارداتی به ایران، دومین گروه عمده کالایی را در واردات از اتحادیه اروپا تشکیل می‌دهند.

 بیلان تجاری فروردین ماه

آمار تجارت خارجی در نخستین ماه سال 1397 اما حکایت از تراز مثبت تجاری کشور دارد، به‌گونه‌یی که ارزش صادرات طی این مدت، 604 میلیون دلار بیشتر از واردات بوده است. حجم تجارت در فروردین 97 نیز معادل 5 میلیارد و 662 میلیون دلار است. این آمارها نشان می‌دهند که برخلاف مورد اتحادیه اروپا، همچنان رشد صادراتی مدیون رشد صدور سایر کالاها است نه کالاهای با پایه نفت و گاز.

آمارهای منتشر شده ازسوی گمرک ایران نشان می‌دهد، ارزش صادرات در فروردین امسال نسبت به زمان مشابه سال گذشته، بیش از 15درصد رشد داشته است. البته وزن صادرات با افت حدود یک‌درصدی مواجه بوده است، اما آمارهای صادرات اقلام به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها حاکی از آن است که در دو گروه کالایی اول که کالاهای با پایه‌های نفت و گاز هستند (میعانات گازی و پتروشیمی)، هم به لحاظ ارزشی و هم به لحاظ وزنی، نسبت به زمان مشابه سال گذشته افت صدور کالا را تجربه کرده‌ایم. این درحالی است که وزن و ارزش صادرات در سایر کالاها که شامل کالاهای صنعتی، معدنی، کشاورزی، صنایع‌دستی و فرش است، با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است.

براساس آمارهای منتشر شده، در ماه نخست سال جاری، یک میلیون و 964 هزار تن کالاهای زیرمجموعه پتروشیمی به ارزش یک میلیارد و 40میلیون دلار به بازارهای هدف صادر شده است. سهم وزنی این گروه کالایی از کل صادرات بیش از 33درصد و سهم ارزشی آن بیش از 24.5درصد است. در عین حال آمار صادرات کالاهای زیرمجموعه پتروشیمی در فروردین 97 افت 0.09درصدی در وزن و افت 0.89درصدی در ارزش را نسبت به زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. البته صادرات کالاهای پتروشیمی در فروردین نسبت به ماه گذشته خود رشد داشته است. ارزش صادرات اسفند 96

(ماه قبل) 927 میلیون دلار بوده است.

صادرات سایر کالاها، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. در فروردین امسال، 5 میلیون و 161هزار تن کالای مربوط به این گروه، به ارزش یک‌میلیارد و 646 میلیون دلار به بازارهای هدف صادر شده و توانسته سهم وزنی حدود 65درصد و سهم ارزشی بیش از 5.52درصدی را از کل صادرات به خود اختصاص دهد. رشد وزنی حدود 7درصدی و رشد ارزشی بیش از 39درصدی نسبت به زمان مشابه سال گذشته نیز حاصل عملکرد صادرکنندگان در این گروه کالایی است.