چند دهه تا حل بحران آب

اقتصاد گردان - مهدی نیکوئی: «بحران آب به راحتی قابل حل نیست و نیازمند 10سال همکاری ملی است». این جمله، مهم‌ترین و برجسته‌ترین صحبت هفته‌های اخیر رضا اردکانیان، وزیر نیرو بوده است. او که به خوبی از مشکلات اداری و اختلاف‌های بین‌بخشی بر سر بحران آب آگاه است، تلاش کرده تا با این سخن، همکاری بیشتر سازمان‌ها و نهادهای ذی‌نفع به ویژه سازمان محیط‌زیست و جهاد کشاورزی را به خود جلب کند. روز گذشته نیز قائم‌مقام او در امور بین‌الملل به شکل دیگری همین سخن را در نشست خود با خبرنگاران تکرار کرد تا از راه دشوار پیش رو برای حل مشکلات کم‌آبی صحبت کرده باشد.

علیرضا دایمی با اعلام این خبر که اجلاس جهانی آب 25و 26دی ‌ماه در تهران برگزار خواهد شد، گفت: این اجلاس فرصتی خواهد بود تا بین بخش‌ها و نهادهای مختلف کشور، همکاری بیشتری شکل بگیرد همچنین ایران از دانش و تجربه جهانیان بهره‌مند شود. وی با این وجود تاکید کرد: چنین اجلاس و کنفرانسی تنها یک حلقه از زنجیره اقداماتی است که باید برای حل بحران آب انجام شود و برگزاری آن در تهران نه به معنای آن است که تمام جهان قصد تمرکز بر مشکل ملی ایران را دارند و نه به معنای آن است که پس از این اجلاس به یک‌باره معضل آب کشور حل خواهد شد.

قائم مقام وزیر نیرو ادامه داد: در حقیقت باید این موضوع را در نظر گرفت علاوه بر آنکه برای حل مشکل آب در کشور نیاز است تا همه بخش‌ها و نهادهای کشور با یکدیگر همکاری کنند، ممکن است انجام تمام اقدامات لازم چند سال و حتی چند دهه به طول بینجامد. دایمی اضافه کرد: زمانبر بودن حل مشکلات حوزه آب تنها معطوف به برآوردهای ملی نیست و تجربیات کشورهای دیگر هم اثبات کرده که چند سال برای حل چنین مشکل عمیق و گسترده‌یی زمان نیاز است. وی به موضوع آلوده شدن رودخانه‌های دانوب و تایمز در اروپا اشاره کرد که حتی باعث از بین رفتن حیات در این رودخانه‌ها و آسیب رساندن به ساکنان پیرامون آنها شده بود. با این وجود با گذشت چندین سال و انجام اقدامات لازم بالاخره هر دو رودخانه سلامت کامل خود را بازیافتند و مشکل آلودگی آنها حل شد.

قائم مقام وزیر نیرو در امور بین‌الملل افزود: دشواری مسیر پیش رو و زمانبر بودن حل بحران آب در ایران نیز به معنای دلسرد شدن و دست‌‌کم گرفتن اجلاس 2هفته آینده نیست. این اجلاس را «بنیاد جهانی انرژی» برگزار می‌کند که 178کشور جهان در آن عضویت دارند. علاوه بر این موضوع بسیاری از نهادهای بین‌المللی بزرگ مانند یونسکو، دپارتمان محیط‌زیست سازمان ملل متحد و انجمن مدیریت سبز اروپا به همراه کارشناسان و مقام‌های مسوولی از بیش از 120کشور در ایران حاضر خواهند شد که فرصتی برای هم‌اندیشی و تبادل دانش و تجربیات خواهد بود.

 87 طرح از ایران

در ادامه این نشست محمدحسن امامی، دبیر انجمن مدیریت سبز ایران بیان کرد: در راستای ضرورت توسعه اقتصادی با رویکرد ثروت‌آفرینی پایدار، بنیاد جهانی انرژی هر ساله نزدیک به 2هزار پروژه و طرح در بخش‌های 6 گانه هوا، خاک، آب، انرژی، مسوولیت اجتماعی و پلاستیک دریافت می‌کند و آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد.

دبیر انجمن مدیریت سبز ایران که از سال 2013 نماینده بنیاد جهانی انرژی است و مسوولیت برگزاری اجلاس پیش ‌رو را هم بر عهده دارد، افزود: البته اهمیت اجلاس سال جاری در آن است که تمرکز آن بر حوزه «آب» بوده و اتفاقا به همین دلیل هم توانسته‌ایم برای بار دوم، ایران را به عنوان میزبان این اجلاس مطرح کنیم.

امامی توضیح داد: در 17دوره قبلی این اجلاس هر سال یک کشور خاص میزبان بوده و ایران هم پیش از این در سال 2015 میزبان بوده است. با این حال با توجه به ظرفیت‌هایی که در فرهنگ و تاریخ ایران باستان برای گذر از بحران کم‌آبی مشاهده می‌شود (و مصداق آن داشتن قنات و تصفیه‌خانه آب با ظروف و شبکه‌های سفالی است) بنیاد جهانی انرژی موافقت کرد که میزبان سال جاری هم ایران باشد.

دبیر انجمن مدیریت سبز ایران ادامه داد: در این میان مانکا گاندی، ولفگانگ نئومان و کوفی عنان در کنار 500 کارشناس دیگر در ایران حضور خواهند یافت یا بر ارزش علمی این اجلاس بیفزایند. وی بیان کرد: از ایران نیز 87 پروژه تاکنون به دبیرخانه این اجلاس معرفی شده که 15مورد از آنها جایزه ملی را دریافت خواهند کرد. هر کدام از این پروژه‌ها یا پروژه‌های کشورهای دیگر که امکان به کارگیری و اجرایی شدن در مقیاس‌های فراکشوری را داشته باشند نیز جوایز بین‌المللی دریافت خواهند کرد. به همین دلیل ایران می‌تواند از طرح‌ها و پروژه‌های کشورهای دیگر هم بهره‌مند شود.

امامی در پایان سخنان خود توضیح داد: از طرح‌های ایرانی ارائه شده بسیاری در حوزه آب بوده و به دنبال آن هستند تا با کاهش مصرف و استفاده بهینه از آن گامی در جهت حل بحران آبی کشور بردارند. وی با بیان اینکه بیشتر این پروژه‌ها مربوط به صنعت نفت، صنعت پتروشیمی، آب، فاضلاب و صنایع غذایی هستند، گفت: یکی از طرح‌هایی که بدون شک جزو 15طرح برتر ملی قرار خواهد گرفت، طرح جامع آب است که توسط شرکت ملی مس درحال انجام است و از آب مصرفی همچنین آلایندگی‌های این شرکت کاسته است.

 فرصتی برای توسعه روستایی

معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور که وابسته به نهاد ریاست‌جمهوری است و در اجلاس پیش ‌رو ایفای نقش خواهد کرد نیز نماینده‌یی به نشست با خبرنگاران فرستاده بود. ناصر زرگر، معاون سرمایه‌گذاری توسعه روستایی و مناطق محروم کشور این معاونت به تشریح اهداف و برنامه‌های توسعه روستایی پرداخت. وی بیان کرد: در سال‌های اخیر تلاش بسیاری شده تا توسعه روستاها با تمرکز بر محدودیت منابع آبی همچنین انرژی پاک پیگیری شود و به همین منظور به طرح‌ها و پروژه‌های مورد تایید منابع مالی هم تعلق می‌گیرد.

زرگر افزود: ازجمله طرح‌هایی که معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور در دستورکار دارد، تغییر شیوه‌های کشت روستایی و انطباق آن با وضعیت اقلیمی مناطق، توسعه انرژی‌های پاک و استفاده از آنها در مزارع، تعادل‌بخشی بین مراتع و دام همچنین مکانیزه کردن کشاورزی و افزایش بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی است. وی تاکید کرد: تنها به طرح‌هایی که در این قالب‌ها بگنجند، منابع مالی اختصاص می‌یابد تا منافع ملی تامین شوند. به عنوان مثال در بسیاری از مناطق تلاش شده تا گیاه خارشتر جایگزین یونجه علوفه‌یی شود. در این حالت علاوه بر اینکه میزان مصرف آب به یک‌دهم کاهش می‌یابد، ارزش غذایی بیشتری هم به دام می‌رسد. معاون سرمایه‌گذاری توسعه روستایی ریاست‌جمهوری تشریح کرد: اجلاس جهانی آب علاوه بر آنکه فرصت آشنایی با تجربیات و دانش کشورهای دیگر را فراهم می‌کند، فعالان داخلی را هم نسبت به اهداف معاونت توسعه روستایی آگاه خواهد ساخت و این معاونت را قادر می‌سازد تا برای حمایت از طرح‌های منتخب و اثربخش در بحران آبی کشور، حمایت‌های مالی خود را انجام دهد.

وی حمایت از فناوری‌های بومی و سرمایه‌های بین نسلی ایران را برنامه جدید این معاونت دانست و افزود: این سرمایه‌ها یکی از ثروت‌های اساسی کشورهای دارای تاریخ است بنابراین معاونت یاد شده درحال برنامه‌ریزی برای ساماندهی فناوری‌های بومی و احیای آنها در کشور است.

زرگر تصریح کرد: براساس قانون برنامه ششم توسعه باید 25هزار روستا برنامه اقتصادی صادرات‌محور داشته باشند که در این بین مباحث زیست محیطی و صنعت پاک نیز جزو موضوعات مطرح در این حوزه است. امیدواریم با برپایی این اجلاس بین‌المللی بتوانیم از دستاوردهای سایر کشورها برای توسعه بخش روستایی خود استفاده کنیم.

 نگاهی به طرح‌های برتر ایرانی

 شرکت ملی مس کرمان که در یکی از خشک‌ترین و کم‌آب‌ترین مناطق کشور قرار دارد در چند سال گذشته و در پی کاهش سطح آب زیرزمینی، طرحی را با مشارکت 4موسسه تحقیقاتی خارجی شروع کرد تا آب استفاده شده در کارخانه‌های خود را جداسازی کرده و آن را دوباره مورد استفاده قرار دهد. با اتمام طرح جامع آب این شرکت نه تنها مصرف آب تازه برای هر تن مس تولیدی نصف خواهد شد، هزینه‌های شرکت ملی مس هم برای تامین آب کاهش قابل توجهی خواهد یافت. هر چند شرکت ملی مس برنامه دارد تا سهمی در انتقال آب خلیج فارس داشته باشد، طرح «بازچرخانی آب» آن هم می‌تواند مورد الگوبرداری شرکت‌های صنعتی دیگر قرار بگیرد.

در سال 2015 نیز که کشور ایران برای نخستین ‌بار میزبان اجلاس جهانی آب شده بود از بین تمام طرح‌های زیست‌محیطی بررسی شده در سطح کشور، تصفیه‌خانه فاضلاب تهران به عنوان طرح برتر در این اجلاس انتخاب شده بود که به شکل دیگری، بازچرخانی و استفاده چندباره از آب را امکان‌پذیر می‌کرد. خروجی آب این تصفیه‌خانه 8 مترمکعب در ثانیه است که مقدار قابل ملاحظه‌یی است و کمک شایانی به حفظ منابع آبی کشور می‌کند.