نخستین پالایشگاه 100 درصد ایرانی در حمص سوريه

اقتصاد گردان - پالایشگاهی که نخستین مورد 100درصد ایرانی به حساب آمده و توسط پژوهشگاه صنعت نفت طراحی شده است. این خبری است که روز گذشته منصور بزمی، معاون فناوری و روابط بین‌الملل این پژوهشگاه در نشست خبری اعلام می‌کند. 

این پالایشگاه ظرفیت پالایش روزانه 140هزار بشکه نفت خام را داشته و با سرمایه نزدیک به یک میلیارد دلار که از فاینانس بین‌المللی تامین خواهد شد در نزدیکی شهر حمص ساخته می‌شود. البته ساخت این پالایشگاه که کنسرسیومی متشکل از ایران، سوریه و ونزوئلا مالک آن خواهند بود منوط به بازگشت آرامش به دمشق است که هنوز مشخص نیست چه زمانی رخ خواهد داد؛ هر چند معاون روابط بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت امیدوار است این فضا در سال جاری ایجاد شود. گزارش«تعادل» از نشست خبری روز گذشته پژوهشگاه صنعت نفت که علاوه بر منصور بزمی، روسای پردیس‌های پژوهشگاه نیز در آن حاضر بوده و از دستاوردهای واحد خود سخن گفتند را در ادامه می‌خوانید.

هر چند تولید نفت خام سوریه به نسبت کشورهای همجوارش در منطقه چندان قابل توجه نیست اما این کشور تنها کشوری در شرق خاورمیانه به حساب می‌آید که منابع نسبتا قابل توجهی از نفت خام را در اختیار داشته و طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال 2010 معادل 3.2میلیارد دلار از فروش نفت عایدی داشته است که 25درصد درآمد دولت این کشور را تامین می‌کرد.

بیشتر منابع نفتی این کشور در قسمت‌های شرقی آن و در نزدیکی مرز با عراق واقع شده است، استان حسکه واقع در شمال شرقی سوریه یکی از مهم‌ترین مناطق نفت‌خیز و جایی به حساب می‌آید که برای نخستین ‌بار در دهه 1950 الی 1960 با کشف نفت منجر به تولید توسط شرکت دولتی نفت سوریه شد. این کشور هر چند اواسط دهه 90میلادی توانست تولید خود را به سطح 400هزار بشکه در روز برساند اما این تولیدات در دهه‌های بعدی با افت شدیدی مواجه شد.

پالایشگاهی که ایران برای سوریه طراحی کرده در شهر الفرقلس واقع شده است که شهری در شرق استان حمص به حساب می‌آید. منطقه‌یی که یکی از 2 پالایشگاه فعلی سوریه که اکنون آسیب جدی دیده است نیز در آن قرار دارد. نفت خام این پالایشگاه قرار است، مخلوطی از نفت خام سبک و سنگین تولید سوریه باشد که برای جذب سرمایه خارجی با تخفیف ارائه می‌شود.

هر چند که پژوهشگاه صنعت نفت طراحی این پالایشگاه را انجام داده و دستمزد 5 میلیون دلاری خود را نیز بابت این طراحی دریافت کرده است، نمی‌توان با قطعیت گفت که چه زمانی سوریه آماده ساخت پالایشگاه خواهد شد. البته آخرین مناطق استراتژیک واقع در استان حمص که به اشغال داعش درآمده بود در ماه گذشته میلادی در نبردی میان داعش و ارتش عربی سوریه در کنار نیروهای شبه نظامی آزاد شد که شاید همین مساله سبب شده است، معاون امور بین‌الملل پژوهشگاه امیدوار باشد که عملیات ساخت این پالایشگاه در سال جاری کلید بخورد.

نکته قابل توجه طراحی این پالایشگاه توسط پژوهشگاه صنعت نفت ایران در این است که هیچ کدام از پالایشگاه‌های ایرانی تاکنون طراحی 100درصد داخلی نداشته‌اند و در واقع این نخستین پالایشگاه ایرانی به حساب می‌آید که طبق صحبت‌های معاون امور بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت در کنار کمک‌های مستشاری ایران به سوریه قرار خواهد گرفت.

منصور بزمی دیروز در پاسخ به پرسش«تعادل» درباره جزییات بیشتر این پالایشگاه عنوان کرد که کارهای یوتیلیتی این واحد نیز توسط یک شرکت مهندسی مشاور ایرانی انجام شده و مدیرعامل این پالایشگاه وعده داده است که حداکثر تجهیزات مورد نیاز را از ایران تامین خواهد کرد.

البته برخی تجهیزات مورد نیاز ساخت یک پالایشگاه که بسیار نیز کلیدی و مهم به حساب می‌آیند در ایران تولید نشده و پالایشگاه‌های داخل ایران نیز در زمان تحریم به سختی امکان وارد کردن آن را از کشورهای اروپایی داشتند، پمپ، کمپرسور و تجهیزات سرچاهی ازجمله این تجهیزها به شمار می‌روند که مسوولان پژوهشگاه صنعت نفت معتقدند برای تامین آن در پالایشگاه سوری به مشکلی بر نخواهند خورد. منصور بزمی در این باره می‌گوید: «همین حالا نیز با شرکت‌های مطرح اروپایی در این زمینه صحبت‌هایی شده است».

طبق اظهارات روز گذشته معاون امور بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت که در ایران نیز تاکنون برخی واحدهای پالایشگاه‌های داخلی را طراحی کرده‌اند، مالک این پالایشگاه کنسرسیومی خواهد بود که از ونزوئلا، ایران و سوریه تشکیل شده و بیشترین سهم متعلق به ونزوئلا خواهد بود. این کنسرسیوم اکنون درحال مذاکره با فاینانسورهای خارجی برای تامین سرمایه یک میلیارد دلاری احداث این پالایشگاه است که فاز نخست آن ظرفیت 70هزار بشکه در روز خواهد داشت.

ترکیب این کنسرسیوم و وضعیت نابه‌سامان مالی دولت ونزوئلا پرسش‌هایی به ذهن متبادر می‌کند که اساس شکل‌گیری آن و هدف در کنار هم قرار گرفتن این کشورها برای ساخت پالایشگاه چه بوده است. البته طبق صحبت‌های مطرح شده، ارائه تخفیف از سوی سوریه برای نفت خام مورد نیاز این پالایشگاه می‌تواند از انگیزه‌های مهم در شکل‌گیری این ترکیب به ویژه حضور ونزوئلا که موقعیتش در قبال سوریه به ایران نیز شباهتی ندارد، باشد. به گفته بزمی پالایشگاهی که پژوهشگاه صنعت نفت برای احداث در استان حمص سوریه طراحی کرده دارای ۹واحد است که ۵ واحدآن تحت لیسانس و ۴واحد با دانش فنی ایران راه‌اندازی می‌شود.

 البته این پالایشگاه که بنزین، گازوییل و ال پی جی محصولات تولیدی آن خواهد بود، نخستین همکاری ایران و سوریه در حوزه انرژی به حساب نمی‌‌آید، پیش از این رسانه‌های رسمی ایران و سوریه گزارش کرده بودند که ایران قرار است در بازسازی زیرساخت‌های صنعت برق سوریه حضور داشته باشد.

صنعت نفت سوریه در طول درگیری‌های سال‌های اخیر به‌ شدت آسیب دیده است به نحوی که تولید نفت خام این کشور که در بهترین روزها بالای 500 هزار بشکه در روز بود در ماه‌های ابتدایی سال جاری میلادی به تنها 14هزار بشکه در روز می‌رسید. با این وجود نفت خام مورد نیاز پالایشگاه سوری قرار است از داخل همین کشور تامین شود. مسوولان پژوهشگاه صنعت نفت دیروز در نشست خبری در پاسخ به این پرسش که چرا ایران تامین‌کننده این نفت خام نیست، عنوان کردند که سوریه خواستار ارائه تخفیف در نفت خام این پالایشگاه است در نتیجه از تولیدات خود در این زمینه بهره خواهد برد. به نظر می‌رسد، سوریه قصد دارد همگام با آغاز ساخت این پالایشگاه، روی چاه‌های نفتی خود نیز سرمایه‌گذاری کرده و سطح تولید آن را افزایش دهد.

 خروجی‌های پژوهشگاه کم حاشیه

پژوهشگاه صنعت نفت از هر نظر با دیگر واحدهای مرتبط با وزارت نفت متفاوت است. این تفاوت از محل قرارگیری ساختمان‌های پژوهشگاه در نزدیکی ورزشگاه آزادی شروع می‌شود. اینجا خبری از راهروهای تنگ و پر تردد وزارت نفت و شرکت‌های مرتبط با آنکه اغلب در مرکز شهر تهران واقع شده‌اند، نیست. میان ساختمان هر پردیس تا پردیس دیگر فاصله زیادی وجود دارد و به راحتی می‌توان فهمید که تفاوت‌های جدی‌تری نیز با فضای وزارتخانه دارد. اما نشست خبری روز گذشته که به دلیل طرح مساله پالایشگاه‌سازی در سوریه بیشتر به نشستی در آن مورد تبدیل شد بیش از هر چیز با هدف این برگزار شده بود که نشان دهد، پشت این پنجره‌ها و ساختمان‌های آرام پژوهشگاه چه می‌گذرد؟ به همین دلیل علاوه بر منصور بزمی، عزت‌الله کاظم‌زاده رییس پژوهشکده مهندسی نفت پژوهشگاه صنعت نفت، اکبر زمانیان رییس پردیس پایین‌دستی پژوهشگاه صنعت نفت، و جابر نشاطی رییس پردیس انرژی و محیط زیست نیز در این نشست حضور داشتند و تلاش می‌کردند خروجی‌های واحد مربوط به خود را برای خبرنگاران تشریح کنند.

هر چند به دلیل جزییات تخصصی این خروجی‌ها بیان تمام موارد از حوصله مخاطب خارج خواهد شد، می‌توان گفت که مهم‌ترین دستاوردهای عنوان شده از سوی رییس پژوهشکده مهندسی نفت پژوهشگاه را می‌توان به راهکارهای جدید مورد مطالعه قرار گرفته برای صنعت حفاری در ایران و طرح‌های ازدیاد برداشت اختصاص داد. طرح‌هایی که به دلیل نرخ پایین ضریب برداشت در چاه‌های نفتی ایران نیاز جدی این روزهای این صنعت به حساب می‌آید. عزت‎الله کاظم‎زاده در این زمینه گفت: در زمینه حفاری با اجرای طرح ملی«خودکفایی در افزایه‎های پرمصرف و راهبردی صنعت حفاری، تکمیل و انگیزش چاه‎ها» تاکنون ۹ افزایه بومی‎سازی شده است.

مهم‌ترین دستاورد مطرح شده از سوی اکبر زمانیان نیز به طراحی روشی برای جداسازی مرکاپتان‌ها از میعانات گازی مربوط می‌شد که با شیرین‌سازی این میعانات باعث ایجاد 3دلار ارزش افزوده در هر بشکه از میعانات خواهد شد که برای ایران بسیار مناسب خواهد بود. زمانیان همچنین از تولید انبوه و تجاری‌سازی برخی انواع کاتالیست‎های مصرف صنعت پالایش و پتروشیمی کشور به عنوان یکی دیگر از دستاوردهای پژوهشگاه صنعت نفت در مسیر کاهش وابستگی به واردات و اشتغال‌زایی نام برد و گفت: بیش از 5 هزار تن مصرف کاتالیست و جاذب در صنعت پتروشیمی و پالایش کشور وجود دارد که خودکفایی در تولید این محصولات می‎تواند گام بزرگی در مسیر اجرای سیاست‎های اقتصاد مقاومتی باشد.

وی عنوان کرد: از ۱۲مورد کاتالیستی که طراحی و ساخت آن در برنامه پژوهشگاه صنعت نفت قرار دارد 7 کاتالیست طراحی و برای تولید به بخش خصوصی و تولیدکنندگان داخلی واگذار شده و 4مورد به تولید انبوه رسیده است.

 رییس پردیس انرژی و محیط زیست نیز عنوان کرد که این پردیس توانسته است 5 هزار تن از خاک در سیری که به مواد نفتی آلوده شده بود، رفع آلودگی کرده و دوباره به پوشش سبز تبدیل کند. نشاطی همچنین از طراحی سامانه‌های میکرو اس اچ پی در این پردیس خبر داد که در واقع استفاده از موتورهای گازسوز خودرو برای تبدیل به برق و حرارت است. با دایم کار شدن این موتورها می‌توان از این فناوری در نقاط مرزی و سکوهای نفتی استفاده کرد که باعث افزایش 80 درصدی راندمان انرژی شده و مصرف سوخت را نیز بسیار کاهش می‌دهد.