حذف دلار از معاملات تجاري و كاهش مراجعه بازرگانان به بازار ارز از طريق سامانه نيما

اقتصاد گردان  – محسن شمشيري:  به دنبال نوسانات ماه هاي اخير و افزايش قيمت ارز و دلار، دولت و بانك مركزي علاوه بر اجراي سياست سه گانه فروش اوراق سپرده ريالي 20 درصدي، اوراق سپرده ريالي مبتني بر ارز و پيش فروش سكه، جهت كاهش فشار نقدينگي به بازار ارز، اخيرا نيز  دو برنامه ديگر يعني  ممنوعيت ثبت سفارش واردات كالا به صورت دلاري و همچنين راه اندازي سامانه نيما براي مراجعه صرافي ها و همچنين بازرگانان به اين سامانه را در دستور كار قرار داده  تا از اين طريق بتواند به حذف و كاهش تقاضاي  دلار منجر شده و  كاهش خريد وفروش و مراجعه متقاضيان در بازار ارز و مراجعه به صرافي ها  را موجب شده و در نتيجه كاهش تقاضا و نرخ دلار را به همراه داشته باشد. 

براين اساس، ممنوعیت ثبت سفارش واردات کالا با ارز دلار آمریکا مهمترین رویداد هفته گذشته در حوزه ارزی و تجاری بود، اقدامی که در صدور سیاست گذاری صحیح، می تواند نقش دلار را در اقتصاد ایران به حداقل ممکن برساند.

ثبت سفارش به دلار آمریکا درخواست بانک مرکزی از نهم اسفند ماه به روی واردکنندگان بسته شد؛ البته تا پیش از این بانک ها به دلیل اینکه ایران بر پایه تحریم های اولیه آمریکا از چرخه تسویه دلاری یا همان یوترن (U-TURN) حذف شده بودند، و در عمل تجار در صورتی که خواهان استفاده از ارز از سیستم بانکی بودند، نمی توانستند سفارش خود را به دلار انجام دهند.

با این حال با رویکرد جدید بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، واردکنندگان حتی اگر بخواهند از طریق سیستم صرافی ها ارز مورد نیاز خود را تامین کنند، نمی توانند از دلار آمریکا استفاده کنند.

آنگونه که «مهدی کسرایی پور» مدیر اداره سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی به ایرنا توضیح داده است، سهم دلار در سبد تجاری کشور آنچنان بالا نیست و این امر در مراودات تجاری بازرگانان ایرانی مشکلی ایجاد نخواهد کرد. به گفته وی، واردکنندگان می توانند در پرداخت ها و معاملات تجاری خود از ارز جایگزین یا ارزهای جهانروای دیگر استفاده کنند، دلیلی برای استفاده از دلار در این معاملات وجود ندارد.

در اين زمينه، رئيس كل بانك مركزي در نامه اي به شریعتمداری وزيرصنعت، معدن و تجارت  خواستار آن شد كه برای حذف دلار از ثبت سفارش، دستور ممانعت از ثبت سفارش با دلار صادر شود زيرا به علت تداوم تحریم‌های اولیه ایالات متحده آمریکا، دسترسی شبکه بانکی کشور به سیستم‌های دلاری به طور کامل قطع است و ثبت سفارش کالا با دلار آمریکا به مفهوم استفاده از شبکه صرافی به منظور تأمین مالی واردات است و اين موضوع باعث افزايش تقاضا براي دلار در شبكه صرافي ها شده و نرخ دلار را افزايش مي دهد. اين درحاليست كه سياست دولت حذف دلار و انتقال گردش مالی تجارت کشور از صرافی به شبکه بانکی کشور است.

در نامه رئیس کل بانک مرکزی به وزیر صنعت، معدن و تجارت آمده است: همچنان امکان ثبت‌سفارش واردات کالا با دلار آمریکا در سامانه سازمان توسعه تجارت فراهم است، در حالی که سیاست دولت حذف دلار از مبادلات است.

به گزارش فارس، در نامه ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی به محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت آمده است: حسب اطلاعات واصله همچنان امکان ثبت سفارش واردات کالا با ارز دلار آمریکا در سامانه‌های سازمان توسعه تجارت مهیا بوده و درصد قابل توجهی از مجموع ثبت سفارش‌های انجام‌شده با این ارز صادر شده است.

در این نامه آمده است: در حالی‌که به علت تداوم تحریم‌های اولیه ایالات متحده آمریکا دسترسی شبکه بانکی کشور به سیستم‌های دلاری به طور کامل قطع است، ثبت سفارش کالا با دلار آمریکا به مفهوم استفاده از شبکه صرافی به منظور تأمین مالی واردات است. این شرایط از یک سو سبب افزایش تقاضای دلار آمریکا در صرافی‌ها شده و از سوی دیگر در تناقض فاحش با تأکیدات مقام ریاست‌جمهوری مبنی بر انتقال گردش مالی تجارت کشور از صرافی به شبکه بانکی کشور است.

در اين نامه كه به تاریخ 24 بهمن 96 از سوی سیف رئیس بانک مرکزی خطاب به شریعتمداری وزیر صنعت با رونوشتی به حسن روحانی رئیس‌جمهور نوشته شده آمده است: با توجه به توضیحات یادشده و نظر به اینکه سیاست ارزی کشور رویکرد حذف کامل دلار را در نظر دارد، لذا خواهشمند است دستور فرمایند به قید فوریت از صدور ثبت سفارش بر اساس دلار آمریکا ممانعت به عمل آورند.

از سوي ديگر، بازار ارز در هفته ای که گذشت شاهد رویارویی بانک مرکزی و صرافی ها در نرخ گذاری دلار و یورو بود؛ صرافان نرخ های عرضه شده بانک مرکزی از طریق صرافی های منتخب بانکی را قبول نداشتند و به بهانه در اختیار نداشتن ارزهای عمده دلار و یورو، از فروش آنها به خریداران امتناع می کردند. برخی از صرافی ها هم نرخ ها را از تابلوی خود پاک کردند و فقط خریدار یورو بودند. همین امر سبب شد تا صرافی های منتخب بانک مرکزی، روزهای شلوغی را در هفته گذشته پشت سر بگذارند زیرا مردم مجبور بودند ارز مورد نیاز خود را تنها از آنها خریداری کنند.

این رویه سبب شد تا بر اساس نرخ های فروش صرافی های بانکی، قیمت دلار در محدوده 4400 تومان و یورو 5400 تومان باقی بماند اما صرافان در نرخ گذاری های بین صنفی خود قیمت دلار را 4700 تومان و نرخ یورو را 5700 تومان اعلام می کردند.

در این پیوند «صمد کریمی» مدیر اداره صادرات بانک مرکزی با اعلام اینکه همه تقاضاهای واقعی ارز توسط صرافی‌های منتخب بانکی و مجاز متناسب با شرایط بازار پوشش داده می‌ شود، از متقاضیان ارز خواست از مراجعه به دلالان و سوداگران پرهیز کنند.

صرافی‌های مجاز خریدار ارز می‌توانند روزانه تا سقف 100 هزار دلار آمریکا و 100 هزار یورو به صورت اسکناس از صرافی‌های منتخب بانکی خریداری و نسبت به فروش آن به متقاضیان اقدام کنند. ضمن اینکه آنها می توانند در صورت فروش به موقع، نسبت به خرید بخش‌های بعدی 100 هزار تایی اسعار (ارزهای خارجی) مزبور و تزریق در بازار ارز کشور اقدام کنند.

 از سوي ديگر، بانك مركزي با هدف كاهش مراجعه متقاضيان ارز به بازار و صرافي ها، به دنبال راه اندازي سامانه نيما است. صرافی هاي مجاز و تضامني از طریق سنا به درخواست های خرید یا فروش ارز دسترسی دارند و  همچنين می توانند از خدمات رایگان نیما برای برقراری ارتباط با متقاضیان، ارائه پیشنهاد و جذب تقاضاها، بدون نیاز به مراجعه حضوری استفاده کنند. هدف بانك مركزي از گسترش فعاليت نيما و پيوستن صرافي ها به سامانه نيما، كاهش مراجعه حضوري متقاضيان ارز و بازرگانان به صرافي ها و مبادله ارزي از طريق سامانه نيما و خريد و فروش ارز از طريق سامانه نيما است. 

نشست آموزشی آشنایی با سامانه نیما «نظام یکپارچه معاملات ارزی» به منظور تشریح جزییات این سامانه برای صرافی‌های بانک‌ها و تبادل نظر، در بانک مرکزی برگزار شد.

تامین الکترونیکی نیاز های ارزی بازرگانان از بازار آزاد توسط صرافی‌های مجاز هدف اصلی سامانه نیما است و امکان مدیریت بازار ارز برای سیاستگذار، تسهیل در فرآیند تامین ارز و فعالیت شفاف برای متقاضیان ارز از طریق آن فراهم می‌شود.

نیازهای ارزی بازرگانان تحت عنوان درخواست تامین ارز، شامل اطلاعاتی اعم از مشخصات کلی درخواست خرید ارز، اطلاعات ارز درخواستی، مشخصات حساب مقصد برای حواله و مشخصات متقاضی در این سامانه ثبت و به تامین کنندگان مجاز نمایش داده می‌شود و آنها پس از مشاهده درخواست‌ها می‌توانند پیشنهاد خود را در مورد آنها ثبت کنند. در صورت انتخاب پیشنهاد توسط بازرگان و تکمیل فرآیند مربوطه، معامله انجام و ارز موردنیاز تامین می‌شود.

بانک مرکزی بر اساس آیین‌‏نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، موظف به تهیه، اجرا و بهره‌‏برداری از سامانه ارزی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت است. بدین ترتیب تمام درخواست‌ها از سامانه جامع تجارت از بازرگانان دریافت و در اختیار سامانه نیما قرار می‌گیرد. در حال حاضر اجرای این طرح با صرافی بانک‌ها کلید خورده و با فراهم شدن شرایط لازم، صرافی‌های غیربانکی نیز به زودی به این سامانه اضافه خواهند شد.

نظام یکپارچه معاملات ارزی که از ۲۸ بهمن ماه به صورت آزمایشی کار خود را با ثبت سفارش و از طریق صرافی های منتخب بانکی آغاز کرده بود، از هفته آتی با برگزاری جلسات توجیهی و آموزشی برای صرافی های تضامنی، آنها را نیز به سامانه نیما متصل خواهد کرد.

با آغاز به کار آزمایشی سامانه نیما، بانک مرکزی با برگزاری جلسات توجهی و آموزشی برای صرافی های بانکی و اتصال انها به نظام یکپارچه معاملات ارزی  فرآیند تامین ارز به صورت سیستمی را شروع کرد. با پیوستن تدریجی صرافی های تضامنی (غیربانکی) یکی دیگر از بازیگران اصلی بازار ارز از خدمات سامانه نیما بهره مند خواهد شد. همچنین همزمان با بانک مرکزی، وزارت صنعت ، معدن و تجارت با همکاری سازمان توسعه جلسات توجیهی و آموزشی برای بازرگانان و تجار را نیز برگزار می کند. بدین ترتیب بازیگران بازار ارز کشور به صورت تدریجی نظام یکپارچه معاملات ارزی متصل می شوند تا بازیگران ارز در کنار یکدیگر قرار گیرند و گامی موثر در تشکیل بازار منسجم ارزی برداشته شود. 

نیما با هدف حمایت از صرافی های مجاز، تسهیل تجارت برای بازرگانان و ساماندهی بازار ارز توسط بانک مرکزی و با همکاری وزارت صنعت ایجاد شده است. این سامانه ارزش افزوده بالایی برای صرافی های مجاز، بازرگانان و در مجموع متقاضیان خرید یا فروش ارز فراهم می کند. صرافی ها می توانند با استفاده از نیما، تقاضاهای خرید یا فروش ارز از سراسر کشور را به صورت برخط مشاهده و با ارائه پیشنهادات، دسترسی بیشتری به مشتریان بالقوه داشته باشند.